Scenariusz lekcji wychowawczej - Wrzesień miesiącem pamięci narodowej

Temat: Naród żyje dopóki pamięć o nim żyje...

Motto:
„Pamięć nie dała się zgładzić”
Cele lekcji:
Po zakończeniu lekcji uczeń powinien posiadać następujące wiadomości i umiejętności:
1. wyjaśnić pojęcie „pamięć narodowa”
2. zinterpretować i uzasadnić temat i motto lekcji
3. wyjaśnić, na czym polegała istota wojny totalnej
4. wyjaśnić pojęcia: okupacja, ludobójstwo, egzekucja, obóz zagłady, łapanka
5. znać i rozumieć pojęcie patriotyzm, podać przykłady postaw patriotycznych we wrześniu 1939 roku jak również odnieść się do czasów współczesnych
6. uczeń potrafi pracować i dyskutować w grupie, wysuwać argumenty i je uzasadniać

Tok lekcji:

Faza wprowadzająca
1.Zapisanie tematu i motta lekcji
2.Pogadanka wprowadzająca:
-dlaczego wrzesień jest miesiącem Pamięci Narodowej?
-co rozumiemy pod hasłem Pamięć Narodowa?
-jakie pojęcia kojarzą się z hasłem „wrzesień 1939” i ”wojna”?
/mapa mentalna - uczniowie na kartkach wypisują pojęcia związane z tematem lekcji, np. patriotyzm, ludobójstwo, egzekucje, obóz zagłady, łapanki itd./
- podsumowanie wyników pracy

Faza główna
3. Na dzisiejszej lekcji porozmawiamy o wydarzeniu, które rozpoczęło tragiczny okres II wojny światowej o tych, którzy oddali życie za nasz kraj, o miejscach martyrologii polskiego narodu we wrześniu 1939 roku, o tym, dlaczego musimy pamiętać o naszej przeszłości.

4. Krótkie objaśnienie nauczyciela dotyczące wybuchu II wojny światowej, przypomnienie faktów związanych kampanią wrześniową /aneks/
-jak rozpoczęła się II wojna światowa?
-jak przebiegała kampania wrześniowa?
-jakie były największe, symboliczne przykłady patriotyzmu?
-jakie były losy Warszawy?
5.Uczniowie odczytują fragment utworu literackiego związanego z powyższymi faktami i dokonują interpretacji utworu:
Konstanty Ildefons Gałczyński Pieśń o żołnierzach z Westerplatte
Kiedy się wypełniły dni
I przyszło zginąć latem,
Prosto do nieba czwórkami szli
Żołnierze z Westerplatte.

(A lato było piękne tego roku)

I tak śpiewali: - Ach, to nic,
Że tak bolały rany,
Bo jakże słodko teraz iść
Na te niebiańskie polany.

(A na ziemi tego roku było tyle wrzosu na bukiety)

W Gdańsku staliśmy tak jak mur,
Gwiżdżąc na szwabską armatę,
Teraz wznosimy się wśród chmur,
Żołnierze z Westerplatte.

I ci, co dobry mają wzrok
I słuch, słyszeli pono,
Jak dudnił w chmurach równy krok
Morskiego Batalionu.

I śpiew słyszano taki: - By
Słoneczny czas wyzyskać,
Będziemy grzać się w cieple dni
Na rajskich wrzosowiskach.

Lecz gdy wiatr zimny będzie dął
I smutek krążył światem,
W środek Warszawy spłyniemy w dół,
Żołnierze z Westerplatte.

6. Rekapitulacja
- dlaczego musimy pamiętać, dlaczego „Pamięć nie dała się zgładzić”? Co musimy robić, żeby nie zapomnieć? /uczniowie wyciągają wnioski z lekcji, podsumowują wrażenia, jakie wywarł na nich tekst literacki/


