Program autorski dla scholi dziecięco - młodzieżowej

Program scholi Vox Dei rok szkolny 2017/2018

autor: Anna Mielcarek

OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA PROGRAMU
Program powstał w oparciu o kalendarz roku liturgicznego, wieloletnie doświadczenie i obserwacje podczas pracy z dziećmi i młodzieżą a także potrzeby szkoły i parafii.
W kontekście religijnym schola oznacza grupę wokalno – instrumentalną, która przewodniczy, podtrzymuje i ubogaca śpiew podczas liturgii, zwłaszcza niedzielnej Eucharystii. Według programu uczniowie poznają pieśni i piosenki o tematyce religijnej. Funkcja scholi stopniowo rozbudowywana może przygotowywać do innych funkcji indywidualnych wykonywanych w zgromadzeniu np. lektora, funkcje związane z przygotowaniem darów oraz funkcja komentatora.
Działania ujęte w programie służą rozwijaniu uzdolnień muzycznych, recytatorskich ale realizują również funkcje wychowawcze. Zajęcia dają uczestnikom możliwość rozwijania swoich zainteresowań, wpływają na podniesienie poczucia ich wartości, pozwalają zaspokoić potrzebę uznania. Praca zespołowa kształtuje bezinteresowne więzi społeczne, dyscyplinę i współodpowiedzialność za wykonywaną pracę. Systematyczny i aktywny udział w zgromadzeniu liturgicznym pozwala na przełamywanie lęku, tremy przed wystąpieniami publicznymi. Muzyka wpływa na dobre samopoczucie a także tonizuje emocje negatywne.

CEL GŁÓWNY:
Rozwijanie zainteresowań, uzdolnień muzycznych i recytatorskich uczniów, pogłębianie religijności i więzi ze wspólnotą parafialną - kościołem lokalnym oraz godne reprezentowanie szkoły.

CELE SZCZEGÓŁOWE (uczestnik zajęć, spotkań): 1. Zna zasady dotyczące śpiewów liturgicznych.
2. Potrafi odróżnić pieśni liturgiczne od piosenek religijnych.
3. Rozróżnia pieśni na poszczególne okresy roku liturgicznego.
4. Zna podstawowe zasady w zakresie śpiewu.
5. Rozwija umiejętności śpiewu w grupie.
6. Bierze aktywny udział w życiu parafii.
7.Zna zasady przygotowania się do czytań – Liturgii Słowa w czasie Mszy św.
8. Potrafi zredagować wezwania modlitwy powszechnej.
9. Kształtuje w sobie odpowiednie postawy i zachowania podczas liturgii Mszy św.
10. Zna zasady zachowania się w miejscach sakralnych.
11. Kształtuje w sobie umiejętność współdziałania w zespole oraz odpowiedzialność za poziom i wyniki pracy grupy.
12. Aktywnie i twórczo wykorzystuje swój czas wolny.
13.Kształtuje uczucia patriotyczne poprzez dobór pieśni i ich wykonanie w czasie święta Niepodległości.
14. Przygotowuje dla społeczności szkolnej i parafialnej Jasełkę.
15. Przygotowuje z grupą oprawę szkolnych rekolekcji wielkopostnych.
18.Przygotowuje oprawy muzyczne na różne uroczystości w parafii św. Andrzeja Apostoła w Choczu.
REALIZACJA PROGRAMU:
wrzesień 2017 r. - czerwiec 2018 r.,
- z uwzględnieniem jego modyfikacji wg potrzeb.

GRUPA DOCELOWA:
Dzieci i młodzież ze Szkoły Podstawowej i Gimnazjum w Choczu, dzieci ze Szkoły Podstawowej w Kwileniu, absolwenci naszej szkoły uzdolnieni muzycznie, zainteresowani wartościowym spędzaniem czasu wolnego.
Do scholi parafialnej mogą należeć zarówno chłopcy jak i dziewczęta po I Komunii Świętej.
Praca z grupą realizuje się w cotygodniowym 1,5 godz. spotkaniu. Elementy spotkania tworzą: modlitwa, wprowadzanie nowych zagadnień, ćwiczenie śpiewów, pogadanka wychowawcza (wychowanie do modlitwy, do życia we wspólnocie oraz do dawania świadectwa w swoim środowisku).
Należy dbać o atmosferę panującą na spotkaniu, aby starsi i młodsi uczestnicy szanowali się wzajemnie.
METODY:
Pogadanka, wykład, rozmowa kierowana, praca w grupach, ćwiczenia emisyjne, ćwiczenia głośnego czytania.

