Gry i zabawy na lekcjach wychowawczych

Gry i zabawy są głównym zajęciem w czasie wczesnego dzieciństwa, a także świetną formą rozrywki w całym naszym życiu. Podczas zabawy rozwijamy się fizycznie i emocjonalnie, jednocześnie ćwiczymy zdolności intelektualne i refleks. Jednak przede wszystkim gry i zabawy sprawiają nam przyjemność. Bawiąc się, cieszymy się z towarzystwa innych ludzi – kolegów i koleżanek. Zabawa to radość przebywania z bliskimi ludźmi i czas na aktywne poszukiwanie ulubionych rozrywek.
Gry i zabawy są też świetnym sposobem na integrację zespołu klasowego. Często zastanawiamy się jak poprowadzić lekcje wychowawcze, tak aby były ciekawe i nietypowe. Co roku jest okazja do tego aby pobawić się ze swoimi wychowankami. Bawić się możemy na przykład w czasie klasowych imprez typu: Dzień Chłopaka, Dzień Kobiet, Mikołajki, itp. Będąc wychowawcą klasy gimnazjalnej ciągle poszukuję nowych pomysłów na ciekawe lekcje wychowawcze. Niżej przedstawiam kilka zabaw, które zastosowałam na swoich lekcjach.

Zabawy intelektualne.
1. Zabawy słowne.
Plecak
Gra sprawdzająca pamięć i skupienie uwagi.
1. Uczniowie ustalają, w jakiej kolejności będą uczestniczyli w grze. Po ostatniej osobie, pierwsza zaczyna następną rundę.
2. Pierwsza osoba mówi jakieś słowo, np. „dom”.
3. Druga powtarza je i dodaje inne, np. „dom, samolot”.
4. Każdy uczestnik musi powtórzyć w odpowiedniej kolejności wszystkie wypowiedziane wcześniej słowa i dodać nowy wyraz. Im więcej osób uczestniczy w zabawie i im więcej wyrazów trzeba powtórzyć, gra stopniowo staje się coraz bardziej skomplikowana, ponieważ zapamiętanie kolejności wszystkich słów staje się coraz trudniejsze.
5. Gdy ktoś popełni błąd, inne osoby mogą mu pomóc. Gra kończy się, gdy nikt nie potrafi powtórzyć wszystkich słów.

Kojarzenie słów
Spokojna gra polegająca na kojarzeniu słów.
1. Gra zaczyna się, gdy wybrana osoba wypowiada pierwsze słowo, które przychodzi jej do głowy, np. „piłka”
2. Następna osoba musi wypowiedzieć inne słowo, w jakiś sposób związane z poprzednim. W tym przypadku to może być na przykład „kopać”.
3. Uczestnicy wypowiadają kolejne wyrazy, dopóki ktoś nie powtórzy użytego wcześniej słowa.
4. Jeśli ktoś nie rozumie związku między dwoma słowami, może poprosić poprzednią osobę o wyjaśnienie skojarzenia. Jeśli osoba ta nie potrafi przekonać grupy, przegrywa i gra zaczyna się od nowa.

Przeciwieństwa
Aby grać w ”Przeciwieństwa”, trzeba szybko myśleć i znajdować związki między pojęciami.
1. Dowolna osoba zaczyna grę wypowiadając słowo, które ma swoje przeciwieństwo, np. „dzień”.
2. Drugi uczestnik zabawy musi w odpowiedzi podać wyraz o przeciwnym znaczeniu, w tym przypadku „noc”.
3. Osoba, która pierwsza poda odpowiedź, wypowiada nowe słowo.
4. Jeśli ktoś wypowie wyraz, który nie ma swojego przeciwieństwa, np. „ołówek”, pierwsza osoba, która zwróci na to uwagę, zaczyna nową rundę.