ANEKS DO SCENARIUSZA
Kampania wrześniowa lub wojna obronna Polski to określenie pierwszego etapu II wojny światowej, polegającego na obronie terytorium Polski przed wojskami niemieckiej III Rzeszy i ZSRR. Była to pierwsza kampania II wojny światowej, zakończona klęską wojsk polskich, trwająca od 1 września 1939 do 5 października 1939, kiedy to zakończyły się walki regularnych oddziałów Wojska Polskiego. Polskim wodzem naczelnym był marszałek Edward Rydz-Śmigły. Polska linia obrony biegła wzdłuż granic Polski.
Celem agresji było zdobycie tzw. Lebensraum, czyli przestrzeni życiowej oraz wynarodowienie i ostatecznie wymordowanie narodów zamieszkujących te ziemie i zasiedlenie ich przez Niemców. Pretekstem do agresji niemieckiej była ochrona mniejszości niemieckiej II Rzeczypospolitej i Wolnego Miasta Gdańska. Napaść na Polskę poprzedziła niemiecka prowokacja w Gliwicach, gdzie niemieccy żołnierze, przebrani w cywilne ubrania, dokonali napaści na tamtejszą niemiecką radiostację, pozorując udział w tym Polaków.

1 września 1939 o 4:45, bez wypowiedzenia wojny, wojska niemieckie zgodnie z planem Fall Weiss, uderzyły na Polskę na całej długości polsko-niemieckiej granicy oraz z terytorium Słowacji. Pierwszym polskim miastem, na które spadły niemieckie bomby był Wieluń, o 4:40 rozpoczął się niemiecki nalot dywanowy.
Zginęło prawie 1200 osób, ofiarami była ludność cywilna. Miasto zostało zniszczone w prawie 75%.
Symbolem ataku Niemiec stał się atak na polską składnicę tranzytową Westerplatte w Wolnym Mieście Gdańsku – obrona budynku Poczty Polskiej o godzinie 4:45, wsparty przez ostrzał pancernika "Schleswig-Holstein". W Szymankowie Niemcy rozstrzelali 21 polskich kolejarzy i celników oraz ok. 20 członków ich rodzin.
Mimo zaciętego oporu Niemcom już w pierwszych dniach września udało się przełamać polskie linie oporu i zająć Pomorze, część Wielkopolski i Śląsk. Było to możliwe dzięki ogromnej przewadze technicznej wojsk niemieckich i skoncentrowaniu jednostek pancernych na głównych kierunkach natarcia, zgodnie z doktryną Blitzkriegu (wojny błyskawicznej). Tzw. bitwa graniczna rozegrała się do 6 września i spowodowała rozbicie lub wycofanie się większości polskich jednostek.
Już na początku kampanii wrześniowej marszałek Edward Rydz-Śmigły przeniósł sztab z Warszawy do Brześcia. 6 września marszałek Rydz-Śmigły nakazał polskim oddziałom odwrót za linię Wisły i Sanu, a Prezydent RP Ignacy Mościcki wraz z rządem opuścili Warszawę.
W nocy z 9 na 10 września cofające się polskie Armie "Poznań" i "Pomorze" wykonały znad Bzury zaskakujące uderzenie na skrzydło maszerującej na Warszawę 8 Armii niemieckiej, rozpoczynając największą bitwę kampanii. Początkowo atak przyniósł sukces, ale Niemcy ściągnęli w rejon walk liczne jednostki pancerne oraz lotnictwo i rozbili polskie armie. Bitwa nad Bzurą zakończyła się 18 września.
Niektórym wyizolowanym punktom oporu polskich jednostek, pozostającym poza głównymi kierunkami działań udało się bronić dłużej: Westerplatte do 7 września, Kępa Oksywska do 19 września, Hel aż do 2 października.
Po dwóch tygodniach walk wojska niemieckie dotarły pod Lwów i zamknęły pierścień okrążenia wokół Warszawy. 8 września od strony Ochoty i Woli rozpoczęło się oblężenie stolicy
W dniu 17 września na wschodnie rubieże kraju spadło uderzenie Armii Czerwonej .Władze sowieckie wypełniły w ten sposób ustalenia zawartego potajemnie jeszcze przed 1 września protokołu dodatkowego do paktu pomiędzy Hitlerem a Stalinem, znanego od nazwisk niemieckiego i sowieckiego ministrów paktem Ribbentrop-Mołotow. Dysponujący 25 batalionami Korpus Ochrony Pogranicza nie był w stanie powstrzymać kilkuset tysięcy żołnierzy wroga. Marszałek Rydz-Śmigły wydał rozkaz nie podejmowania walki z wojskami radzieckimi ("Z Sowietami nie walczyć..."), a prezydent RP Ignacy Mościcki, rząd z premierem Felicjanem Sławoj Składkowskim i Naczelne Dowództwo z wodzem naczelnym przekroczyli granicę z Rumunią. Pomimo rozkazu marszałka, polskie oddziały, atakowane przez przeważające liczebnie wojska radzieckie, nawiązywały walki (m.in. pod Wilnem, Grodnem i w Sarnach). Do historii przeszła bohaterska obrona Grodna, gdzie resztki polskich oddziałów, wspierane przez harcerzy stawiły dwudniowy opór czołgom sowieckim, jak również obrona Lwowa od 12 do 22 września - przeciw Niemcom, od 18 września równocześnie przeciw Sowietom.
Atakowane z wszystkich stron wojska polskie, nie mając szans zwycięstwa, walczyły zażarcie. W dniach 17-20 września pod Tomaszowem Lubelskim odbyła się druga co do wielkości bitwa kampanii. Do 28 września broniła się Warszawa, do 29 września Modlin, 2 października broń złożyli obrońcy Helu. 5 października, po ostatniej bitwie kampanii - bitwie pod Kockiem złożyły broń okrążone oddziały Samodzielnej Grupy Operacyjnej "Polesie" gen. Franciszka Kleeberga.