ŚRODKI:
Instrument muzyczny – gitara, pulpity nutowe, śpiewniki,
materiały dydaktyczne, biurowe i inne.

BAZA MATERIALANA:
Salka przy Parafii św. Andrzeja Apostoła w Choczu.

ROZKŁAD MATERIAŁU WG. KALENDARZA ROKU LITURGICZNEGO

1. Zapoznanie uczniów z programem działalności scholi parafialnej. Ustalenie zasad funkcjonowania grupy.
2. Podstawowe wiadomości o emisji głosu, dykcji , regulowaniu oddechu, postawie w czasie śpiewu.
3. Przygotowanie oprawy liturgicznej na święto patrona dzieci i młodzieży św. Stanisława Kostki.
4. Udział święcie młodych - św. Stanisława Kostki – adoracja, Msza św. Wspólna agapa i tańce integracyjne. 18.09.2017r.
5. Przypomnienie pieśni do miłosierdzia Bożego, koronki do miłosierdzia.
6. Udział w „Koronce na ulicach miast świata!” 28.09.2017r.
7. Nauka pieśni Maryjnych, na Mszę św. z błogosławieństwem różańców dla dzieci pierwszokomunijnych.
8. Dobór pieśni i oprawa z okazji XVII Dnia Papieskiego.
9. Prowadzenie nabożeństwa różańcowego w kościele - październik 2017r.
10. Zasady redagowania modlitwy wiernych i komentarzy do procesji z darami
(dla starszych uczestników grupy).
11. Przygotowanie do Marszu Świętych i Nocy Świętych (pieśni na marsz i stroje świętych)
12. Przygotowanie oprawy muzycznej na święto Niepodległości – współpraca ze „Szkolnym kołem wiersza i recytacji”
listopad 2017r.
13. Przygotowanie oprawy Mszy św. z okazji odpustu św. Andrzeja Apostoła z udziałem bp kaliskiego Edwarda Janiaka.
14. Nauka pieśni na Adwent.
15. Przygotowanie Jasełki dla ZS w i Parafii w Choczu.
16. Nauka kolęd i pastorałek na Boże Narodzenie .
17. Kolędowanie przed Pasterką – kościół św. Michała Archanioła w Choczu.
18. Spotkanie opłatkowe wspólnot działających przy parafii – 6 stycznia 2018r.
19. Zasady czytania Słowa Bożego w czasie Mszy św.
20. Nauka pieśni na Wielki Post.
21. Śpiew na nabożeństwach Drogi krzyżowej z udziałem dzieci.
22. Oprawa muzyczna i liturgiczna w czasie Rekolekcji szkolnych.
23. Przygotowanie do oprawy muzycznej Triduum Paschalnego. 24 .Oprawa muzyczna Uroczystości Bierzmowania. 25 . Oprawa muzyczna I komunii Świętej (27.05.2018r., 3.06.2018r.)
26. Przygotowanie do Uroczystości Bożego Ciała.
27. Wieczór z wartościowym filmem.
28. Gry i zabawy przy ognisku.
Kształcenie głosu dziecka wymaga uwzględnienia wielu elementów. Prawidłową postawę ciała w czasie śpiewu, umiejętności oddychania, poprawnej emisji głosu i dykcji.
*Postawa - prosta, swobodna, głowa trzymana prosto pozwoli na swobodną artykulację. Pionowa pozycja kręgosłupa umożliwi prawidłowe oddychanie. Prawidłową postawę utrzymujemy także ze względów estetycznych.

*Dykcja - zbyt głośne mówienie pogarsza dykcję (samogłoski za silnie akcentowane , spółgłoski ulegają zatarciu szczególnie na końcu wyrazów. Należy ćwiczyć wyraźne recytowanie tekstu szeptem.
*Należy przypominać o zasadzie zespołowego śpiewu: każdy głos ma się stapiać w ogólnym brzmieniu, i swoją barwą wzbogacać barwę całości. Głosy „wyskakujące” psują zespołowy śpiew.

Wprowadzanie nowych pieśni:
Odśpiewanie utworu przez prowadzącego lub odsłuchanie z nośnika elektronicznego, zapoznanie się z tekstem (ćwiczenie wymowy) opracowanie melodii.

Miejsce scholi w czasie śpiewu na Mszy św. wg przepisów liturgicznych (Instrukcja o muzyce art. 22) poza prezbiterium. Ale nie na chórze organowym, ponieważ przeżycie liturgii nie jest takie samo. Najlepiej w bocznej części kościoła, ale w takim miejscu, aby uczestnicy mogli brać żywy udział w liturgii.

