Uwodzenie Pana Cogito - scenariusz zajęć z edukacji czytelniczej

Scenariusz zajęć z edukacji czytelniczej dla uczniów ostatnich klas szkoły podstawowej lub pierwszych klas liceum prowadzone przez nauczyciela j. polskiego i bibliotekarza.

Temat: Uwodzenie Pana Cogito – „świat piękny i bardzo różny” w wierszu Z. Herberta oraz w albumach i przewodnikach zgromadzonych w bibliotece szkolnej.

Cele zajęć: ogólny – poznanie wiersza Z. Herberta „Modlitwa Pana Cogito – podróżnika” oraz pozycji księgozbioru z działu: turystyka.

Cele operacyjne: uczeń potrafi analizować i interpretować tekst poetycki, wyszukiwać w encyklopedii informacje dotyczące miejsc i osób wymienionych w wierszu, wskazywać na mapie „trasę podróży” Pana Cogito, potrafi uogólniać, wyciągać wnioski, wyrażać opinie, formułować tezę interpretacyjną, uczeń potrafi korzystać z katalogu rzeczowego.

Metody pracy: praca z tekstem, praca z encyklopedią i mapą, elementy wykładu i dyskusji.

Środki dydaktyczne: tekst wiersza „Modlitwa Pana Cogito – podróżnika” Z. Herberta, encyklopedia powszechna, atlasy geograficzne; katalog rzeczowy, albumy i przewodniki turystyczne dostępne w bibliotece (zwłaszcza z. s. Pascal i National Geographic)

I. Powitanie uczniów, podanie tematyki i celu zajęć.
Wstępna, krótka informacja o Z. Herbercie i stworzonej przez poetę postaci Pana Cogito. Wyjaśnienie powodu rozpoczęcia zajęć od lektury wiersza – może być inspiracją do poznawania świata.

II. 1. Rozdanie tekstu wiersza „Modlitwa Pana Cogito podróżnika”. Głośne odczytanie (nauczyciel). Prośba o cichą lekturę oraz zaznaczenie w tekście nazw miejsc i osób.

2. Analiza wiersza pod kierunkiem nauczyciela:
- Co można powiedzieć na podstawie tekstu o podmiocie lirycznym? (podróżnik, myśliciel, wykształcony znawca kultury, wierzący...)
- Jaką formę ma monolog liryczny? - modlitwa (dziękczynna i błagalna), wyznanie, refleksja. – Jak zbudowany jest wiersz? – budowa klamrowa (zwrot do Boga)
- Do jakich doświadczeń podróżniczych i kontekstów kulturowych odwołuje się podmiot liryczny?
Wypisanie na tablicy nazw własnych – miejsc - Tarquinia, wyspa Korkyra, Manchester („brzydkie miasto, ale ludzie dobrzy i rozumni”!), Beauvais („zegar u św. Piotra”), Wielki Kanion w Arizonie, Akropol, Paxos, Spoleto, Morze Jońskie; osób – lord Byron, malarze – Duccio, van Eyck, Bellini, Spirydion z Paxos.

Odszukanie w encyklopedii wyjaśnienia nazw geograficznych i próba wskazania na mapie świata trasy podróży Pana Cogito (np. zaznaczenie kolorowymi pinezkami)
Odszukanie w encyklopedii haseł dotyczących postaci wymienionych w wierszu. Próba odpowiedzi na pytanie, z jakiego powodu podmiot liryczny powołał się na nie (przewodnicy duchowi) oraz dlaczego wśród ważnych osób wymienił również staruszka z Itaki, mamę ze Spoleto i studenta z Berlina (osoby życzliwe, otwarte, pomocne w podróży).

- Za jakie wartości dziękuje Bogu podmiot liryczny? – piękno i różnorodność świata, bogactwo doświadczeń podróżniczych – możliwość obcowania z cudami natury (harmonia, porządek, powtarzalność) i dziełami kultury (architektura, malarstwo, literatura - dorobek ludzkości).
- Jaki styl życia i podróżowania preferuje podmiot liryczny? (vita activa/ vita contemplativa)
Kontemplacja świata – „nie walczyłem, oglądałem tylko wschody księżyca i muzea” - pan Cogito czuje się spadkobiercą kultury śródziemnomorskiej, „smakoszem” sztuki przeszłych wieków.
- Co chce osiągnąć podmiot liryczny dzięki poznawaniu świata? O co prosi Boga? - „(...) żebym rozumiał innych ludzi, inne języki, inne cierpienie, a nade wszystko, żebym był pokorny to znaczy ten, który pragnie źródła.”

3. Środki stylistyczne i ich funkcje: metafory: „spiż rozkołysany”(metonimia), „melancholia krajobrazu”, porównania:„życie innych krążyło wokół mnie jak zegar”, „Wieli Kanion jak sto tysięcy katedr zwróconych głową w dół”(hiperbolizacja), „wyspa syna Laertesa” (peryfraza)
- Próba przywołania podobnych określeń nazw miejsc jak ostatnia peryfraza , np. Toruń – gród Kopernika, Wrocław – Wenecja Północy, Kraków- miasto królów.

4. Próba refleksji – Co sądzicie o postawie życiowej Pana Cogito, jego stosunku do świata?

III. 1. Uczniowie zapoznają się z działem katalogu rzeczowego: turystyka. Przeglądają przygotowane przez nauczyciela bibliotekarza wybrane przewodniki turystyczne i albumy. Każdy uczestnik zajęć wybiera pozycje dotyczące miejsc, które najbardziej chciałby zobaczyć.
2. Nauczyciel proponuje wypożyczenie wybranych pozycji i sporządzenie przez uczniów w domu planu własnej wymarzonej podróży (np. w formie graficznej).