Synektyka jako forma rozwijania twórczości dzieci

Synektyka jako forma rozwijania twórczości dzieci

Jedną z twórczych metod pracy stosowanych w przedszkolu jest synektyka.
Synektyka jest metodą twórczego rozwiązywania problemów, która wykorzystuje zdolność i pojemność ludzkiego umysłu do łączenia razem na pozór niepowiązanych ze sobą elementów, co z kolei motywuje umysł do poszukiwania nowych idei i rozwiązań w wybranym przez nas problemie. Twórcą synektyki jest W.J.J. Guilford, który "odkrył" na nowo myślenie metaforyczne.
Według Gordona jest to technika, która obok opisanego powyżej myślenia metaforycznego pozwala na uzyskanie nowej perspektywy myślenia. Jest to zjawisko charakterystyczne dla ludzi twórczych.
Nazwa synektyka wywodzi się od greckiego słowa synectikos co oznacza trzymający razem, obejmujący, lub synektadzo - badać razem. Inne źródła poszukują etymologii w greckich słowach syn i ecticos - powiązać oraz różne elementy.

Zadaniem metody synektycznej jest przede wszystkim odrzucenie reguł i pozornie niepodważalnych prawd, a także prace tworzone w grupach.
Synektyka jako metoda ma określoną procedurę postępowania, a etapy określone są w następujący sposób:
• podjęcie zadania, (podanie tematu)
• określenie tego co oczywiste, (rozmowa wstępna o faktach)
• przekształcenie „niezwykłego” w „zwyczajne”, („okiełznanie”)
• określenie zadania, (co można i jak zrobić)
• przekształcenia „zwyczajnego” w „niezwykłe”, (udziwnienie)

Celem synektyki jest osiągnięcie kontroli nad nieświadomymi procesami
twórczymi przy użyciu myślenia metaforycznego. Metoda ta wykorzystuje uzdolnienia indywidualne i sposób rozwijania twórczości jednostki, ale w odniesieniu do grupy i przy jej współudziale. Rozwija dzieci twórczo, a także w odniesieniu do pracy w grupie rozwija dzieci społecznie.
Polega na dostrzeganiu analogii między elementami danymi w zadaniu a konkretną rzeczywistością. Owe analogie to:
-analogia personalna[identyfikowanie się z problemem lub jego elementem]
-analogia prosta[poszukiwanie podobnych do siebie pod jakimś względem rzeczy],
-analogia symboliczna[obrazowe przedstawienie problemu]
-analogia fantastyczna[wytworzenie stanów psychicznych właściwych sytuacjom baśniowych lub marzeniom sennym]
Analogie jako narzędzia twórczego myślenia ułatwiają zrozumienie nowych i trudnych treści, upraszczają je, dostarczają nowych informacji i poszerzają wiedzę.
Według Gordona analogia w nauczaniu zwiększa i wydajność i efektywność edukacji. Pozwala na szybsze i głębsze zrozumienie problemu, poszerza strukturę wiedzy i motywuje do działania (poprzez pracę w grupie).
W praktyce wygląda to następująco:
analogia prosta: wykorzystuje sposób identyfikowania się, np. „Jesteś chmurą. Gdzie jesteś? Co robisz?”
analogia personalna: wykorzystuje naturalną ciekawość dziecka do stawiania siebie w różnych sytuacjach: „Co by było gdybym był psem?”
analogia fantastyczna: dziecko ma możliwość wymyślenia czegoś zupełnie nowego: „Co by było gdyby przedszkole było z czekolady?”, „Jak wygląda i co robi Motoro-kot?”.
analogia symboliczna :polega na przekształcaniu zjawisk w symbole wizualne bez przedstawiania konkretnych przedmiotów np. pokaż echo, kwaśność.
Zastosowanie tej metody w zajęciach plastycznych, ruchowych i słownikowych daje wiele możliwości wykazania się dziecku podczas wymyślania nowych rozwiązań. Bardzo istotnym jest fakt, że każde dziecko ma ogromna szansę powiedzieć coś dziwnego, co może być potraktowane jako świetny pomysł, ale przede wszystkim jako pomysł godny uznania. Dzieci mające trudności edukacyjne mają szansę uzyskać aprobatę kolegów i uznanie i pochwałą nauczyciela, gdyż wszystkie pomysły są zawsze dobre i cenne.
Synektyka jest metodą przystosowaną do rozwiązywania problemów typu: skonstruować, ulepszyć, wynaleźć. W synektyce preferowane są zasady:
• Zespołowej pracy
• Oswajania dziwności i udziwniania tego, co wydawało się proste i normalne
• Dopuszczania do głosu emocji
• Poszukiwania analogii
Przykłady wykorzystania analogii:
1 Analogia fantastyczna
• Co by było gdyby grzyby rosły w nieskończoność?
• Co by było gdyby zwierzęta umiały mówić?
• Jak byście się czuli gdybyście zamienili się w ptaka lecącego nad lasem?
2 Analogia personalna
• Co by powstało z połączenia wiewiórki z lisem? Liścia z mchem?
• Co robi muchomor? – Co czuje, gdzie mieszka, co lubi?
• Co by było gdybyś zamienił się w jeża?
3 Analogia prosta
• Co mają ze sobą wspólnego szyszka i grzyb?
• Co czują liście, gdy maluje je jesień?
• Co myśli bocian, gdy szykuje się do odlotu?
• Co chciałoby powiedzieć drzewo chmurce?
Inne przykłady:
Analogia fantastyczna
Dzieci wymyślają konsekwencje podanych zdarzeń i przedstawiają je w pracy plastycznej Oto proponowane tematy:
• Co by było gdyby rośliny rosły w nieskończoność, a ludzie nie ?
• Co by było gdyby wszystkie martwe przedmioty ożyły, potrafiły biegać, mówić, tańczyć ?
• Co by było gdyby można było mieszkać na księżycu ?
Ćwiczenia z analogii fantastycznej, wykorzystujące łączenie ze sobą odległych, wręcz wykluczających się cech:
• Kuro- ryby
• Kredki, które były wężami
• Tęczowy kot
Ćwiczenia te mają na celu wykształcenie mechanizmów odpowiedzialnych za odrzucenie typowych, naturalnych właściwości danego obiektu i zmiany ich na cechy przeciwne.
Tego rodzaju postępowanie wiąże się z twórczym myśleniem i jest wykorzystywane w rozwiązywaniu nowych problemów.
Analogia personalna
Podczas tych ćwiczeń dzieci wczuwają się w symbole, przedmioty, analogia ta związana jest więc z identyfikowaniem się z problemem.
Oto przykłady tematów:
• Jestem kropelką deszczu
• Jestem ziarenkiem piasku