Strój liturgiczny – przyjęty od 2013 r. to peleryna w kolorze kremowym z bordowym kołnierzem z tyłu.

IINSTRUKCJA O MUZYCE W ŚWIĘTEJ LITURGII MUSICAM SACRAM KONGREGACJA OBRZĘDÓW – 5.03.1967r.
Oprócz kształcenia muzycznego należy udzielać członkom zespołu również
odpowiednich wiadomości z dziedziny liturgii i życia duchownego, tak aby
wykonywane przez nich zadania liturgiczne nie tylko podnosiły piękno świętych
obrzędów i były zbudowaniem dla wiernych, ale także by dla nich samych były
źródłem duchownego dobra.

SZCZEGÓŁOWE TREŚCI KSZTAŁCENIA I WYCHOWANIA

Wychowanie do modlitwy
Skupienie wewnętrzne, cisza warunkiem modlitwy. Cisza w liturgii po wezwaniu „Módlmy się „ co zrobić z tą chwilą ciszy” Uświadamianie potrzeby skupienia przed modlitwą.

Prawda o wszechobecności Boga. Stawienie się w obecności Boga warunkiem modlitwy. Zapalona świeca, jako symbol obecności Boga.

Zachowanie się w Kościele. Tabernakulum, wieczna lampka- znak obecności Boga.

Różne formy pozdrowień w liturgii. Dlaczego w liturgii nie mówi się „dzień dobry!”. Zgromadzenie liturgiczne.

„Alleluja” – najkrótsza modlitwa dziękczynienia, uwielbienia. „Bogu niech będą dzięki!”- okrzyk radości. Aklamacja liturgiczna jako modlitwa.
„Amen”- nasza odpowiedź na słowo Boga.
Śpiew jako forma modlitwy uroczystej i wspólnej. Modlić się śpiewem to nasze zadanie w zgromadzeniu liturgicznym, do którego się przygotowujemy.

Postawy i gesty liturgiczne

Znak krzyża – znaczenie, poprawne wykonanie, kiedy stosować?
Znak krzyża przed Ewangelią – przyjmować ją myślą, słowami sercem.
Gesty rąk kapłana w czasie Mszy św.
Gest uścisku dłoni- w liturgii i w życiu codziennym.
Gesty oddania czci- przyklęknięcie, ukłony, ucałowanie w życiu codziennym i w liturgii.
Postawy gotowości słuchania i czynienia – siedząca i stojąca. Dlaczego modlimy się w postawie stojącej?
Postawa klęcząca- adoracji i modlitwy błagalnej.
Procesja liturgiczna- symbol Kościoła pielgrzymującego.

Wychowanie do wspólnoty
Wszyscy wołamy do Boga „Ojcze”, jesteśmy „braćmi i siostrami” w wierze.
Zasiadamy w braterskim kręgu – znaczenie zasiadania wokół jednego stołu.
Atmosfera życzliwości- realizacja przykazania miłości.
Niedziela- dzień Pana. Wspólne spotkania rodziny Bożej, budujemy swoją jedność.
Kościół pod wezwaniem... Odpust – imieniny kościoła, parafii, krótka historia.

Wychowanie do świadectwa
Jestem zobowiązany do dobrego postępowania, zachowania.
Nie wstydzę się wiary.
Mówię prawdę.
Zachowanie wobec Rodziców, rodzeństwa, innych ludzi.
Czyste sumienie nie tylko wobec ludzi, ale przede wszystkim wobec Boga.
Dobre uczynki – jestem uczniem Jezusa.

Zasady redagowania modlitwy powszechnej

OGÓLNE WPROWADZENIE DO MSZAŁU RZYMSKIEGO
Z trzeciego wydania Mszału Rzymskiego, Rzym 2002
69. W modlitwie powszechnej, czyli modlitwie wiernych, lud w pewien sposób odpowiada na
słowo Boże przyjęte z wiarą i wykonując swą wynikającą z chrztu funkcję kapłańską, zanosi
do Boga błagania za zbawienie wszystkich. Wypada, aby ta modlitwa była zanoszona z zasady
we Mszach świętych sprawowanych z udziałem ludu, by zanoszono błagania za święty
Kościół, za tych, którzy sprawują nad nami rządy, za ludzi znajdujących się w różnych potrzebach,
a także za wszystkich ludzi i o zbawienie całego świata.