Zdanie
Zabawa pobudzająca wyobraźnię do układania niesamowitych historii.
1. Każdy uczestnik zabawy wypowiada na głos różne czasowniki, aż powstanie seria złożona z czterech lub pięciu słów, np. „biec – jeść – fruwać – wpaść”.
2. W określonym czasie (dwie lub trzy minuty) wszyscy uczestnicy zabawy muszą wymyślić krótką opowieść, w które wszystkie wymienione czasowniki pojawią się w tej samej kolejności, bez dodawania innych. W tym przypadku historyjka może brzmieć tak: ”Kurczak biegł tak szybko, żeby zjeść ziarna, że pofrunął nad płotem i wpadł w piasek”.
3. Gdy upłynie wyznaczony czas, każdy opowiada wymyśloną przez siebie historyjkę.
4. Można także przyznać jeden punkt osobie, która jako pierwsza skończy zdanie, a potem policzyć punkty, żeby wyłonić zwycięzcę.

Od jednej cytryny połowy cytryny
Zabawa grupowa wymagająca wyjątkowej koncentracji i umiejętności szybkiego mówienia bez przejęzyczenia się.
1. Każdy uczestnik zabawy otrzymuje swój numer. Osoba numerem „jeden” zaczyna grę, mówiąc „Od jednej cytryny i połowy cytryny do czterech cytryn i połowy cytryny”.
2. Uczestnik z wypowiedzianym przez tę osobę numerem, w tym przypadku cztery, musi odpowiedzieć w ten sam sposób, najpierw określając swój numer, a potem numer kogoś z uczestników gry. Na przykład „Od czterech cytryn i połowy cytryny do trzech cytryn i połowy cytryny” i tak dalej.
3. Gdy wywołana osoba nie odpowiada lub pomyli się, odpada z gry, a jej numer przechodzi na dziecko po prawej stronie.
4. Zwycięzcą zostaje osoba, która nie popełniła żadnego błędu.

Języki
Wszyscy muszą mówić w wymyślonym przez siebie języku, ale powinni też zrozumieć to, co mówią inni.
1. Każdy z uczestników zabawy ma określony czas na wymyślenie własnego języka opartego na jednej literze.
2. Języki tworzy się przez wstawienie po każdej sylabie wybranej litery i samogłoski występującej w tej sylabie. Na przykład, jeśli wybierzemy literę „p”, ze słowa „kolega” powstanie „ko – po – le – pe – ga – pa”.
3. Gdy wszyscy utworzyli swój własny język, zaczynają ze sobą rozmawiać. Trzeba bardzo skoncentrować swoją uwagę, żeby zrozumieć, co mówią inni.

Inicjały
Uczestnicy zabawy mają możliwość popisać się swoją wyobraźnią przy układaniu dziwnych i śmiesznych zdań.
1. Jedna osoba wybiera dowolną literę, np. „K” i wypowiada ją na głos.
2. Teraz wszyscy mają minutę na wymyślenie zdania zawierającego jak najwięcej wyrazów zaczynających się na tą literę. W tym przypadku może to być zdanie: ”Karol i Krysia kupili kiedyś keczup i kilo kiełbasy dla kolegi Krzysia”.
3. Następnie wszyscy wypowiadają swoje zdania, a zwycięzcą w grze jest osoba, która w swoim zdaniu miała najwięcej wyrazów zaczynających się na tę literę. Zdania mogą być pozbawione sensu ale muszą być poprawnie ułożone.
4. Zwycięzca pierwszej gry wybiera literę potrzebną do następnej zabawy.

2. Zabawy na spostrzegawczość.

Widzę, widzę
Cicha zabawa na każdą porę.
1. Jedna osoba wybiera sobie jeden przedmiot, który widzi i mówi na głos: „Widzę, widzę”!.
2. Pozostali uczestnicy zabawy pytają: „Co widzisz?”.
3. Każdy po kolei zadaje pytanie, próbując odgadnąć, co pierwsza osoba mana myśli. Odpowiedzi mogą brzmieć tylko „tak” lub „nie”.
4. Po każdej odpowiedzi „tak” osoba pytająca może spróbować zgadnąć, który przedmiot chodzi. Pierwsza osoba, która zgadnie poprawnie, wymyśla następny przedmiot.

