Znaczenie funkcjonalne rdzenia kręgowego w organizmie człowieka

Opisz znaczenie funkcjonalne rdzenia kręgowego w organizmie człowieka.

Opracowała: Anna Zielinkiewicz

Rdzeń kręgowy to część ośrodkowego układu nerwowego, którego celem jest sprawne komunikowanie mózgu z resztą ciała. Gdyby nie rdzeń kręgowy, nie moglibyśmy żyć: poruszać się, odczuwać bólu czy miłej pieszczoty, oddychać ani jeść. Nasze serce nie potrafiłoby się kurczyć i rozkurczać.
Rdzeń kręgowy odpowiada za komunikację mózgu z resztą ciała.
Rdzeń kręgowy jest częścią OUN. Jego podstawowym zadaniem jest sprawna komunikacja między mózgiem a resztą naszego ciała. Rdzeń kręgowy jest bowiem „kablem”, wielożyłową magistralą elektryczną, która przekazuje impulsy z ciała do mózgu i odwrotnie.
Rdzeń kręgowy znajduje się poza czaszką w kanale kręgowym kręgosłupa. Rdzeń kręgowy biegnie przez prawie cały kanał w środku kręgosłupa, wewnątrz kręgów. Przypomina nieco spłaszczony owal o średnicy 8-14 mm i długości 40-45 cm. U góry, w czaszce, przechodzi w tzw. rdzeń przedłużony, będący - wbrew nazwie - już dolną częścią mózgowia. U dołu kończy się stożkiem na wysokości 1-2 kręgu lędźwiowego. Przedłużeniem stożka jest jeszcze szczątkowy odcinek rdzenia, tzw. nić końcowa. Otoczony trzema oponami. Pomiędzy oponą twardą i podpajeczą znajduje się przestrzeń wypełniona płynem rdzeniowo-mózgowym. W rejonie lędźwiowym ta przestrzeń jest dość łatwo dostępna; można w tym miejscu pobierać igłą płyn do badania. Od rdzenia odchodzi 31 par nerwów rdzeniowych.
Na powierzchni rdzenia znajdują się podłużne bruzdy, dzielące rdzeń na sześć sznurów. Z przodu rdzenia znajduje się szczelina dzieląca go na dwie symetryczne części. Z tyłu - również jest dość głęboka bruzda będąca „odbiciem” przedniej bruzdy. Rdzeń jest zlateralizowany, ma swoją część prawą i lewą, z tym, że są one w pełni symetryczne. Rdzeń kręgowy ma budowę segmentową.
W przekroju poprzecznym rdzenia widzimy istotę białą i szarą. Ich układ jest odwrotny niż w mózgowiu. Znajdująca się na obwodzie rdzenia istota biała otacza położoną w centralnej części istotę szarą, która tworzy skupienie przypominające kształtem literę H.
Istota szara zbudowana jest z bardzo dużej ilości ciał komórek nerwowych, które nadają jej właśnie taką barwę. W białej natomiast są tylko wypustki tych komórek - „kabelki” pozwalające na wymianę impulsów, istota biała zbudowana jest z aksonów mielinowych.
W istocie szarej wyróżniamy ramię przednie, zwane rogiem przednim (grzbietowym) oraz ramię tylne zwane rogiem tylnym (brzusznym). Znajdują się w nim drogi nerwowe przewodzące impulsy z mózgowia oraz do mózgowia (istota biała) oraz ośrodki odruchów rdzeniowych (istota szara), takich jak ośrodki mimowolnych ruchów kończyn dolnych i górnych - np. odruchu kolanowego, wydalania moczu i kału, odruchów płciowych. W odcinku piersiowym rdzenia znajduje się jeszcze tzw. róg boczny - odpowiedzialny za tzw. unerwienie wegetatywne, zawiadujące trawieniem, ciśnieniem krwi, pracą różnych gruczołów. W rogach przednich rdzenia znajdują się duże komórki nerwowe, które przewodzą tzw. impulsy ruchowe, czyli bodźce nakazujące np. kurczyć się i rozkurczać naszym mięśniom. Z rogiem tylnym rdzenia związane są komórki, które przewodzą impulsy czuciowe do ośrodkowego układu nerwowego. Dzięki nim do mózgu docierają informacje o cieple, zimnie, bólu itp. Nerwy łączą się z rdzeniem za pomocą tzw. korzeni nerwowych - brzusznych i grzbietowych. Każdy z nich składa się z 5-10 nici korzeniowych, będących pęczkami nerwowymi.

