Rozwój ruchowy dziecka w wieku przedszkolnym a wady postawy

Dziecko w wieku przedszkolnym powinno spędzać przynajmniej jedną lub dwie godziny dziennie na swobodnej zabawie ruchowej, gdyż wynika to z jego naturalnej potrzeby rozwojowej. Stwarzając odpowiednie warunki rozwijającemu się organizmowi wpływamy na jego postawę. W ten sposób wzmacniamy potencjał dziecka, wspierając go w prawidłowym rozwoju.
W wieku przedszkolnym dynamicznie kształtują się wzorce ruchu i postawy. U dzieci często obserwuje się proces, który w przyszłości może prowadzić do rozwoju wad postawy, ale na tym etapie nie jest jeszcze wadą postawy. Niedoskonałości w postawie ciała czy napięciu mięśniowym w dużej mierze wynikają z zmian zachodzących w rozwijającym się organizmie i wpisane są w tzw. etap fizjologicznego rozwoju dziecka. Ważne jest, aby w tym wieku zadbać o środowisko rozwoju dziecka tak, by wspierać jego prawidłowy rozwój. Najważniejszym czynnikiem jest zapewnienie dziecku swobodnej, różnorodnej aktywności ruchowej. Plac zabaw, zabawy z rówieśnikami na dworze, jazda rowerem, jazda na hulajnodze, zabawy z piłką itp. to najlepsze ćwiczenia, które przeciwdziałają różnorodnym wadom postawy. Najpierw zadbajmy o jego prawidłowy rozwój ruchowy, profilaktycznie stwarzając mu odpowiednie warunki do rozwoju i wzrostu poprzez prawidłowy i higieniczny tryb życia.
Prawidłowa pozycja stojąca charakteryzuje się ustawieniem głowy prosto, barki ułożone są na jednym poziomie, łopatki są ściągnięte, miednica jest ustawiona symetrycznie, brzuch jest lekko wciągnięty, kończyny dolne ustawione są równolegle, wyprostowane w stawach kolanowych bez przeprostów, stopy są prawidłowo obciążone. Fizjologiczne krzywizny kręgosłupa (wygięcia kręgosłupa ku przodowi i tyłowi) kształtują się w pierwszym roku życia i warunkują prawidłowy rozwój postawy. Do około trzeciego roku życia układ mięśniowy jest jeszcze słabszy dlatego często w obserwacji postawy dziecka zauważamy uwypuklony brzuch, odstające łopatki, barki wysunięte do przodu. W okresie przedszkolnym często zauważa się asymetrię barków i lub łopatek, pogłębienie kifozy piersiowej, kolana koślawe, stopy bez zaznaczonego wysklepienia czyli spłaszczone. Większość tych cech jest etapem rozwojowym u dzieci w wieku 3-6 lat. W miarę prawidłowego rozwoju, dzięki wzmacnianiu siły mięśniowej, zmniejszeniu ulegają niepokojące nas zmiany w postawie dziecka .
Postawa zmienia się w zależności od wieku. W rozwoju postawy występują tzw. okresy stabilizacji oraz chwiejności. Do okresów chwiejności zalicza się pierwsze dwa lata życia, kiedy dziecko opanowuje pozycję pionową i rozpoczyna samodzielny chód, następny chwiejny okres życia to czas rozpoczęcia nauki w szkole oraz czas dojrzewania. Czas rozpoczęcia nauki szkolnej często sprzyja pogorszeniu postawy. Organizm dziecka musi się zaadoptować do nowych warunków. Szybki wzrost w okresie dojrzewania wpływa niekorzystnie na postawę. Często dochodzi do osłabienia siły mięśniowej. Kształtowanie się postawy jest związane z procesem wzrostu. Istotne znaczenie w każdym z tych okresów ma adaptacja dojrzewającego ciała do zmieniających się warunków biomechanicznych. Duży wpływ mają warunki w jakich organizm wzrasta i się kształtuje.
Podstawowym czynnikiem zapobiegającym wadom postawy jest stworzenie odpowiednich warunków dla jego rozwoju. Należy zapewnić mu wszechstronny ruch, który wpływa wzmacniająco na układ mięśniowy pleców, kończyn dolnych czy stóp. Dbać o odpowiednie krzesła, stoliki wyrabiając nawyk prawidłowej postawy. Kształtowanie prawidłowych nawyków zabezpiecza przed nieprawidłowymi zmianami w postawie. Zmniejszenie ruchu, siedzący tryb życia przyczynia się do nieprawidłowości w jego rozwoju.
Do najczęściej występujących wad postawy należą plecy płaskie, plecy okrągłe, plecy wklęsłe, plecy wklęsło-okrągłe. Plecami płaskimi określamy wadę przy zmniejszeniu fizjologicznych przednio-tylnych krzywizn kręgosłupa. Kręgosłup bez fizjologicznych krzywizn nie zapewnia odpowiedniej amortyzacji ciała. Plecy okrągłe występują przy pogłębieniu kifozy piersiowej. Plecy wklęsłe to wada związana z pogłębieniem lordozy lędźwiowej. Pogłębienie lordozy lędźwiowej oraz kifozy piersiowej powoduje wadę zwaną plecami wklęsło-okrągłymi. Najczęstszą przyczyną tych wad jest osłabienie odpowiednich partii mięśniowych do których doprowadzają nieprawidłowe nawyki postawy oraz nieprawidłowe warunki rozwojowe.
