Organizacja zabaw badawczych sprzyjających samodzielnym rozwiązywaniem zaistniałych trudności. Zajęcie otwarte dla nauczycieli w grupie 5-latków

Scenariusz zajęć koleżeńskich w grupie 5- latków.
Data: 7.02.2019r
Prowadząca: Marzena Habrat
Temat zajęć: Organizacja zabaw badawczych sprzyjających samodzielnym rozwiązywaniem zaistniałych trudności.
Cele:
- Podejmowanie przez dzieci działania, w trakcie którego rozwija myślenie, poznaje cechy, właściwości i funkcje przedmiotów i zjawisk.
- Ćwiczenie i rozwijanie zmysłu wzroku, kształcenie spostrzegawczości oraz umiejętności obserwowania obiektów i zjawisk.
- Zapoznanie dzieci z budową cząsteczkową materii, z rozpuszczaniem ciała i powstawaniem roztworów
- Sprawdzenie, które przedmioty się unoszą na powierzchni wody, a które toną.
- Przybliżenie dzieciom zjawiska napięcia powierzchniowego.
- Dostarczenie dzieciom i nauczycielom biorącym udział w zajęciu przyjemnych przeżyć estetycznych.

1. Co pływa, a co tonie?
Wyciągnięcie z koszyczka zgromadzonych przedmiotów, nazwanie ich. Próba odpowiedzenia na pytanie, które z nich wsadzone do naczynia z wodą utoną, a które będą unosiły się na wodzie? Dzieci wkładają zgromadzone przedmioty do wody i obserwują ich zachowanie. Notują wnioski na kartach przygotowanych przez nauczycielkę- naklejanie obrazków z przedmiotami wykorzystanymi w eksperymencie.
N.prezentuje dzieciom graficzne wyjaśnienie gęstości substancji.
Jeśli gęstość substancji z której wykonane jest dane ciało, jest mniejsza niż gęstość wody, wówczas ciało to pływa po wodzie, jeśli większa- tonie.
N. prosi o zanurzenie piłeczki ping-pongowej- pyta, co się dzieje i dlaczego?
Analiza odpowiedzi dzieci. Woda wypiera piłkę do góry. Im głębiej dzieci chcą ją zanurzyć, tym większy opór wody trzeba pokonać.
To ciśnienie w wodzie, które rozchodzi się także w górę i zwiększa się wraz z głębokością, staje się przyczyna wypierania przedmiotu z cieczy. Mówimy, że ku górze działa siła wyporu wody. I to właśnie ona powoduje utrzymywanie się przedmiotów w wodzie.
Im więcej wody dane ciało wypiera, tym większa siła wyporu oddziałuje na to ciało. W ten sposób możemy zauważyć działanie prawa Archimedesa

2. Pływanie i tonięcie przedmiotów w wodzie.
N. pokazuje dzieciom dwa jednakowej wielkości wałeczki plasteliny. Prosi dwoje dzieci do udziału w eksperymencie. Jedno dziecko lepi z plasteliny kulkę, drugie placuszek – jednocześnie wkładają do wody. Obserwacja, co dzieje się z plasteliną- próba odpowiedzi na pytanie- dlaczego tak się dzieje? Nauczycielka lepi z plasteliny miseczkę- zachęca dzieci do obserwacji.
Wnioski; Kulka i płaski placek toną
Plastelina pływa, jeśli zajmowana powierzchnia wody jest większa.
- Gdy z plasteliny utworzymy miseczkę, znajdzie się w niej powietrze.
Masa tego przedmiotu trochę zwiększy się w stosunku do twardej kulki, lecz jednocześnie bardzo zwiększy się jego objętość. Tym samym gęstość ciała wyraźnie się zmniejszy. Stanie się mniejsza od gęstości wody i ciało będzie mogło w niej pływać..

