Program koła przyrodniczego "W kręgu młodego odkrywcy" dla uczniów klas I-III szkoły podstawowej

Program koła przyrodniczego „W kręgu młodego odkrywcy” dla uczniów klas I – III szkoły podstawowej.

Autor: Jolanta Fortuna
„Niektórzy ludzie czują deszcz,
inni po prostu stają się mokrzy”
Bob Marley

Wstęp
Żyjemy szybko, nie zastanawiając się nad otaczającym nas światem. Wychodzimy z domu, biegiem ruszamy do pracy, szkoły. Nie dostrzegamy piękna, które jest wokół. Możemy godzinami rozmawiać o muzyce, zupełnie nie słysząc dźwięków natury. Zachwycać się dziełami malarzy, pomijając krajobrazy znajdujące się za oknem. Zajęcia koła przyrodniczego mają zmieniać myślenie młodych ludzi, uwrażliwiając ich na wytwory natury. Ciekawość poznawcza jest naturalną potrzebą każdego dziecka. Zadaniem koła przyrodniczego będzie odpowiedzieć na potrzeby uczestników, rozbudzając ciekawość wobec otaczającej rzeczywistości. Program odwołuje się do wrodzonej chęci odkrywania nowego istniejącej u dzieci. Głównym celem jest wywoływanie, podtrzymywanie i wzmacnianie pasji czerpanej z zasobów przyrody. W czasie realizacji programu wykorzystywane są predyspozycje indywidualne uczestników. Uczniowie często sami będą mogli decydować, co i w jaki sposób wykonają. Realizatorzy programu za priorytet obierają, by uczestnicy czuli deszcz, a nie stawali się mokrzy.

I. Ogólne założenia programu:

Program koła ekologicznego przeznaczony jest do realizacji w klasach I-III szkoły podstawowej.
Został opracowany w oparciu o ,,Podstawę programową wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół” obowiązującą od roku szkolnego 2017/2018, które reguluje Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 roku (Dz.U. poz.356)
Uczestnictwo w zajęciach daje uczniom możliwość samorealizacji, poszerzania własnych horyzontów, łączenia teorii z praktyką oraz odkrywania tajemnic przyrody na drodze eksperymentów. Realizacja programu przewidziana jest na okres od września 2018 do czerwca 2019r. w wymiarze jednej godziny tygodniowo oraz dodatkowych zajęć terenowych.

II. Cele:

Celem ogólnym koła jest rozwinięcie kompetencji kluczowych oraz wyrównanie szans edukacyjnych uczniów.
Cele szczegółowe:
-Rozbudzanie i wzmacnianie pasji badawczej.
-Rozbudzanie ciekawości świata.
-Rozwijanie samodzielności w dochodzeniu do wiedzy.
-Wzmacnianie postaw badawczych i poszukiwawczych.
-Zwracanie uwagi na przejawianie się uzdolnień dzieci i dawanie im maksymalnych możliwości przejawiania ich.
-Motywowanie do wykazywania własnej inwencji.
-Stwarzanie atmosfery sprzyjającej rozwojowi twórczego rozwiązywania problemów.
-Zwiększanie giętkości myślenia.
-Kształtowanie otwartości na nowe doświadczenia.
-Motywowanie do poszerzania wiedzy.
-Nabywanie wiedzy przez uczniów w sposób atrakcyjny i bardziej trwały.
-Pogłębianie umiejętności analizowania i wnioskowania.

III. Procedury osiągania celów:

Za najważniejszy cel edukacji przyrodniczej przyjęłam umiejętność działania, kreatywność, zdolność ucznia do samodzielnego poznawania zjawisk przyrodniczych, wytworzenie emocjonalnego stosunku do przyrody. Dlatego podstawowymi metodami pracy są metody aktywizujące, umożliwiające:
- samodzielność myślenia i działania
- formułowanie i rozwiązywanie konkretnych problemów
- rozwijanie zainteresowań i zdolności uczniów
- prowadzenie badań, eksperymentowanie.

I V. Metody i formy pracy:

Metody i formy pracy dostosowane są do możliwości intelektualnych ucznia.
Metody:
- metody słowne: pogadanka, dyskusje, debaty,
- gry dydaktyczne i symulacyjne
- zajęcia terenowe, wycieczki,
- obserwacje, doświadczenia i eksperymenty,
- gazetki tematyczne,
- pokazy filmów wideo
- metody aktywizujące: burza mózgów, metaplan, drzewo decyzyjne, itp.
Formy pracy:
- indywidualna
- grupowa
Środki dydaktyczne:
-środki wizualne
-gry dydaktyczne
-sprzęt do obserwacji
-komputery
-modele
-książki