70. Modlitwa powszechna obejmuje zazwyczaj następujące intencje:
a) w potrzebach Kościoła,
b) za rządzących państwami i o zbawienie całego świata,
c) za ludzi doświadczonych różnymi trudnościami,
d) za miejscową wspólnotę.
W celebracjach odbywających się w szczególnych okolicznościach, jak bierzmowanie,
małżeństwo, pogrzeb, porządek intencji może bardziej uwzględniać określoną okoliczność.

Zasady przygotowania i odczytywania lekcji (czytań mszalnych)

1.Wybrany lektor
Czytanie Słowa Bożego i głośne odmawianie modlitw podczas liturgii, jest jedną z wielu posług i funkcji liturgicznych, jakie powierza się wiernym i dzięki którym żyje wspólnota wierzących.
Wielość posług i funkcji, które wraz z Soborem Watykańskim II zostały na nowo odkryte i uznane za ważne, jest wielkim bogactwem Kościoła. Nasze różnorodne uzdolnienia i talenty, także we mszy św. służą budowaniu wspólnoty: gotowość otwarcia się, uzdolnienia artystyczne, umuzykalnienie, dobra dykcja, gesty i postawy.

2.Zrozumienie podstawą owocnego przekazu
Do czytania wyznaczonego tekstu, trzeba się przygotować.
Powinniśmy więc w przeddzień służby liturgicznej głośno odczytać wyznaczony tekst.

3. Czytać na głos
Dopiero wówczas, gdy czyta się głośno, można zauważyć ukryte bogactwo tekstu biblijnego.
Czytanie po cichu albo tylko wodzenie oczyma po tekście, jest tylko przygotowaniem swojego wzroku i umysłu. Jedynie głośne czytanie pozwala zgrać wzrok, mózg, głos. Czytając po cichu nie ćwiczymy w ogóle naszej artykulacji czyli wymowy. Kto chce dobrze czytać, musi być sercem przy słuchaczach.
Czytać coś komuś - znaczy po prostu udzielać się, dzielić się czymś ze słuchaczami.

4. Znaki przystankowe, pauzy
W czytaniach występują stosowne znaki przystankowe: dwukropki, kropki, przecinki, średniki, myślniki itd. należy je zaznaczyć podczas czytania, czyniąc odpowiednio długą przerwę (pauzę).

5. Dykcja, trudności wymowy
W języku polskim są słowa łatwe do wymowy i z nimi lektor nie ma większych trudności. Są jednak też słowa trudne. Lektor powinien wcześniej zaznajomić się z ich znaczeniem a przede wszystkim z prawidłową wymową.

6. Intonacja głosu
Podczas czytania musi być zachowana także melodyka zdania. Razem z akcentem i odpowiednim tempem, nadaje ona czytanym zdaniom koloryt i dźwięk (właściwe brzmienie).

7. Estetyka wizualna lektora
Lektor wypełniając swoją posługę, powinien zwracać szczególną uwagę na sposób chodzenia, stania, układ rąk, styl ubioru oraz na stosunek do samej księgi Pisma św.

8. Tempo
Niezwykle ważne jest tempo czytania.
Spokojne tempo mówienia wraz z odpowiednią długością pauz i dobrą wymową, służy zrozumieniu słów i zdań przez słuchaczy, pozwala im przyswoić sobie ich sens i pobudza pamięć do przyjęcia następnych treści.

9. Kontakt wzrokowy
Odczytując tekst biblijny, należy nawiązać ze słuchaczami kontakt. Słuchacze powinni w spojrzeniu lektora odczuć, że zwraca się on właśnie do nich, obejmuje swoim wzrokiem i sercem wszystkich zgromadzonych w kościele.

10. Wymowa
Staranna wymowa ułatwia słuchaczom zrozumienie i przyjęcie tekstu.

11. Mikrofon
Należy korzystać z mikrofonu tak, aby nie rozpraszać wiernych i nie używać go zbyt głośno.

EWALUACJA OSIĄGNIĘĆ UCZNIA

Ewaluacja końcowa realizacji programu przeprowadzona będzie w oparciu o:
- opinię rodziców o uczestnictwie ich dziecka w zajęciach (ankieta);
- ankietę dla uczestników spotkań co do potrzeby i sposobu prowadzenia zajęć;
- wyrażenie informacji zwrotnej przez uczestników zajęć za pomocą ustalonych znaków (kciuk do góry- bardzo ciekawe, kciuk poziomo- średnio interesujące, kciuk w dół – nie podobały mi się);
-własne obserwacje osiągnięć uczestników grupy;
- informacja Duszpasterzy Parafii o działalności grupy

Udział scholi w uroczystościach: szkolnych i kościelnych.
Właściwy dobór pieśni liturgicznych do uroczystości kościelnych oraz części
Mszy świętej.
Umiejętny dobór piosenek i pieśni do uroczystości szkolnych.
Czystsze, lepsze wykonanie utworów.
Właściwa emisja głosu.
Odpowiednia interpretacja wykonywanych utworów.