3. Szpilki i woda
Zaproszenie dzieci do nalania wody do słoika do oznaczonego gumka poziomu. N. pyta- czy może zmieścic się więcej wody? Przesunięcie gumki – i dolewanie wody.N. wypełnia szklankę wodą po brzegi, zadaje dzieciom pytanie: ile szpilek zmieści się w tej szklance- tak, aby nie wylała się z niej ani kropla? Zachęca do spróbowania. Prosi, by włożyły do szklanki po jednej szpilce- tyle ile się da: 5,10,20....Zachęca do przyjrzenia się uważnie powierzchni. Woda nie ma ochoty się przelać. Wygląda tak, jakby pokrywała ją jakaś niewidzialna błonka. Zjawisko to nazywamy napięciem powierzchniowym. Jak myślicie, czy ta błonka jest mocna? Czy może utrzymać szpilkę, chociaż ta jest wykonana z metalu? N. prosi jedno dziecko , by delikatnie położyło na wodzie kawałeczek serwetki, a na niego położyło szpilkę. Gdy papier zacznie tonąć, szpilka utrzyma się na powierzchni.
Zaznaczenie na karcie podsumowującej doświadczenie flamastrem położenia szpilek.
N. pokazuje dzieciom zdjęcia owadów chodzących po powierzchni wody.
Taką jakby skórę, która ściska zawartą w niej ciecz, ma każda kropla wody czy innego płynu. Ta skóra, to napięcie powierzchniowe, tworzy się na powierzchni wszelkich cieczy. Także wtedy, gdy ciecz jest w naczyniu. Zawsze bowiem cząsteczki powierzchniowe muszą ulegać silniejszemu przyciąganiu do wewnątrz, bo nad nią jest powietrze z inną budową cząsteczkową. Wskutek tego następować musi zwiększenie napięcia między cząsteczkami.

4. Rozpuszczalność substancji w wodzie.
Przygotowanie w sześciu małych miseczkach: po łyżeczce soli, cukru, miodu, mąki pszennej, mąki ziemniaczanej, kminku. Dzieci wlewają do sześciu szklanek wodę- N. zaznacza poziom wody gumką recepturką. Do każdej dodają łyżeczkę innej substancji. Mieszają przez chwilę zawartość szklanek obserwując, które substancje rozpuszczą się w wodzie, a które nie.
Sól, cukier i mód rozpuściły się, śladem ich obecności jest zmieniony smak, a w przypadku miodu – zapach i kolor. Dwa rodzaje maki także się rozpuszczają, choć nie całkowicie. Obie opadły na dno i utworzyły wyraźna dolna warstwę. Woda z mąką pszenna zabarwiona została na mleczny kolor. Kminek nie zmienił wody w żaden sposób.
Dodając do wody różnych substancji zaobserwowaliśmy, że woda może rozpuszczać pewne substancje.
Zabawa ruchowa: n. kładzie na podłodze koła- tj. szklanka do środka wchodzi troje dzieci w niebieskich koszulkach- tworzą wodę. Do koła wprowadzone jest dziecko w np. białej koszulce- sól. Dziecko stojące obok- miesza dużą łyżką- wyobrażając mieszanie substancji. Przy „soli”, „cukrze”- N. Nakłada na dzieci koszulki niebieskie- bo składniki rozpuściły się. Pozostawione są białe rękawki- bo roztwór jest teraz słodki- więc jest tu ślad cukru. Coś się zmieniło. Gdy wprowadzone do koła są brązowy „kminek” po wymieszaniu- nie zmienia koszulki. Jeżeli rozpuszcza je całkowicie, powstaje roztwór, a więc ciecz, która wydaje nam się być jednolita. Różni się od wody smakiem, barwą, zapachem, lecz nadal ma podstawowe cechy wody. Jeśli woda nie rozpuszcza, czego całkowicie, tworzy z ta substancja zawiesinę
Niektóre substancje rozpuszczają się w wodzie. Inne- kreda, piasek- to substancje nierozpuszczalne. W przypadku substancji rozpuszczalnych cząsteczki wody dostają się pomiędzy cząsteczki tych substancji i je oddzielają. Cząsteczki wody nie są w stanie dostać się pomiędzy cząsteczki substancji nierozpuszczalnych. Nie wszystkie substancje rozpuszczają się w wodzie.

5. Obserwacja zamrożonej wody. W poprzednim dniu dzieci nalały do słoików wodę i oznaczyły flamastrem jej poziom. Nauczycielka zaniosła je do kuchni i umieściła w zamrażalce.
Pokazuje dzieciom przyniesione z kuchni słoiki i pyta czy coś się zmieniło?
Lód choć jest ciałem stałym ma mniejsza gęstość od wody.- odległość międzycząsteczkowa w lodzie jest większa niż w wodzie.