Anagramy
Wciągająca zabawa polegająca na szybkim układaniu wyrazów.
1. Każdy gracz bierze kartkę i długopis, siada w takim miejscu, żeby inni nie widzieli tego, co pisze.
2. Każdy po kolei mówi na głos wybraną przez siebie literę. Wszyscy zapisują osiem wybranych w ten sposób liter.
3. Gracze mają trzy minuty na ułożenie jak najdłuższego słowa, które może składać się tylko z wcześniej podanych liter. Żadna z nich nie może być użyta w tym wyrazie więcej niż jeden raz.
4. Po upływie czasu przeznaczonego na to zadanie, wszyscy czytają swoje najdłuższe słowa. Każdy otrzymuje jeden punkt za każdą literę. Autor najdłuższego wyrazu dostaje pięć dodatkowych punktów, a osoba, która użyła wszystkich ośmiu liter w swoim słowie – oprócz pięciu – dodatkowe trzy.

3. Zabawy ekspresyjne
Lustro
Zabawa w naśladowanie, w której trzeba zachować czujność i umieć powstrzymać śmiech.
1. Jeśli jest to możliwe, zabawę powinna prowadzić osoba dorosła. Dzieci stoją parami naprzeciwko siebie dwóch rzędach.
2. Na znak prowadzącego dzieci w jednym rzędzie zaczynają gestykulować i wykonywać różne ruchy. Osoby z drugiego rzędu mają za zadnie, najlepiej jak potrafią, naśladować to, co robi ich kolega lub koleżanka tak, jak gdyby patrzyły w lustro. Nie wolno się śmiać, chyba ze robi to osoba, którą naśladujemy.
3. Po minucie następuje zmiana ról i osoba, której ruchy naśladowano, teraz sama wykonuje ruchy, takie jak drugi uczestnik zabawy.

Mój tata jest kowalem
Gra łącząca gestykulację zapamiętywanie, która na pewno wszystkich rozbawi.
1. Wszyscy stoją w kole i pierwsza osoba mówi na głos: ”Mój tata jest kowalem i robi tak”, pokazując przy tym na migi ruchy kowala uderzającego młotem o kowadło.
2. Wszyscy naśladują tą czynność, po czym kolejka przechodzi na następna osobę.

3. Kolejna osoba mówi: ”Jego (jej) tata jest kowalem i robi tak”, pokazuje tą czynność i dodaje: „Moja mama jest pielęgniarką i robi tak” i udaje, że robi zastrzyk.

4. Każdy naśladuje nową czynność, po czym trzecia osoba powtarza zawody i czynności poprzednich osób i dodaje własne zdanie.

Na migi
W tej zabawie musisz postarać się, żebyś został szybko i dobrze zrozumiany.
1. Jedna osoba prowadzi zabawę i przygotowuje listę około 15 słów do pokazania na migi. Pozostali uczestnicy zabawy dzielą się na dwie grupy i ustawiają się kilka metrów od prowadzącego.
2. Jedna osoba z każdej grupy podchodzi do prowadzącego, który mówi słowo, jakie należy pokazać na migi. Osoby te szybko wracają do swojej grupy i bez słów wykonują swoje zadanie.
3. Gdy ktoś zgadnie szukane słowo, idzie do prowadzącego i mówi mu je, po czym prowadzący przekazuje słowo do pokazania.
4. Wygrywa grupa, która pierwsza skończy pokazywanie słów prowadzącego.

Pisanie w powietrzu
Gra wymagająca koncentracji.
1. Każdy uczestnik po kolei palcem wskazującym „pisze” powietrzu kolejne litery wybranego przez siebie słowa.
2. Druga osoba stara się odgadnąć jaki to wyraz i po skończeniu pokazywania liter wypowiada to słowo na głos.
3. Osoba, która literowała słowo zdobyła jeden punkt za każdego uczestnika, któremu udało się je odgadnąć. Inni otrzymują punkt za prawidłowe odgadnięcie wyrazu.