W korzeniach tylnych, niedaleko od powierzchni rdzenia, już poza blaszką opony twardej, w otworach międzykręgowych znajdują się zwoje rdzeniowe. Korzenie nerwów lędźwiowych, krzyżowych i nerwu guzicznego tworzą gruby pęczek, otoczony oponą twardą, biegnący ku dołowi, zwany końskim ogonem. Korzenie nerwowe, zanim wyjdą poza kręgi, łączą się w pary: korzeń przedni (brzuszny) dobiera się z tylnym (grzbietowym). Każdy powstały w ten sposób nerw rdzeniowy pełni w naszym ciele określone funkcje. Mamy 31 par nerwów rdzeniowych zaopatrujących (unerwiających) całe nasze ciało. Rdzeń kręgowy dzieli się na segmenty. Jest ich 31 - tyle, ile par nerwów rdzeniowych:
8 szyjnych,
12 piersiowych,
5 lędźwiowych,
5 krzyżowych,
1 guziczny.
Gdybyśmy przyjrzeli się naszemu unerwieniu (czuciowemu i ruchowemu), okazałoby się, że dzieli się ono na poziome segmenty, podobnie jak u dżdżownicy. Np. nerwy szyjne, wychodzące z szyjnego odcinka rdzenia, unerwiają barki, ramiona i ręce, nerwy wychodzące z odcinka piersiowego - tułów, natomiast nerwy wychodzące z odcinków lędźwiowego i krzyżowego - pośladki, nogi i układ moczowo-płciowy (u mężczyzn są odpowiedzialne m.in. za erekcję). Ten poziomy podział szczególnie widać przy urazach kręgosłupa z przerwaniem ciągłości rdzenia. W takim przypadku niedowład obejmuje wszystkie części ciała poniżej miejsca urazu, zupełnie jakby człowiek był przecięty niewidzialną, poziomo ustawioną szybą.
Funkcją rdzenia kręgowego jest przewodzenie impulsów nerwowych między mózgowiem należącym do ośrodkowego układu nerwowego, a układem nerwowy obwodowym.
Nerwy rdzeniowe są zbudowane z milionów pojedynczych włókien nerwowych, czyli wypustek neuronów:
ruchowych - odśrodkowych, które kontrolują ruchy naszych mięśni,
czuciowych - dośrodkowych, które przewodzą bodźce z zakończeń obwodowych nerwów czuciowych, rozmieszczonych na całym ciele, do rdzenia kręgowego oraz mózgu.
Jednak tak naprawdę wszystkie nerwy rdzeniowe są mieszane, składają się przede wszystkim z włókien ruchowych oraz czuciowych. W jedną stronę przewodzą bodźce czuciowe do mózgu - dzięki temu czujemy np. ból, dotyk, zimno, ciepło, a w drugą stronę bodźce ruchowe na tzw. obwód, czyli do wszystkich części naszego ciała - to sprawia, że np. chodzimy, tańczymy czy poruszamy rękoma, jedząc, pijąc, grając w tenisa itp.
Dzięki temu, że rdzeń kręgowy może zmieniać swój kształt, dostosowując go do zmian pozycji ciała, bez obaw o jego uszkodzenie możemy wykonywać skłony, „fikołki” czy skomplikowane taneczne ewolucje. Na szczęście rdzeń trudno jest uszkodzić. Możliwe jest to jednak, gdy dojdzie do przemieszczenia kręgów lub złamania kręgosłupa albo gdy sam rdzeń zostanie przebity.
Podsumowanie:
Rdzeń kręgowy – budowa i funkcje.:
a) biegnie w kanale kręgowym
b) otoczony jest 3 oponami
c) na zewnątrz występuje istota biała, a pod nią istota szara w kształcie litery „H”
Łuk odruchowy:
- odruch to automatyczna reakcja narządu (efektora) na bodziec. Droga od receptora do narządu wykonawczego – tzw. odruchowego.
-prosty łuk odruchu składa się z:
*receptora
*rdzenia kręgowego
*neuronu czuciowego
*neuronu ruchowego
*efektora
-odruch umożliwia szybką reakcję bez udziału mózgu
Rodzaje odruchów:
a) wrodzone (bezwarunkowe)
- wykonywane bez udziału woli
-odbywają się na poziomie rdzenia kręgowego
b) nabyte (warunkowe)
- w ich powstaniu główną rolę odgrywa kora mózgowa
- powstaje w trakcie życia człowieka i zwierzęcia na skutek kojarzenia bodźca bezwarunkowego z bodźcem obojętnym (musi on poprzedzać bodziec bezwarunkowy).

Funkcje rdzenia kręgowego:
- Przesyła bodźce do mięśni
- Przewodzi impulsy z i do mózgu
- Unerwia skórę, mięśnie, gruczoły, układ naczyniowy
- Znajdują się w nim ośrodki odruchów bezwarunkowych

Literatura:
Gołąb B. Traczyk W.(2002) Anatomia i fizjologia człowieka. Łódź. Ośrodek doradztwa i szkolenia „Tur”
Traczyk W.(2002) Fizjologia człowieka w zarysie. Warszawa. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich.
Traczyk W. Trzebski A.(1980) Fizjologia człowieka z elementami fizjologii klinicznej. Warszawa. PZWL.
Internet:
http://www.neuroanatomy.hpg.ig.com.br/
http://www.poradnikzdrowie.pl/zdrowie/uklad-nerwowy/rdzen-kregowy-czesc-osrodkowego-ukladu-nerwowego_34005.html