V. Sposoby oceniania pracy uczniów:

Przed realizacją zadania nauczyciel wyjaśnia co i w jaki sposób będzie oceniane. W czasie realizacji zadania uczeń może konsultować się z nauczycielem odnośnie sposobu wykonania, źródeł wiadomości, formy prezentacji wyników itp. Po zakończeniu zadania następuje jego ocena , która może być przedstawiona w postaci słownego opisu, dyplomu, pochwały. Ocena powinna mieć charakter motywujący i dostarczać uczniowi informacji o tym co umie a co powinien doskonalić. Uczeń powinien też dokonać samooceny.
VI. Sposoby realizacji:
• Prowadzenie przez uczniów samodzielnych obserwacji.
• Samodzielne wykonywanie doświadczeń.
• Propagowanie wśród uczniów literatury, programów telewizyjnych o tematyce przyrodniczej, ciekawych stron w Internecie.
• Wycieczki przyrodniczo-krajoznawcze.

VI Treści kształcenia i umiejętności dziecka:

Treści zawarte w programie mogą być realizowane w dowolnej kolejności i modyfikowane przez nauczyciela w zależności od potrzeb i możliwości dzieci. Treści te zostały dobrane w taki sposób, aby były ciekawe, pobudzały do myślenia, poszukiwania, a przede wszystkim do działania.
Zajęcia koła ekologiczne będą odbywać się raz w tygodniu po 45 minut. Poszczególne tematy zajęć mogą być realizowane w ciągu jednego lub kilku spotkań, w zależności od potrzeb i uznania nauczyciela.
Treści edukacyjne i działania zostały pogrupowane wokół bloków tematycznych.

Blok tematyczny: W KLASIE I W SZKOLE
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Zieleń w najbliższym otoczeniu szkoły i domu
Sporządzenie zielnika wybranych drzew rosnących na terenie szkoły.

2.Rośliny ozdobne w naszej klasie
Opisanie i poznanie potrzeb wybranych roślin doniczkowych.

3.Potrzeby roślin doniczkowych do życia
Przesadzanie i pielęgnacja roślin doniczkowych. Przeprowadzenie doświadczenia dotyczącego wpływu czynników (wody, światła) na wzrost i rozwój roślin.

4-5. Zieleń jako ochrona przed hałasem i spalinami
Zaprojektowanie i wykonanie makiety osiedla mieszkaniowego z uwzględnieniem terenów zielonych
6. Człowiek gospodarzem przyrody Akcja – Sprzątanie świata.

Blok tematyczny: W OGRODZIE I W PARKU
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Park miejsce wypoczynku ludzi
Wycieczka do parku. Obserwacja zmian w przyrodzie jesienią. Zebranie jesiennych skarbów do kącika przyrodniczego.

2. Kasztaniaczki – zwierzaki
Wykonanie zwierząt z zebranych okazów naturalnych (kasztany, żołędzie, kora drzew, liście)

3. Rośliny w ogrodzie jesienią
Rozpoznawanie warzyw i owoców.

4-5. Jesienne prace w ogrodzie
Wycieczka do zaprzyjaźnionego ogrodnika i wykonywanie prostych prac w ogrodzie (zgrabianie liści, wyrywanie chwastów, zbieranie owoców i warzyw).

6. Zima zmienia przyrodę.
Podsumowanie obserwacji zmian w wyglądzie wybranego drzewa –prowadzenie obserwacji i wykonywanie rysunków drzewa w poszczególnych porach roku.

7-8. Jak żyją zwierzęta zimą?
Budowa i zawieszenie karmnika na terenie szkoły. Systematyczne dokarmianie ptaków zimą.

9. Zmiany zachodzące w przyrodzie wczesną wiosną
Wycieczka na ogródki działkowe i obserwacja zmian zachodzących wiosną w przyrodzie

10-11. Wiosenne kwiaty
Poznanie nazw wiosennych kwiatów. Zapoznanie z budową tulipana.
Konkurs rozpoznawania wiosennych kwiatów.

12. Co robią ptaki na wiosnę?
Poznawanie odgłosów ptaków – konkurs.

Blok tematyczny: ŻYCIE I PRACA W DOMU
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Domowy kącik przyrodniczy dla mojej rodziny
Przesadzanie roślin doniczkowych w klasie i dalsza pielęgnacja tej rośliny w domu.

2. Mieszkanie jako miejsce pracy i wypoczynku
Wykonanie rysunku przedstawiającego właściwie zorganizowane miejsce do pracy i zabawy dziecka.

3. Higiena osobista ucznia
Szczotkowanie zębów. Poznanie zasad właściwej pielęgnacji jamy ustnej oraz zasady higieny osobistej. Założenie klasowego kącika czystości.