6. Zabawa ruchowa przy muzyce „Mróz” muzyka- M. Kluza.
Dzieci ilustrują ruchem słowa piosenki:
wybrane dziecko- dostaje różdżkę mrożącą i wędruje wewnątrz okręgu- na sygnał w muzyce stara się dotknąć jak największą ilość dzieci- zamrażając.

7. Ekperyment „Wesołe bąbelki”
Dzieci pod kontrolą nauczycielki wlewają do słoika:
¾ słoika oleju
¼ kubeczka zabarwionej wody
1 tabletka musująca (witamina, magnez, wapno)
Woda i olej to ciecze o różnych gęstościach. Gęstość oliwy jest mniejsza od gęstości wody. Tabletka uwalnia gaz, którego Na takiej samej przestrzeni w ciałach stałych, ciekłych i gazowych znajduje się różna ilość cząsteczek danej substancji. Różne są odległości międzycząsteczkowe w ciałach o odmiennych stanach skupienia.

8. Ekperyment „Kolorowy deszcz””
¾ słoika wody
¼ pianki do golenia
barwniki
Dzieci nalewają wodę do poziomu wyznaczonego przez gumkę, naciskając na piankę rozprowadzają ją na wodzie, wkrapiają różne kolory barwników i obserwują – co się dzieje. Próba odpowiedzi- dlaczego tak się dzieje? Oznaczają przebieg i podsumowanie na karcie graficznej.

9. Eksperyment „Burza w słoiku”
¾ słoika wody
3 łyżki oleju, barwniki
Dzieci nalewają wodę do poziomu wyznaczonego przez gumkę, do spodeczka N. wlewa trzy łyżki oleju, zaprasza dziecko, by wprowadziło do oleju barwniki i pomieszało. Delikatnie przelewa zawartość spodeczka do słoika, tak, by utworzyła się burzowa chmura. Olej ma mniejszą gęstość od wody. Chmura unosi się nad wodą, a po chwili zaczyna z niej „padać” gwałtowny deszcz.

10. Eksperyment „Wędrujące kakao”
¾ słoika wody, 4 łyżki oleju, łyżeczka kakao, szczypta soli

11. Podsumowanie zajęć. Co dla dzieci było ciekawe, odkrywcze.

POMOCE:
Ad.1.
Duży pojemnik z wodą. Przedmioty: kamień, orzech, piórko, klocki drewniane i plastikowe, piankowe, piłeczki, plast., ping- pongowa, styropianowa, kulka metalowa, patyk drewniany, autko metalowe, muszelka. Graficzny rysunek cząsteczkowej budowy ciał. Kartka A3 obrazująca naczynie z wodą, obrazki używanych w doświadczeniu przedmiotów, klej. Ręcznik papierowy.
Ad. 2.
Pojemnik z wodą, plastelina, ręcznik papierowy. Karta dla rysunkowego oznaczenia doświadczenia: szablon słoika, poziomu wody, plastelinowa kulka, placek, miseczka.
Ad. 3.
Taca, słoik, dzbanek z wodą, szpilki. Zdjęcie owadów- nartnik. Serwetka. Karta z szablonem słoika, flamaster do oznaczenia szpilek.
Ad. 4.
Sześć szklanek, gumeczki do oznaczenia poziomu. Dzbanek z wodą. Sześć miseczek, łyżeczek. Sól, cukier, miód, mąka, kreda sproszkowana, kminek. KartkiA3 z szablonami szklanek do podsumowania zabawy. Hula hop, koszulki dla dzieci na oznaczenie: niebieska- wody, biała- soli, cukru, mąki; różowa- kredy- różowej, brązowa- kminku. Instrument perkusyjny- grzechotka. Duża drewniana łyżka.
Ad. 5.
Słoiki z zamrożona wcześniej wodą. Karta z szablonem słoika, cząsteczki wody z papieru i gwiazdki zamrożonej wody- dla wyjaśnienia zmiany gęstości substancji. Klej.

LITERATURA:
S. Elbanowska, J. Kosmalowa. Tajemnice wody. Nasza Księgarnia, Warszawa 1987
B. Muchacka, Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej.
Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1999.
E.Rabada, M. Habrat,Program badawczy.”Fascynujący świat- badam, poszukuję, doświadczam” Krosno 2017