Płaskostopie jest wadą związaną ze zmniejszeniem wysklepienia stopy. Często ma to związek z osłabienia mięśni stóp, brakiem odpowiedniej ilości ruchu, nieprawidłowymi nawykami obciążania stóp oraz noszeniem nieprawidłowego obuwia. Stopa zaczyna się wysklepiać około 3, 4 roku życia podlegając dalszemu rozwojowi w kolejnych latach życia. Koślawość stopy w połączeniu z płaskostopiem może mieć różne przyczyny wrodzone jak i nabyte. Wada ta wymaga wzmocnienia mięśni, szczególnie mięsni podudzia, często przy wsparciu specjalistycznych wkładek ortopedycznych.
Po osiągnięciu przez dziecko umiejętności chodzenia należy dać dziecku możliwość poruszania się na bosaka po różnorodnym podłożu. Stopy w takich warunkach najlepiej się kształtują, mając bezpośredni kontakt z podłożem i własnym ciężarem ciała. Różnorodne podłoże to idealne warunki do rozwoju stóp.
Wśród nieprawidłowości kolan wyróżniamy kolana koślawe i szpotawe. W wieku przedszkolnym koślawość kolan nie jest wadą. Jeżeli przy złączonych i wyprostowanych kolanach odstęp pomiędzy kostkami przyśrodkowymi nie jest większy niż 4, 5 cm wówczas koślawość kolan nie jest to wadą i nie wymaga usprawniania. Dziecko, które ma skłonność do koślawości kolan powinno mieć zakazane stanie w rozkroku(utrudnia to kształtowanie się prawidłowego sklepienia stóp) oraz zabronione przebywanie w pozycji siadu klęcznego ze stopami i podudziami na zewnątrz. U dzieci z tendencją koślawienia kolan zaleca się profilaktycznie pozycję siadu skrzyżnego.
Szpotawość kolan to ustawienie kończyn dolnych w tzw. literę O. Odległość między kolanami przy wyprostowanych i złączonych kostkach wewnętrznych wynosi 4, 5 cm. W wieku 3, 4 lat jest to etap rozwojowy i nie jest kwalifikowany jako wada kończyn dolnych. W rozwoju fizjologicznym kończyny dolne małego dziecka ustawiają się szpotawo, stopniowo przechodząc w koślawość by w wieku , 6, 7 lat ustawić się w prawidłowej osi. Przy szpotawości zaleca się unikanie siadu skrzyżnego.
Ćwiczenia korekcyjne dla dzieci w wieku przedszkolnym to przede wszystkim działanie profilaktyczne wzmacniające układ mięśniowy, kształtujące prawidłowe nawyki postawy oraz wpływające na wydolność organizmu. Jest to jeden ze sposobów korygowania nieprawidłowości w postawie ciała, nie dopuszczając w miarę możliwości do rozwoju wad postawy.
W mojej praktyce zawodowej wśród różnych zabaw i ćwiczeń korygujących szczególne miejsce zajmują ćwiczenia oparte na praktyce Jogi. W czasie zajęć dominuje kreatywność, stosując te same ćwiczenia możemy wykonywać je w różnej formie, przyjmując różną strukturę zajęć. Jest tutaj miejsce na klasyczne pozycje Jogi podczas których dzieci zamieniają się w różne zwierzątka jak np. psa, kota, lwa, żabkę, węża czy w świat przyrody jak np. drzewo, górę, kwiat, a także w przedmioty takie jak stół, most, statek itp. Ćwiczenia Jogi dają dzieciom przestrzeń do własnej interpretacji ćwiczeń. Mogą same przedstawić ciałem swoją wersję kwiatu czy słonia itp.
Dzieci w wieku przedszkolnym lubią ruch, zabawę, zwierzęta, naturę. Może właśnie dlatego ćwiczenia Jogi są tak bliskie dziecku. Zabawa z asanami wzmacnia układ mięśniowy, zwiększa zdolności ruchowe, poprawia elastyczność ciała, poprawia koordynację i równowagę, rozwija koncentrację uwagi oraz rozbudza wyobraźnię. Korzyści jakie dzieci czerpią z praktyki Jogi to nie tylko poprawa postawy ciała, ale również wzrost poczucia własnej wartości, rozwój większej świadomości ciała, przestrzeni. Joga to możliwość zabawy, odkrywania i tworzenia, dawanie obopólnej satysfakcji.
Wiek przedszkolny to czas kiedy musimy wspierać dziecko w jego prawidłowym rozwoju, a nie mu przeszkadzać. Bez względu na rodzaj zastosowanej metody, ćwiczenia powinny mieć działanie profilaktycznie, należy obserwować dziecko, stworzyć mu odpowiednie warunki w których poprzez ruch, zabawę będzie miał szansę na właściwy rozwój ruchowy, pamiętając o konkretnych okresach rozwojowych dziecka oraz jego indywidualnym tempie rozwoju.