4. Jak zdrowo i przyjemnie spędzać wolny czas?
Gry i zabawy na świeżym powietrzu.

5. Jak racjonalnie i zdrowo odżywiać się?
Przygotowanie koktajlu mleczno-owocowego według ułożonego przepisu.

6. Robimy surówkę
Przygotowanie zdrowego posiłku. Estetyczne przygotowanie posiłku.

7. Oszczędzamy prąd
Przygotowanie plakatów zachęcających uczniów do gaszenia światła w szkole.

8.Dbamy o nasze środowisko
Zbiórka makulatury, baterii, nakrętek plastikowych.

9-10. Nasi czworonożni przyjaciele
Zbiórka darów na rzecz schroniska dla bezdomnych zwierząt. Wycieczka do schroniska.

11.Zwierzęta domowe – pies.
Nauka bezpiecznego zachowania się wobec psa.

Blok tematyczny: NASZA MIEJSCOWOŚĆ
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1-2. Nasza miejscowość
Wycieczka do miejsc atrakcyjnych (przyrodniczo) w naszej miejscowości. Wykonanie widokówki.

3. Pomniki przyrody w naszej miejscowości
Wycieczka do wybranego pomnika przyrody. Wykonanie zdjęć.

Blok tematyczny: NAJBLIŻSZE OKOLICE
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Plan najbliższej okolicy
Wykonanie planu okolicy, mapy z uwzględnieniem terenów zielonych.

2-3. Sprzątanie świata.
Sprzątanie terenu wokół szkoły. Praktyczna segregacja śmieci.

4-5. Światowy Dzień Ziemi
Przygotowanie inscenizacji na Święto Ziemi. Prezentacja przedstawienia teatralnego.

6-7. Wycieczka do Muzeum Górnictwa Węglowego
Wycieczka do muzeum – udział w obchodach Tygodnia Ziemi. Uczestnictwo w warsztatach ekologicznych.

Blok tematyczny: PORY DNIA I ROKU
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1-2. Kalendarz pogody
Znaczenie pogody dla życia i rozwoju przyrody. Tworzenie kalendarza pogody.

3. Jak się ubrać?
Poznanie zasad właściwego ubierania się w zależności od pogody.

4. Kierunki świata
Posługiwanie się kompasem. Naturalne sposoby rozpoznawania kierunków świata.

5. Ziemia – planeta na której żyjemy
Obserwacje pogody. Wykonanie prostych doświadczeń, z użyciem globusa, światła.

6. Zimowy krajobraz
Budowa, renowacja karmników na zimę. Stała opieka i dokarmianie ptaków zimą.

7-8. Wiosenne zwiastuny
Tworzenie wiosennych kompozycji kwiatowych do dekoracji szkoły.

Blok tematyczny: W SADZIE I OGRODZIE
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1 -2. Ekologiczny ogród
Wywiad z ogrodnikiem na temat naturalnych sposobów zwalczania szkodników i ekologicznej uprawy gleby.

3. Nasi sprzymierzeńcy
Poznanie nazw ptaków, goszczących na wiosnę w ogrodzie.

4-5. Przygotowanie wiosennej surówki
Zastosowanie zasad zdrowego odżywiania w praktyce – wykonanie surówki. Rola naturalnych witamin w diecie dziecka – jadłospis II śniadania.

Blok tematyczny: NA ŁĄCE
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1-2. Zwierzęta i rośliny naszych łąk
Wycieczka na pobliską łąkę. Wykonanie ilustracji wybranych okazów przyrodniczych i tworzenie albumów przyrodniczych. Znaczenie łąk.

3. Ziołowe czary
Przygotowanie ziołowych herbatek. Poznanie znaczenia ziół dla zdrowia człowieka.

4-5. Szukamy skarbów na łące
Wycieczka na pobliskie łąki. Tworzenie zielników z roślin łąkowych.

Blok tematyczny: WODA – ŹRÓDŁEM ŻYCIA
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1-2. Woda pitna – oszczędne gospodarowanie
Przeprowadzenie doświadczenia dotyczącego wody (pomiar ilości wody za pomocą kroplomierza, obserwacje szczelności kranów na terenie szkoły i domu), wyciągnięcie wniosków.

3. Gospodarowanie wodą
Opracowanie broszurki, ulotki na temat oszczędnego gospodarowania wodą.

4-5.Przyczyny zanieczyszczania wód
Wycieczka do oczyszczalni ścieków.

6-7. Zwierzęta i rośliny w zbiornikach wodnych
Wycieczka nad staw lub rzekę. Wykonanie plakatu na temat ochrony naturalnych zbiorników wodnych.

Blok tematyczny: EKOLOGIA JAKO NAUKA
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1- 2. Młodzi ekolodzy – to my
Poznanie i wyszukiwanie informacji na temat ekologii w Internecie. Stworzenie klasowego kodeksu młodego ekologa.

