Ubezwłasnowolnienie osób upośledzonych umysłowo

UBEZWŁASNOWOLNIENIE

Celem ubezwłasnowolnienia jest zabezpieczenie interesów oraz dobro osoby, której to postępowanie dotyczy. Chodzi o to, aby osoba ubezwłasnowolniona nie mogła dokonać czynności, które byłyby dla niej niekorzystne, albo narażałyby na szwank jej interesy.

Ubezwłasnowolnić można:
osobę upośledzoną umysłowo niezależnie od stopnia upośledzenia (głębokie, znaczne, umiarkowane, lekkie), gdy upośledzenie albo choroba psychiczna wpływa na niemożność lub ograniczenie kierowania przez nią swoim postępowaniem.
Ubezwłasnowolnia się dopiero w wieku, w którym dziecko nabywa zdolność do czynności prawnych.

Ubezwłasnowolnienie częściowe
Ogranicza zdolność do pewnych czynności prawnych. Osoba niektórych czynności prawnych może dokonywać samodzielnie, a innych jedynie za zgodą przedstawiciela ustawowego. Są też takie, których nie może ona dokonać, gdyż będą nieważne. Samodzielnie może dokonać czynności związanych z umowami powszechnie zawieranymi w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego (drobne zakupy, korzystanie z drobnych usług). Może bez zgody przedstawiciela ustawowego zarządzać swoim zarobkiem, chyba, że z ważnych powodów sąd opiekuńczy postanowi inaczej. Może ona również swobodnie rozporządzać przedmiotami majątkowymi, które przedstawiciel ustawowy oddał jej do swobodnego użytku. Większość jednak czynności prawnych dokonywanych przez osobę ubezwłasnowolnioną częściowo do swej ważności wymaga zgody przedstawiciela ustawowego. Będą to wszelkie czynności zobowiązujące i rozporządzające, czyli np.: kupno, sprzedaż (rzeczy wykraczających poza zakres drobnych bieżących spraw życia codziennego), darowizna, zlecenie, najem itd. Warto dodać, że w sprawach ważniejszych kurator będzie musiał dodatkowo uzyskać zgodę sądu opiekuńczego, np. na sprzedaż mieszkania.
Ubezwłasnowolnienie częściowe orzekane jest w stosunku do osoby pełnoletniej, która z powodu choroby psychicznej lub niedorozwoju psychicznego, narkomanii, pijaństwa potrzebuje pomocy do prowadzenia jej spraw.

Ubezwłasnowolnienie całkowite
Pozbawia możliwości dokonywania czynności prawnych. Taka osoba nie może, więc np. podarować lub sprzedać swojego majątku, nie może niczego wartościowego kupić, wynająć mieszkania, zobowiązać się do wykonania jakiegoś dzieła lub zlecenia, oświadczać swojej woli. W jej imieniu tylko rodzice, opiekun lub kurator mogą dokonać czynności, które odniosą ważne skutki prawne. Osoba ubezwłasnowolniona całkowicie nie może sama ani przez przedstawiciela zawrzeć małżeństwa, uznać dziecka, sporządzić lub odwołać testamentu. Taka osoba samodzielnie może dokonać jedynie czynności, które są określane w ustawie jako drobne, bieżące sprawy życia codziennego; będą to np. drobne zakupy, korzystanie z drobnych usług, np. fryzjera. Ubezwłasnowolnienie całkowite może być orzeczone w stosunku do osoby, która skończyła 13 lat i z powodu upośledzenia psychicznego nie może kierować swoim postępowaniem.
Osoba, która zostanie ubezwłasnowolniona całkowicie, traci zdolność do czynności prawnych. Sąd ma obowiązek ustanowić dla niej opiekuna, który będzie jej przedstawicielem ustawowym, a więc będzie dbał o jej dobro oraz zabezpieczał jej interesy ( w tym majątek)- w praktyce oznacza to, że opiekun podejmuje wszelkie decyzje za tę osobę i podlega w tym zakresie kontroli sądu opiekuńczego. Ubezwłasnowolnieni całkowicie nie mogą zawierać stosunków pracy, głosować, zawierać małżeństwa, nie mogą skutecznie wyrażać zgody na leczenie.

