Analiza procesu patologizacji zachowania uczniów pod wpływem niepowodzeń w nauce wg prof. Haliny Spionek

ANALIZA PROCESU PATOLOGIZACJI ZACHOWANIA UCZNIÓW POD WPŁYWEM NIEPOWODZEŃ W NAUCE – na podstawie: prof. Halina Spionek „Zaburzenia rozwoju uczniów a niepowodzenia szkolne”

1. Przyczyny, modele i mechanizmy patologizacji zachowania uczniów pod wpływem niepowodzeń w nauce.
W większości przypadków wzrost lub pojawienie się zaburzeń zachowania u dziecka pozostaje w związku z niepowodzeniami w nauce, nawet jeśli główną przyczyną zaburzonego zachowania są błędy wychowawcze, traumatyczne przeżycia rodzinne, zaburzenia neurodynamiczne, występujące na bazie mikrouszkodzeń OUN. W momencie rozpoczęcia nauki szkolnej dołączają trudności szkolne jako czynnik dezorganizujący życie dziecka. Badania wykazały, że traumatyczne przeżycia związane ze szkołą mają wpływ na nasilenie zaburzeń nerwicowych, a nierzadko są przyczyną ich powstania. Dla dziecka w wieku szkolnym nauka jest przecież podstawową forma aktywności, a środowisko szkolne – obok rodziny podstawowym miejscem kontaktów.
Dziecko, które ma duże problemy w nauce spotyka się stale z negatywną oceną swojej pracy, jego wiadomości i umiejętności są poddawane ciągłej krytyce przez rodziców i nauczycieli. Zagraża to poczuciu własnej wartości ucznia i powoduje niezaspokojenie potrzeby uznania.
Rodzice i nauczyciele okazują często dziecku niechęć, używają krzywdzących określeń, stosują kary i ograniczenia. Na początku – I kl. rodzice starają się dziecku pomóc w nauce, ale nieskuteczność tej pomocy przy niezrozumieniu istoty trudności dziecka i coraz częściej pojawiających się ocenach ndst. Prowokuje rodziców do różnego typu wadliwych reakcji
Niepowodzenia szkolne budzą u dzieci lęk związany z poczuciem zagrożenia; prowadzi on do wzrostu napięcia. Stan napięcia stanowi obciążenie dla układu nerwowego. Aby zredukować lek związany z zagrożeniem poczucia własnej wartości dzieci zaczynają stosować mechanizmy obronne – często społecznie niepożądane formy zachowania:
*przypisywanie innym winy za swoje niepowodzenia. Uczeń zaczyna wypierać ze świadomości te informacje, które świadczą na jego niekorzyść. Prowadzi to do powstawania wypaczonego obrazu świata, w ten sposób zostaje utorowana droga do powstania zniekształceń osobowości
* poczucie krzywdy wyzwala w uczniach agresję i i kształtuje postawę buntowniczą: aroganckie zachowanie wobec dorosłych, lekceważenie obowiązków. Równolegle mogą pojawiać się objawy nerwicowe - , jąkanie.
* obniżanie znaczenia tych działań, w których spotyka nas porażka, bądź pomniejszanie roli osób, które nas dezaprobują. U dzieci prowadzi to do zanegowania wartości nauki i pracy szkolnej oraz autorytetu nauczycieli i rodziców. Rzadko dotyczy to uczniów wychowanych w atmosferze szacunku dla nauczycieli i przekonaniu o doniosłym znaczeniu edukacji. Postawa ta też niesie ryzyko zagrożenia, bo uczeń żyje w konflikcie między możliwościami a potrzebą osiągnięć.
Ratunkiem dla ucznia jest często rezygnacja z ambicji – wtedy niepowodzenia przestają być źródłem napięć, ale to deformuje i zaburza osobowość. Wielu uczniów udaje – pod maską lekceważenia i obojętności skrywa się pragnienie szkolnych osiągnięć, zyskanie aprobaty otoczenia.
Jeśli rodzice nie wpoili dziecku norm moralnych i nie nauczyli szacunku dla powszechnie uznawanych wartości wówczas dziecko również lekceważy szkolne wymagania i przepisy. Jeżeli jednocześnie rodzice nie rozumieli trudności dziecka, stosowali kary to dziecko traciło do nich szacunek i zaufanie.
Lekceważenie wartości nauki szkolnej, nieliczenie się z autorytetem n-li i rodziców, stopniowe obojętnienie na krytyczne uwagi, nagany i pochwały – prowadzi do wykolejenia społecznego.
Istnieje kilka okoliczności, które mogą zabezpieczyć dziecko przed wtórną patologizacją w sytuacji doznawania długotrwałych niepowodzeń szkolnych:
• Pełna zrozumienia i życzliwości postawa zarówno rodziców jak i nauczycieli wobec dziecka doznającego trudności w nauce
• * przy równoczesnym zapewnieniu mu możliwości osiągania sukcesów w innych dziedzinach (czynność kompensacyjna)
Obrona przed napięciem spowodowanym niezaspokojeniem ich potrzeb i dążenie do zmniejszenia odczuwania skutków niepowodzeń
- fantazjowanie na temat swoich osiągnięć - inni się śmieją lub zarzucają kłamstwa
- obwinianie innych za swoje niepowodzenia – zarzut kłamania
- lekceważenie autorytetu, bunt, agresja – kary
Wszystkie te zachowania nie mogą ochronić dziecka przed poczuciem zagrożenia, przed przeżywaniem nowych negatywnych emocji i napieć i nie zabezpieczają przed nerwicą. Dlatego bardzo często się zdarza, że nie zaspokojona potrzeba akceptacji doprowadza złych uczniów do szukania uznania w grupie przestępczej. Pod wpływem zdemoralizowanego otoczenia dzieci łatwo odrzucają te wartości, które dotychczas aprobowały i których niemożność osiągnięcia była dla nich źródłem przykrych przeżyć.
IM DZIECKO GORZEJ SIĘ CZUJE W ŚRODOWISKU SZKOLNYM I RODZINNYM, IM SUROWIEJ JEST KARANE Z POWODU SWOICH NIEPOWODZEŃ, A ZARAZEM POZBAWIONE MIŁOŚCI, OPIEKI I KONTROLI, TYM WIĘKSZE ZACHODZI PRAWDOPODOBIEŃSTWO, ŻE SIĘ WYKOLEI I ZDEMORALIZUJE.

IM SILNIEJ JEST ZWIĄZANE Z RODZICAMI I IM WIĘKSZE WYMAGANIA MU STAWIAJĄ NIE UDZIELAJĄC JEDNOCZEŚNIE POMOCY, IM BARDZIEJ DZIECKO CHCE SIĘ UCZYĆ A NIE MOŻE OSIĄGNĄĆ DOBRYCH WYNIKÓW, TYM WIĘKSZE PRAWDOPODOBIEŃSTWO, ŻE ZAPADNIE NA NERWICĘ ORAZ ŻE OSOBOWOŚĆ JEGO ULEGNIE NEUROTYZACJI