3. Dbamy o nasze miasto
Zorganizowanie i udział w szkolnym konkursie zbiórki: makulatury, baterii, plastykowych nakrętek.

Blok tematyczny: W POLU I W LESIE
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1-2. Z wizytą w lesie
Wycieczka do pobliskiego lasu, w celu dokonania obserwacji przyrodniczej. Spotkanie z leśnikiem.

3. Drzewa liściaste i iglaste naszych lasów
Wykonanie zielnika drzew.

4-5.Święto drzewa – 10.X
Przygotowanie scenek dramowych, na temat ochrony lasu.

6-7. Środowisko leśne
Wycieczka do lasu. Wykonanie pomiaru temperatury, siły wiatru, obserwacja wilgotności gleby, nasłonecznienia.

8. Zabawy w lesie
Udział w podchodach. Stworzenie kodeksu zachowań w lesie.

9. Ptaki w naszym karmniku
Realizacja projektu – Ptaki w naszym Karminku. Prezentacja wyników obserwacji (rysunki, opisy ptaków).

10. Zimowe zabawy
Aktywny wypoczynek zimą (kulig).

11-12. Pole wiosną
Wycieczka na pola. Obserwacja środowiska przyrodniczego oraz rodzaju gleb. Przygotowanie ulotki informującej o zagrożeniach pożarowych.

Blok tematyczny: WODA WAŻNYM SKŁADNIKIEM ŻYCIA
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Woda warunkiem życia
Oglądanie filmów edukacyjnych.

2. Zanieczyszczenie wód
Wykonywanie doświadczeń – oczyszczanie wody przez filtrowanie, badanie kwasowości wody.

3. Wody źródlane
Degustacja wód źródlanych.

Blok tematyczny: ZOSTAWMY CZYSTĄ ZIEMIĘ
REALIZOWANE TREŚCI – TEMATYKA PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

1. Zanieczyszczenie powietrza
Spacer po okolicy – rozpoznawanie zapachów przyjemnych i uciążliwych.

2-3. Chronimy rośliny i zwierzęta
Wykonanie wspólnego albumu ze zdjęciami zwierząt, roślin chronionych, które występują w naszej miejscowości.

4-7. Światowy Dzień Ziemi
Udział w konkursie ekologicznym (znajomość zasad ekologicznych zachowań). Przygotowanie i prowadzenie imprezy ,,Ekologiczna klasa” (doświadczenia, zabawy dydaktyczne, eksperymenty) dla uczniów szkoły.

8-10. Mój ekologiczny dom
Udział w projekcie ekologicznym dzieci i ich rodzin. Rodzinna prezentacja.

11-13. Sprzątanie świata
Prace porządkowe na terenach zielonych naszego miasta.
VII. Ewaluacja programu

Aby sprawdzić, czy realizowany program osiągnie swoje cele i ukształtuje w ostateczności pożądane postawy należy dokonać jego ewaluacji. Dokonując oceny uczniów można posłużyć się różnymi metodami:
• badanie ankietowe
• obserwacja
• przygotowanie i udział w różnorodnych obchodach związanych z kształtowaniem postaw poszanowania dla środowiska naturalnego.

Badanie ankietowe obejmie uczniów klasy trzeciej, którzy realizowali program koła przyrodniczego. Charakter ankiet będzie anonimowy.
Pytania skierowane do uczniów:
1. Czy interesuje cię tematyka przyrodnicza i dlaczego?
2. Czego nauczyłeś się na tych zajęciach?
3. Czy zmieniło się twoje zachowanie wobec przyrody?
4. Czy w dalszym ciągu chciałbyś uczestniczyć w zajęciach tego typu?

VIII. Bibliografia

Frątczakowie E. J. Edukacja ekologiczna uczniów klas I-III, Oficyna Wydawnicza Tuvex, Pabianice 1993
Frątczakowie E. J. Przyrodnicze zagadki Agatki, Oficyna Wydawnicza Arcanum, Bydgoszcz 1992
Kawa G. Edukacja ekologiczna dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, WOM Piła 1995
Kielar-Turska H. Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata?, WSiP, Warszawa 1992
Kitlińska-Pięta H. Program zintegrowanej edukacji wczesnoszkolnej w klasach I-III, Wydawnictwo Edukacyjne Żak, Warszawa 1999
Podstawa programowa, Wydawnictwo FHU Miła, Warszawa 2017
Praca nauczyciela i ucznia w klasach 1-3, praca zbiorowa pod redakcją Lelonka M. i Wróbla T., WSiP, Warszawa 1990
Środowisko społeczno-przyrodnicze w klasach 1-3, praca zbiorowa pod redakcją Gutowskiej H., WSiP, Warszawa 1982