* Ankieta dla rodziców
Poniżej zamieszczona jest ankieta skierowana do rodziców dzieci które należą do scholi, umożliwi ona dokonanie ewaluacji końcowej.

ANKIETA DLA RODZICA DZIECKA NALEŻĄCEGO DO SCHOLII VOX DEI
1. Czy Państwa dziecko chętnie uczęszcza na spotkania scholii ? ( proszę zaznaczyć X właściwą odpowiedź).
a. TAK
b. NIE

2. Jak Państwo oceniacie poziom prowadzonych zajęć ( proszę zaznaczyć X właściwą odpowiedź).
a. Bardzo dobry
b. Zadowalający
c. Niewystarczający

3. Czy Państwo uważają, że tego typu zajęcia są potrzebne? (proszę zaznaczyć X właściwą odpowiedź).
a. TAK
b. NIE

4. W jaki sposób przynależność do scholi wpływa na Państwa dziecko?
5. Uwagi dla prowadzącego

*Ankieta dla uczestnika spotkań
Poniżej zamieszczona jest ankieta skierowana do dzieci uczęszczających na zajęcia umożliwi dokonanie kompletnej ewaluacji końcowej programu.

ANKIETA DLA UCZESTNIKA SPOTKAŃ SCHOLI VOX DEI
1. Dlaczego chodzisz na spotkania scholi?
2, Czego uczysz się na tych zajęciach?
3. Czy odpowiada Ci sposób prowadzenia zajęć?
4. Czy przez swoją przynależność do grupy pogłębiasz swoją religijność?
a. TAK
b. NIE
5. Narysuj odpowiednią mimikę swojej twarzy po spotkaniach grupy.

*Informacja Duszpasterzy Parafii o działalności scholi

1. Czy schola VOX DEI spełnia swoje zadania przy parafii?
2. Czy wśród dzieci należących do grupy jest zauważalny rozwój religijny?
3. Uwagi dla prowadzącego.

BIBLIOGRAFIA
Pierwszy Synod Diecezji Kaliskiej (2007 - 2009), Prawo diecezjalne Kościoła Kaliskiego.
Wydano z polecenia Biskupa dr hab. Stanisława Napierały Biskupa Diecezji Kaliskiej

101. Synod dopuszcza w czasie nabożeństw obecność zespołów wokalnych,
wokalno - instrumentalnych i instrumentalnych. Ich udział w liturgii winien
być uprzednio ustalony i określony przez proboszcza.
102. „Piosenki religijne”, chociaż nie są liturgiczne, mogą być wykonywane
w ramach przygotowania do Mszy św. z udziałem dzieci lub młodzieży.
Zabrania się natomiast wykonywania podczas liturgii piosenek zwanych
religijnymi, których tekst nie jest religijny, a muzyka posiada charakter
świecki.
103. W każdej parafii powinna istnieć schola cantorum. Jej zadaniem jest
troska o śpiew liturgiczny oraz wspomaganie wiernych w czynnym
uczestnictwie w śpiewie.
Odpowiedzialnym za scholę jest proboszcz bądź osoba przez
niego delegowana.

DYREKTORIUM DUSZPASTERSTWA SŁUŻBY LITURGICZNEJ
Przewodniczący Komisji Episkopatu
ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów.
Częstochowa, dnia 27 listopada 2008 r.
681. Formacja zespołów dziecięcych ma charakter wieloletni. Jest bowiem wzrastaniem w zdolności posługiwania coraz bardziej dojrzałego.
Konferencja Episkopatu Polski

Pawlak I., 2001, Muzyka liturgiczna po Soborze Watykańskim II
w świetle dokumentów Kościoła, Polihymnia, Lublin.
Ławrowska R.,2006, Miejsce współczesnej scholi cantorum
w powszechnej edukacji muzycznej dzieci i młodzieży,[w:] Wiesława A. Sacher (red.) Sacrum–sztuka–wychowanie, Uniwersytet Śląski Katowice, Impuls Kraków.
Sacher W. A., 2003, Słuchanie muzyki a kształtowanie emocjonalności dzieci, Uniwersytet Śląski, Katowice.