Zabawy i ćwiczenia słowne rozwijające twórcze myślenie to m.in.

• archiwum – zadaniem dzieci jest wymienienie słów spełniających określone kryteria np., rzeczy białych; białych i twardych; białych, twardych i do jedzenia
• szukanie podobieństw – zaprezentuj różne obrazki, następnie wylosuj dwa z zestawu i zapytaj dzieci , co maja ze sobą wspólnego, np. koń i krowa, drzewo i kwiat
• łańcuch skojarzeń – gra słowna: jedno dziecko mówi wyraz, drugie dodaje swoje skojarzenie, następnie dziecko wymienia słowo które kojarzy mu się z ostatnim
• kalambury – dzieci losują różne postacie, np. króla, noworodka następnie przedstawia ruchem a pozostałe dzieci maja odgadnąć o jaką postać chodzi
• chińska encyklopedia – przedstaw obrazki np. ze zwierzętami , należy je sklasyfikować według niekonwencjonalnych cech. Powiedz ; Bardzo dawno temu Chińczycy dzielili swoje zwierzęta zupełnie inaczej niż my np. na te które były oswojone, zachowywały się jak szalone, robiły bałagan...;
• życzenia do czarnoksiężnika – dokończenie zdania
• czuje się jak ... - zadaniem dzieci jest porównanie swoich odczuć do owoców, kwiatów, roślin.
• Do czego to może służyć – dzieci szukają nowych zastosowań przedmiotów
• Zwierzęta są jak dzieci bo ... - dzieci tworzą analogie
Do zabaw plastycznych, które rozwijają twórcze myślenia należą:

- rysowanie skojarzeń – poproś dzieci aby przypatrzyły się kleksowi znajdującemu się na kartce i i pomyślały, co przypomina im jego kształt. Ich zadaniem jest zamienienie go w rzecz, z którą im się skojarzył.
- przekształcanie – poproś dzieci o narysowanie koła, następnie niech je przekształcą w; okno, szafę, sweter, drzewo.
- uzupełnianie – poproś dzieci o pokolorowanie narysowanego koła tak aby powstał obraz.
- kreatywne rysowanie – poproś dzieci o przekształcenie podanego wzoru na to, co chciałyby zobaczyć podczas podróży.
- łączenie technik plastycznych z werbalnymi – poproś dzieci aby nakleiły na kartce krople deszczu, przyjrzały się jej i podały skojarzenia związane z jej kształtem. Następnie zadaniem dzieci jest wykonanie pracy plastycznej zamienienie kropli w to , o czym pomyślały.

Opracowała: Aneta Brzezińska