Postawy rodziców a wychowanie

Rodzice są najważniejszymi osobami w życiu dziecka od jego najmłodszych lat. Ze względu na szczególne więzi, które ich łączą, rodzice mają możliwość znaczącego wpływania na swoje pociechy i kształtowania ich osobowości. Rodzina jest pierwszym i najważniejszym fundamentem do nabywania więzi emocjonalnych, gdzie dzieci uczą się postaw społecznych i interakcji z ludźmi. W związku z tym, życie rodzinne powinno być od oparte na miłości, przyjaźni, szacunku i zrozumieniu.
Właściwe wypełnianie roli rodzicielskiej jest ściśle związane z relacjami pomiędzy mamą i tatą, a następnie pomiędzy rodzicami i ich potomstwem. Wzajemne wsparcie obojga rodziców w procesie wychowawczym służy dobru dziecka i istotnie oddziałuje na jego poczucie bezpieczeństwa.
Należy zwrócić szczególną uwagę na fakt, że bycie rodzicem jest bardzo złożonym, ciągłym procesem, w którym pełnienie roli rodzicielskiej powinno być spójnym, kompatybilnym działaniem. Ani mama, ani tata, nawet pomimo szczerych chęci, nie są w stanie zrekompensować swojemu dziecku braku drugiego rodzica.
Funkcje wychowawcze, które są nadrzędną rolą pełnioną przez rodziców, zależą w znacznej mierze od tego, jaką postawę wobec dziecka zajmuje każdy z nich. Wszelkie działania podejmowane przez rodziców powinny być ukierunkowane na szeroko pojęte dobro dziecka, aby czuło się ono kochane, akceptowane i potrzebne.
Właściwe postawy wobec dziecka:
• Akceptacja – uznanie dziecka takim, jakie jest. Dziecko nabywa wtedy uczuciową niezależność, czuje się dobrze i posiada poczucie bezpieczeństwa;
• Współdziałanie – aktywne podejmowanie kontaktu z dzieckiem, któremu towarzyszy poznawanie świata, wymiana spostrzeżeń i obserwacji;
• Rozumna swoboda – kontrolowane dawanie dziecku swobody współmierne do jego dorastania. Dziecko otrzymuje coraz większe zaufanie, a rodzice w sposób obiektywny dbają o jego bezpieczeństwo;
• Uznanie praw – przyjęcie przez rodziców swobodnego podejścia do wszelkich aktywności dziecka adekwatnie do jego wieku, pozwalając, aby samo brało odpowiedzialność za swoje działania.

Niewłaściwe postawy wobec dziecka:
• Unikanie – bierność i dystans uczuciowy wobec dziecka. Charakteryzuje się niechęcią do wchodzenia w interakcje, obojętnością i nieodpowiedzialnością w trosce o dziecko.
• Odtrącanie – dominacja rodziców nad dzieckiem, zbyt duży dystans uczuciowy. Nie okazywanie dziecku pozytywnych uczuć, zastraszanie go, rozkazywanie, dawanie do zrozumienia, że jest ciężarem i rozczarowaniem;
• Nadmierne wymaganie – dopasowywanie dziecka na siłę w idealny schemat wyobrażeń rodziców. Stosowanie sztywnych reguł, narzucanie swojego zdania, dominacja nad dzieckiem. Postawa nacechowana gniewem i dezaprobatą;
• Nadmierna ochrona – nadmierna uległość wobec dziecka. Podejście bezkrytyczne, kiedy rodzice są zbyt pobłażliwi, często izolują dziecko od rówieśników i nie dopuszczają do jego samodzielności.

Równie istotne jak postawy rodzicielskie są style wychowania, czyli metody oddziaływania na dziecko. Składnikami stylu wychowania są: stosunek emocjonalny, stopień kontroli zachowania i wymagania.
Style wychowania:
• Autorytarny – kiedy rodzice narzucają własne zdanie i nie liczą się z zainteresowaniami i potrzebami dziecka. Ponadto, wymagają bezwzględnego posłuszeństwa i nie okazują swoich uczuć;
• Liberalny – danie dziecku całkowitej swobody:
 W sposób kochający – kiedy rodzice czują się związani emocjonalnie z dzieckiem,
 W sposób niekochający – kiedy rodzice okazują jedynie chłód i obojętność, nie interesując się życiem dziecka;
• Demokratyczny – polega na sprawiedliwym podziale obowiązków i wzajemnym szacunku. Występuje tu silna więź emocjonalna między członkami rodziny, gdzie przeważają uczucia pozytywne. Jest to najwłaściwszy styl wychowania.
• Okazjonalny – oddziaływanie na dziecko pod wpływem konkretnych sytuacji bez sprecyzowanego systemu postępowania. Często jest to po prostu karanie za przewinienia bez wpojenia żadnych norm zachowań.
• Niekonsekwentny – kiedy rodzice nie stosują jednolitego stylu wychowania, a stosowane przez nich kary lub zasady nie są po chwili przestrzegane. Dziecko za to samo zachowanie raz może zostać ukarane a innym razem pochwalone, co jest dla niego niezrozumiałe. Często wywołuje u dziecka poczucie krzywdy i niesprawiedliwości.

Podsumowując, rodzina jest bardzo ważnym, szczególnym miejscem w życiu każdego człowieka. Słowa: mama i tata mają dla nas ogromną wartość, bez względu na to jakimi ludźmi są nasi rodzice. Wypełnianie ról rodzicielskich powinno polegać na przyjmowaniu takich postaw rodzicielskich i stylów wychowania, aby dać dziecku pełną możliwość szeroko pojętego rozwoju, w atmosferze wzajemnej miłości, zrozumienia i szacunku.

Opracowała:
Emilia Gajewska

Na podstawie A. Błasiak, E. Dybowska: Rodzicielstwo i jego znaczenie dla procesu wychowania dziecka, w: A. Błasiak, E. Dybowska (red.): Wybrane zagadnienia pedagogiki rodziny, 2010