Polonez - taniec dawny i współczesny. Konspekt lekcji muzyki w klasie I gimnazjum

Cel główny: uczeń potrafi wymienić polskie tańce narodowe i podać ich charakterystyczne cechy muzyczne.

Cele operacyjne: Uczeń:
- zna definicję słowa: „taniec”;
- umie dokonać podziału tańców na dwie kategorie: towarzyską (użytkową) i stylizowaną;
- pamięta podstawowe rytmy polskich tańców narodowych;
- potrafi odszukać charakterystyczne cechy dla mazura, krakowiaka
i oberka w prozie Władysława Reymonta „Chłopi” oraz poloneza w „Pan Tadeuszu” Adama Mickiewicza;
- umie wymienić tytuły sławnych tańców narodowych w utworach stylizowanych oraz podać nazwiska ich kompozytorów;
- kształci pamięć muzyczną i słuch;
- rozwija wyobraźnię, umiejętność porównywania i spostrzegania;
- potrafi werbalizować własne opinie;

Metody: dyskusja, pogadanka, praca z fragmentami tekstów literackich, metoda ekspresyjna- śpiew i słuchanie muzyki, obserwacja;

Formy pracy uczniów: indywidualna, grupowa i zbiorowa;

Pomoce dydaktyczne: odtwarzacz CD, płyta CD z nagraniami tańców narodowych, ćwiczenia do muzyki Wacława Panka, teksty z prozą W. Reymonta „Chłopi” oraz A. Mickiewicza „Pan Tadeusz”(wybrane fragmenty),

Przebieg zajęć:

1. Czynności organizacyjne:
- powitanie uczniów;
- sprawdzenie listy obecności;

2. Wysłuchanie fragmentu polonez Michała Kleofasa Ogińskiego pt. „Pożegnanie ojczyzny”;
- próba odgadnięcia tematu lekcji;
- zapisanie w zeszytach tematu lekcji;
- wspólne ułożenie definicji słowa „taniec” oraz podanie przez
nauczyciela kategorii tańców;
„taniec”= muzyka + choreotechnika, czyli uregulowany ruch
rak, nóg i ciała;
Tańce dzielimy na 2 kategorie: 1. towarzyskie (użytkowe),
2. stylizowane – są to utwory artystyczne, głównie do
słuchania;
- przypomnienie nazw tańców narodowych;

3. Praca z tekstem źródłowym:
- rozdanie uczniom fragmentów tekstów z prozą W. Reymonta i A. Mickiewicza (załącznik nr 1), w celu dokonania analizy cech tańców narodowych (mazura, krakowiaka i oberka);
- uczniowie samodzielnie wypisują cechy polskich tańców ludowych i próbują odgadnąć znaczenie gwarowe tych wyrazów w odniesieniu do muzycznych lub tanecznych stron tych utworów (załącznik nr 2);
- przedstawiciele grup wypisują odnalezione słowa na tablicy w tabeli i wspólnie omawiają je przy całej klasie;
- nauczyciel podaje cechy muzyczne tańców wg kolejności omawiania;
- po omówieniu tańca następuje wysłuchanie wybranego przez nauczyciela przykładu muzycznego, ze zwróceniem uwagi na jego wcześniej omówione cechy („Krakowiak”- ludowy i w wersji stylizowanej, mazur „Świr, świr”; oberek „Do lewej”);
- odczytanie na głos fragmentu „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza, w którym zaznaczone są elementy opisujące kroki i figury poloneza (załącznik nr 3);
- wybranie 1 lub dwóch par w klasie, które spróbują odtworzyć wg opisu wybrane figury i kroki ( w tle słychać poloneza W. Kilara do filmowej wersji „Pana Tadeusza” Andrzeja Wajdy;
- zapisanie cech poloneza;

4. Podsumowanie zajęć:
- zadanie pracy domowej w zeszycie ćwiczeń (ćwiczenie numer 11, 12 str.28);
- jeśli pozostanie czas wolny uczniowie wspólnie śpiewają utwór Anny Jantar: „Tyle słońca w całym mieście”.


ZAŁĄCZNIK NR 1(Władysław Reymont: „Chłopi”, tom I)
Owe krakowiaki drygliwe, baraszkujące, ucinaną, brzękliwą nutą i skokliwymi przyśpiewkami sadzone, jako te pasy nabijane4, a pełne śmiechów i swawoli: pełne weselnej gędźby i bujnej, mocno zuchowatej młodości, wraz pełne figlów uciesznych, przegonów i waru krwi młodej, kochania pragnące. Hej!

Grupa 2

Owe mazury, długie kiej miedze, rozłożyste jako te grusze Maćkowe, huczne a szerokie, niby.....przyciężkie a strzeliste, tęskliwe a zuchwałe, posuwiste a groźne, godne a zabijackie i nieustępliwe....

Grupa 3

Owe obertasy, krótkie, rwane, zawrotne, wściekłe, oszalałe, zawadiackie a rzewliwe, siarczyste a zadumane i żalu nutą przeplecione, warem krwi ognistej tęskniące...

Załącznik nr 2
KRAKOWIAK
- drygliwy (skoczny),
- baraszkujący (zmienny),
- ucinany ( z pauzami),
- brzękliwą nutą sadzony (dźwięczny),
- skokliwy( dużo podskoków, skoczny),
- pełen figlów (liczne figury, wesoły),
- metrum 2/4,
- tempo bardzo szybkie,
MAZUR
- długi kiej miedza (jednolity),
- rozłożysty ( czasami jest powolny),
- huczny (głośny),
- przyciężki (podskoki z uderzeniem w obcasy),
- tęskliwy a zuchwały ((niespokojny),
- godny a zabijacki i nieustępliwy (pełen temperamentu),
- taniec trójmiarowy, może być szybki lub wolny,
OBEREK
- krótki,
- rwany (raptowny),
- zawrotny (obrotowy, wirowy),
- wściekły, oszalały (dynamiczny),
- zawadiacki a rzewliwy, siarczysty a zadumany (refleksyjny i dynamiczny),
- metrum trójdzielne 3/8,
POLONEZ
- taniec korowodowy (para za parą),
- dostojny,
- uroczysty,
- rozpoczyna bale,
- tempo umiarkowane,
- metrum ¾,

ZAŁĄCZNIK NR 3
Poloneza czas zacząć. - Podkomorzy rusza
I z lekka zarzuciwszy wyloty kontusza,
I wąsa podkręcając, podał rękę Zosi
I skłoniwszy się grzecznie, w pierwszą parę prosi.
Za Podkomorzym szereg w pary się gromadzi,
Dano hasło, zaczęto taniec - on prowadzi.

Nad murawą czerwone połyskają buty,
Bije blask z karabeli, świeci się pas suty,
A on stąpa powoli, niby od niechcenia;
Ale z każdego kroku, z każdego ruszenia
Można tancerza czucia i myśli wyczytać: -
Oto stanął, jak gdyby chciał swą damę pytać,
Pochyla ku niej głowę, chce szepnąć do ucha;
Dama głowę odwraca, wstydzi się, nie słucha...
I szły pary po parach hucznie i wesoło,
Rozkręcało się, znowu skręcało się koło,
Jak wąż olbrzymi, w tysiąc łamiący się zwojów;
Mieni się cętkowata, różna barwa strojów
Damskich, pańskich, żołnierskich, jak łuska błyszcząca,