W walkach zginęło około 70 000 polskich żołnierzy i oficerów, około 147 000 przedostało się do krajów neutralnych – Litwy, Łotwy i Estonii (7000) oraz Rumunii i na Węgry (120 000), a około 700 000 trafiło do niemieckiej (420 000), radzieckiej (250 000) i słowackiej niewoli (1350). Główne okręty Polskiej Marynarki Wojennej przedostały się do Wielkiej Brytanii jeszcze przed wybuchem wojny, a w toku kampanii przedarły się tam dwa okręty podwodne. Pozostałe okręty zostały zatopione lub internowane w Szwecji.

patriotyzm [łac. < gr.], postawa łącząca przywiązanie i miłość do ojczyzny oraz solidarność z własnym narodem — z szacunkiem dla innych narodów i poszanowaniem ich suwerennych praw;

wojna totalna, wojna niszcząca, prowadzona za pomocą wszystkich środków materialnych, psychol. i moralnych przeciwko całej ludności danego kraju; wojna, w której dla osiągnięcia celów stosuje się wszelkie środki i metody, a jej zwolennicy nie uznają ograniczeń prawnych i moralnych, odrzucają układy i konwencje międzynarodowe, które utrudniają osiągnięcie celów. W wojnie totalnej oddziałuje się nie tylko na siły zbrojne przeciwnika, lecz na cały naród. Teorię wojny totalnej wcieliły w m.in. życie Niemcy hitlerowskie. Adolf Hitler. uważał że należy wyniszczyć całą Polskę. Nie tylko zagrabić i zniszczyć nasza ziemię, ale także wyniszczyć nasza kulturę, tradycje, język oraz wymordować wielkich uczonych, którzy mogliby podburzać naród do walki i sprawić ze nadzieja i chęć, aby żyć w niepodległym państwie

obozy hitlerowskie, miejsca uwięzienia i odosobnienia, pracy niewolniczej oraz masowej zagłady, organizowane 1933–45 przez władze hitlerowskich Niemiec na ziemiach III Rzeszy i państw okupowanych;
okupacja niemiecka ziem polskich 1939–45, policyjno-wojsk. system administracji III Rzeszy na okupowanym terytorium RP;
okupacja sowiecka ziem polskich 1939–41, polit.-policyjny system sprawowania władzy na okupowanym i wcielonym do ZSRR terytorium RP;
ludobójstwo, ang. genocide, termin utworzony 1944 przez pol. prawnika R. Lemkina, określający masowe zabijanie lub eksterminację grup ludzkich, przyjęty w prawie międzynar. po II wojnie światowej.

eksterminacja [łac.], wyniszczenie, masowa zagłada ludzi, ludobójstwo;

obozy hitlerowskie, miejsca uwięzienia i odosobnienia, pracy niewolniczej oraz masowej zagłady, organizowane 1933–45 przez władze hitlerowskich Niemiec na ziemiach III Rzeszy i państw okupowanych;