Obowiązki opiekuna i kuratora
Opiekun sprawuje opiekę bezpłatnie; zobowiązany jest nie rzadziej niż raz na rok składać sądowi opiekuńczemu sprawozdania dotyczące osoby pozostającej pod opieką oraz rachunki z zarządu jego majątkiem. Sąd ma obowiązek udzielać wskazówek i poleceń.
Do obowiązków opiekuna należy:
Piecza - to znaczy, że opiekun dba, aby ubezwłasnowolniony miał środki do życia (w razie ich braku dochodzi dla niego odpowiednich świadczeń), zapewnioną opiekę lekarską, aby sobie nie szkodził i nie stwarzał zagrożenia dla innych osób. To opiekun może się starać o umieszczenie, osoby ubezwłasnowolnionej w odpowiedniej placówce, np. domu pomocy społecznej, szpitalu. Jednak w takiej sprawie opiekun musi uzyskać zgodę sądu opiekuńczego.
Zarządzanie - polega na dbaniu o majątek ubezwłasnowolnionego. Do zadań opiekuna związanych z zarządem majątkiem osoby ubezwłasnowolnionej należy sporządzenie inwentarza jej majątku i przedstawienie go sądowi. Jeżeli ten majątek jest nieznaczny, sąd może zwolnić opiekuna z tego obowiązku.
Reprezentowanie - to znaczy zastępowanie osoby będącej pod opieką w dokonywaniu czynności prawnych, składaniu oświadczeń woli. Istnieje jednak zastrzeżenie, że we wszelkich ważniejszych sprawach, które dotyczą osoby ubezwłasnowolnionej lub jej majątku, opiekun powinien uzyskiwać zezwolenie sądu opiekuńczego.

Ubezwłasnowolnienie krok po kroku:
1. Kto może zgłosić wniosek o ubezwłasnowolnienie - przedstawiciel ustawowy lub krewni w linii prostej np. ojciec, matka oraz rodzeństwo.
2. Gdzie składamy wniosek o ubezwłasnowolnienie - do sądu okręgowego miejsca zamieszkania osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie.
3. Co powinien zawierać wniosek o ubezwłasnowolnienie;
• wskazanie zakresu ubezwłasnowolnienia (częściowe czy całkowite)
• uzasadnienie wniosku ze wskazaniem przyczyn jego złożenia
• wyjaśnienie stanu cywilnego osoby, która ma być ubezwłasnowolniona
• złożenie odpisu skróconego aktu urodzenia uczestnika
• wyjaśnienie stosunku wnioskodawcy wobec uczestnika poprzez złożenie odpowiedniego odpisu aktu stanu cywilnego (jeśli wnioskodawca jest rodzicem uczestnika wystarczy odpis skróconego aktu urodzenia lub odpis skrócony aktu małżeństwa)
• we wniosku należy zaznaczyć, czy stan zdrowia uczestnika umożliwia mu osobiste stawienie się w sądzie celem wysłuchania, wskazane jest podanie numeru telefonu wnioskodawcy celem ułatwienia kontaktu z biegłym.
4. Wymagana dokumentacja medyczna - sąd zażąda przedstawienia aktualnego zaświadczenia lekarskiego z rozpoznaniem choroby, opinii psychiatry lub psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej osoby, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie. Możemy takie zaświadczenia dołączyć od razu do wniosku, wówczas postępowanie przebiegać będzie sprawniej.
5. Wniosek i wszystkie załączniki składane są w czterech egzemplarzach gdy uczestnik postępowania (osoba, która ma być ubezwłasnowolniona) jest stanu wolnego. Opłata - wniosek o ubezwłasnowolnienie podlega opłacie stałej w wysokości 40,00 zł.

Ważne strony www:
www.soswkoszalin.com
www.opendoc.pl/wniosek-o-calkowite-ubezwlasnowolnienie,dok,12662.html
www.infor.pl/dziennik-ustaw,rok,1964,nr,16,poz,93,ujednolicony,ustawa-kodeks-cywilny.html
http://dokumenty.nf.pl/dokument/wniosek-o-ubezwlasnowolnienie-7234-551432

Opracowanie:
mgr Anna Zielinkiewicz
SOSW, Koszalin 2018