Grupowe powitania
W „Grupowe powitania” można bawić się, aby rozbawić uczestników i przełamać lody, gdy nie znają się nawzajem.
1. Jedna osoba prowadzi zabawę. Pozostali tworzą pary, ustawiając się w dwóch kołach, jedno wewnątrz drugiego.
2. Prowadzący wyjaśnia szyfr składający się z liczb, które oznaczają pewien sposób powitania. Na przykład: „jeden: podanie ręki, dwa: ciepłe przytulenie, trzy: oficjalne przywitanie przez skinienie głową”.
3. Gdy prowadzący powie: „obróćcie się”, osoby z wewnętrznego koła – w lewą.
4. Gdy prowadzący podaje numer, każdy zatrzymuje się i wita ze stojącą przednim osobą w taki sposób, jaki oznacza wywołany numer. Powtarzając te zabawę, można stopniowo zwiększać ilość różnych pozdrowień, żeby stała się jeszcze śmieszniejsza.

4. Zabawy integracyjne

Zabawa „Dłonie”.
Nauczyciel rozdaje wszystkim wycięte z papieru kontury dłoni(można rozdać czyste kartki papieru, aby każdy z uczniów obrysował swoją dłoń – co uatrakcyjni całą zabawę). Prowadzący prosi, aby każdy podpisał otrzymany rekwizyt swoim imieniem. Jeśli są w grupie dwie Anie, wychowawca prosi o dodanie – w celu odróżnienia osób – np. nazwiska. Następnie wszyscy podają swoje rekwizyty osobie, którą mają po prawej stronie. Każdy wpisuje w kontur dłoni sąsiada jego pozytywną cechę. Dłonie krążą w kręgu tak długo, aż wrócą do właścicieli.
Osoby chętne odczytują głośno cechy zapisane na ich rekwizytach. Uczniowie mówią, co sprawiło im podczas tej zabawy radość, a co było dla nich trudne.

Tworzenie symbolu grupy – Drzewo
Każdy uczeń przy pomocy dowolnie wybranych materiałów, np. kredek, papieru kolorowego itp., tworzy swój symbol. Może to być rysunek, jakaś rzecz wykonana techniką orgiami lub innym sposobem. Następnie cała klasa maluje na dużej planszy drzewo. Każdy uczeń umieszcza swój symboliczny wizerunek w wybranym miejscu na drzewie.
Należy zwrócić uwagę na to by każdy opisał swój symbol, mówiąc klasie, czym się kierował wykonując pracę.

Krzyżówka
Uczniowie zapisują pionowo na kartkach swoje imiona. Do każdej litery imienia dopisują jakąś cechę. Przykład EWA:
E – elokwentna
W – wrażliwa
A – ambitna .
Wszyscy przedstawiają swoje cechy. Jeśli wśród cech danej osoby pojawi się jakieś negatywne określenie np. W – wredny, nauczyciel odwołuje się do pozostałych uczniów, aby się wypowiedzieli, czy rzeczywiście wskazana cecha odnosi się do ich kolegi bądź koleżanki. Następnie wychowawca prowadzi do zmiany negatywnego określenia – podanego przez prezentującą się osobę - na zaletę, np. W – wesoły.

Zabawa „Rzeźby”
Klasa przyjmuje jakąś pozę, w której pozostaje przez chwilę. Jeden z uczestników zabawy, dokładnie przyjrzawszy się wszystkim „elementom rzeźby”, wychodzi z Sali. W tym czasie jedna lub dwie osoby, inaczej się ustawiając, zmieniają dotychczasowy kształt „rzeźby”. Zadaniem osoby, która opuściła salę, będzie dostrzeżenie zmian w „rzeźbie”. Zabawę powtarzamy.

Zabawa „Prezent”
Każdy otrzymuje pięć kartek. Rysuje na nich prezenty bądź zapisuje ich nazwy. Następnie wręcza je wybranym przez siebie osobom. Mówi, też z jakiego powodu to czyni, np. Marku daję Ci lody, ponieważ wiem, ze bardzo je lubisz. Zadaniem nauczyciela jest dopilnowanie, aby każdy otrzymał jeden podarunek. ( Zabawę można wykorzystać np. podczas mikołajek klasowych).

Życzę udanej zabawy.

Bibliografia:
1. „Wielka Księga Gier i Zabaw” – tł. P. Szufliński, A. Jałowiec, G. Kręcisz, Wydawnictwo JEDNOŚĆ
2. „Scenariusze godzin wychowawczych” – M. Gruszka, I. Janiak, J. Prarat, Wydawnictwo HARMONIA.