Doradztwo zawodowe a systemy europejskie

DORADZTWO ZAWODOWE A SYSTEMY EUROPEJSKIE.

Obecnie zagadnienie poradnictwa zawodowego na arenie międzynarodowej znajduje się znacznie bardziej w centrum zainteresowania polityki państwowej niż kiedykolwiek wcześniej.
Terminem doradztwa zawodowego określa się usługi mające na celu świadczenie pomocy jednostkom, niezależnie od wieku i w każdym momencie ich życia, w dokonywaniu wyborów w zakresie edukacji, szkolenia i zawodu oraz w kierowaniu swoim życiem zawodowym. Mogą to być usługi świadczone przez szkoły, uniwersytety i kolegia, instytucje szkoleniowe, publiczne służby zatrudnienia, firmy, sektor wolontariatu, organizacji lokalnych oraz sektor prywatny. Mogą one być świadczone na rzecz zarówno jednostek, jak i grup, mogą mieć charakter bezpośredni (osobisty) lub na odległość (m. in. infolinie, usługi internetowe). Usługi takie obejmują: informację zawodową (materiały drukowane, materiały w formie wykorzystującej technologie informatyczne i komunikacyjne oraz w innych formach), narzędzia oceny i samooceny, wywiady z doradcą, programy edukacji zawodowej oraz zarządzania karierą, programy próbne, programy poszukiwania pracy.
Pomimo wielu różnic istniejących w krajach Unii Europejskiej w zakresie służb doradztwa zawodowego oraz różnych wymogów w tym zakresie, można spodziewać się określonej jedności celów i zadań na europejskim rynku pracy. Ze względu na uwarunkowania geograficzne i potrzeby zawodowe, daje się zauważyć rosnącą aktywność w zakresie „umiędzynarodowienia się” rynku pracy.
Dla działalności doradcy zawodowego niezbędne i charakterystyczne winno pozostać ukierunkowanie się na jednostkę – oznacza to skierowanie informacji, porad ujętych problemowo, do konkretnej osoby, uwzględniając przy tym potrzeby tej osoby, jej możliwości wykorzystania danych informacji, jej system oceny oraz możliwość rozwikłania przez nią danego problemu. Pomoc doradcy zawodowego winna jednak pozostawać w pewnych ramach normatywnych, które to określane są zarówno przez uznane i sprawdzalne kwalifikacje doradcy zawodowego i definiowane przez wyznaczniki etyki zawodowej. W bezpośrednim związku z nadaniem poradnictwu zawodowemu i samemu doradcy wymiaru europejskiego, sama praktyka poradnictwa zawodowego winna stanowić rodzaj kompleksu informacyjnego, co można ująć w odpowiednio wypracowanej metodyce.
W definicji zasadniczych kwalifikacji doradcy zawodowego w skali europejskiej, akcent kładzie się na dwa niżej przedstawione zakresy działalności doradczej:
- administrowanie informacjami (managament informacyjne) – w tej pierwszej grupie umieszczono osoby zajmujące się zbieraniem, prezentacją i rozpowszechnianiem informacji na temat możliwości kształcenia zawodowego, poszczególnych zawodów i kariery w tych zawodach, oceny rynku pracy w odniesieniu do poszczególnych zawodów oraz informacji na temat różnych instytucji doradczych i informacyjnych, zajmujących się kształceniem i poradnictwem zawodowym,
- druga grupa to poradnictwo indywidualne, zajmujące się pracą z jednostkami, polegające na ocenie przydatności kandydatów do zawodu i rozległych informacjach skierowanych do konkretnych osób.
W pośrednim związku z powyższymi grupami pozostają inne, jak poradnictwo grupowe oraz kształtowanie stosunków zewnętrznych z różnymi instytucjami, pracodawcami i służbami socjalnymi. Znaczenie innych rodzajów działalności związanej z poradnictwem zawodowym jest już o wiele mniejsze.
W celu sprecyzowania kwalifikacji doradcy zawodowego, który ma prowadzić swą działalność w skali europejskiej, a także dokładnego określenia zakresu czynności takiego doradcy, należy zwrócić się do istniejących definicji „poradnictwa”, jako podstawy takich rozwiązań.
Wspólne wyznaczniki podali już Hackney i Nye, wychodząc z założenia, iż doradztwo winno prowadzić do jednego celu – mianowicie, doradca w pierwszej kolejności musi być zorientowany w aktualnej sytuacji swego klienta, zanim zacznie udzielać porady. Oprócz tego doradca winien zagwarantować atmosferę poufności i dyskrecję na tyle, aby zrodziło się u klienta przekonanie, iż porada następuje dobrowolnie i spontanicznie, ale szukający porady i jego problem pozostają centralnym zagadnieniem całego procesu komunikacji pomiędzy doradcą i klientem, zaś doradca przez cały czas ma możliwość kontrolowania tej interakcji.
W definicji Drapela poradnictwo jako proces dynamiczny, podczas którego doradca pomaga swemu klientowi:
1. lepiej zrozumieć jego własną sytuację,
2. rozpoznać swój problem i odnaleźć realne możliwości jego rozwiązania,
3. ominąć istniejące przeszkody,
4. podjąć realne i spełniane decyzje,
5. rozwijać się emocjonalnie i społecznie.
Zdolności niezbędne do realizacji takiego procesu dotyczą zarówno sprawności doradczej (counselling) samego doradcy (cecha indywidualna) jak i jego zdolności interakcyjnej, pracy z inną jednostka na tyle, aby pomóc klientowi w rozwiązaniu jego problemów (consultation).
Rogers istotę doradztwa ujmuje w czterech zasadniczych cechach:
- wrażliwość i entuzjazm doradcy, umożliwiające dobry kontakt z klientem, dobrą płaszczyznę emocjonalną porozumienia z klientem, która jednakże winna być przez doradcę umiejętnie kontrolowana,
- udzielanie i kształtowanie samej porady, w obliczu objawionych przez klienta odczuć i uwarunkowań emocjonalnych, winno odbywać się bez jakiegokolwiek „moralizowania” czy też „wyrokowania” doradcy (doradca winien unikać tu sformułowań „a priori”),
- działalność doradcy winna być ograniczona do tego, aby zaprezentować klientowi takie sugestie, które pomogą np. natury temporalnej (czasowej) oraz tego, by klient wyjawiając swe odczucia i nastroje, nie czynił szkody innym,
- nie może mieć miejsca jakikolwiek rodzaj nacisku lub przymusu; dobry doradca unika sugerowania własnych odczuć, życzeń, reakcji i sprzeciwów w trakcie udzielania porady, stanowiącej często akt terapii.
Potrzebą współczesności jest udzielanie pomocy w kształtowaniu właściwych postaw ludzi do planowania swojej kariery i funkcjonowania w rolach zawodowych, w warunkach dynamicznie zmieniającego się rynku pracy. Należy przypuszczać, że podejmowane będą działania w zakresie skonstruowania zintegrowanego modelu orientacji i poradnictwa zawodowego, który będzie charakteryzował się, między innymi, takimi cechami, jak:
- przesunięcie akcentu z poradnictwa o charakterze głównie interwencyjnym na poradnictwo prewencyjne,
- wzrost rangi poradnictwa niedyrektywnego, w którym badania testowe traktuje się jako drugoplanowe,
- przejście od tradycyjnej koncepcji, polegającej na doraźnej pomocy do koncepcji planowania karier zawodowych,
- przesunięcie akcentu z modelu zorientowanego na zdobycie zawodu na rozwój kariery w ciągu całego życia. 
Reasumując doradztwo zawodowe jest zasadniczo przykładem interwencji miękkiej a nie twardej. U jego podłoża znajduje się pojęcie aktywnej jednostki. Jednostki należy zachęcać do tego, aby same określały swoją rolę w społeczeństwie, którego część stanowią oraz wkład, jaki w to społeczeństwo mogą wnieść. W kodeksach postępowania dla praktyków doradztwa zawodowego za podstawową zasadę uznaje się pierwszeństwo interesów jednostki. Ma to swoje praktyczne jak i etyczne uzasadnienie, między innymi takie, że usługi tego rodzaju mogą służyć dobru publicznemu, jeżeli jednostki, na rzecz których są świadczone, mają do nich zaufanie. Dla twórców polityki oznacza to znalezienie odpowiedzi na pytanie, czy oczekują, iż praktycy będą kierować się w pracy z indywidualnymi klientami efektami określonymi w celach prowadzonej polityki, czy też raczej wolą wspierać praktyków reagujących na potrzeby jednostek, w przekonaniu, iż w rezultacie podejście takie, także pozwoli na realizację celów polityki publicznej. Niektóre z krajów zbudowały swoją definicję poradnictwa zawodowego wokół potrzeb jednostki.
Rola doradztwa polega nie na tym, aby decydować o tym, co jednostki mają robić, lecz aby zagwarantować, iż jednostki będą podejmować świadome (m.in. uwzględniające potrzeby rynku pracy) i przemyślane decyzje.
W przeszłości usługi doradztwa zawodowego traktowano jako usługi o marginalnym znaczeniu dla polityki prowadzonej przez państwo. Obecnie usługi te należy wprowadzić do głównego nurtu formułowanej polityki.