Program edukacyjny dla uczniów 4-8 "Rodzinne historie"

Szkoła Podstawowa Nr 74 w Szczecinie

„Rodzinne historie”
Program edukacyjny dla uczniów
szkoły podstawowej, klas IV - VIII

Opracowała: Anna Wiszniewska

1. WSTĘP........................................ 2
2. CELE PROGRAMU........................................3
3. TREŚCI PROGRAMOWE, HARMONOGRAM DZIAŁAŃ I SPOSOBY REALIZACJI..............4
4. PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW ........................................9
5. OCZEKIWANE OSIĄGNIĘCIA........................................11
6. EWALUACJA........................................12
7. LITERATURA........................................13
8. ZAŁĄCZNIKI........................................14

1. Wstęp
Rodzina jest podstawową komórka społeczną, pierwszą grupą do której przynależy człowiek, w której się socjalizuje, kształtuje swoją tożsamość. Dlatego też warto zachęcać uczniów do poznania swoich korzeni, zgłębienia historii przodków, stworzyć okazję do nawiązania i zacieśnienia pokoleniowych więzi, odkrycia ciekawych historii, poznania i kształtowania swojej tożsamości.
W tym celu podjęłam próbę opracowania programu „Rodzinne historie”, kształtującego postawę poszanowania nie tylko tradycji rodzinnych, ale i kultury własnego kraju.
Celem programu jest przede wszystkim zadbanie o to, aby dziecko było świadome przynależności społecznej do rodziny, grupy rówieśniczej
i wspólnoty narodowej. To, co dziecko przeżyło w dzieciństwie, tkwi w świadomości człowieka całe dorosłe życie m.in.: zwyczaje i tradycje, które kultywowane są w jego rodzinie i środowisku. Należy zatem wyzwolić w uczniach naturalną ciekawość, pogłębić wiedzę i umiejętności oraz ukierunkować, by pokazać „korzenie” i przybliżyć własną historię. Program ma rozwijać zainteresowania historią poprzez postrzeganie jej elementów przez pryzmat dziejów najbliższej rodziny i przygotować uczniów do aktywnego uczestnictwa w kulturze. Został stworzony z myślą o tym, aby rozwijać wartości rodzinne, kształtować postawy patriotyczne, poznawać przeszłość Polski w ścisłym powiązaniu z dziejami przodków.
Program adresowany jest do wszystkich uczniów klas IV – VIII szkoły podstawowej i ma charakter edukacyjno – wychowawczy. Poszerza treści programowe związane z historią rodzinną (podstawa programowa- I.1 zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki związane z historią rodzinną i opowiada o nich). Proponowane formy i metody pracy są dostosowane do możliwości intelektualnych i emocjonalnych uczniów. Dla ucznia zdolnego przewidziane są zadania trudniejsze, natomiast uczeń słabszy czy o obniżonym rozwoju intelektualnym będzie wykonywał tylko takie zadania, którym jest w stanie sprostać.
Dobór materiału dokonany został zgodnie z zasadą „Od tego, co bliskie i znane – do tego, co dalsze i nowe”.

2. Cele programu :
A. Ogólne:
rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań historycznych uczniów ze szczególnym uwzględnieniem historii najbliższego otoczenia,
rozwijanie ciekawości poznawczej, aktywnej postawy wobec rzeczywistości oraz podstawowych wartości humanistycznych i patriotycznych.

B. Cele szczegółowe:
rozwijanie indywidualnych zainteresowań i zdolności,
rozwijanie i doskonalenie umiejętności myślenia historycznego,
poznanie warsztatu pracy historyka,
doskonalenie umiejętności posługiwania się nowoczesnymi środkami komunikowania się i przekazu informacji,
rozwijanie umiejętności organizowania własnej pracy,
kształtowanie umiejętności badawczych uczniów,
problemowe zbieranie źródeł historycznych i umiejętne ich wykorzystanie w samodzielnej pracy badawczej,
ustalanie faktów historycznych na podstawie różnych źródeł i ich konfrontacja z dotychczasową wiedzą na dany temat,
redagowanie tekstów historycznych, umiejętność wypowiadania się na piśmie ,
pogłębianie umiejętności prezentowania wyników własnej pracy w zróżnicowanych formach oraz kształtowanie zdolności formułowania opinii i wniosków historycznych w formie obszernych wypowiedzi ustnych i pisemnych, a także obrony własnych sądów w dyskusji,
zwracanie uwagi na takie wartości w pracy historyka jak: dociekliwość, krytycyzm, samodzielność myślenia, dążenie do prawdy i poszanowanie prawdy, obiektywizm,
poznawanie jednostkowych losów i przybliżenie uczestnikom dramatycznych wydarzeń z najnowszej historii Polski.

C. Cele wychowawcze:
kształcenie poczucia przynależności do wspólnoty rodzinnej, lokalnej , regionalnej, narodowej,
wpajanie szacunku i przywiązania do tradycji i historii własnej rodziny,
dostarczanie wzorców osobowych z przeszłości.

3. Treści programowe, harmonogram działań i sposoby realizacji

L.p.
Zagadnienie
Przewidywane osiągnięcia
Sposoby realizacji
Termin
Adresaci
(Tabela)

1. Moja mała historia.
Ja też tworzę historię
-najważniejsze wydarzenia mojego życia.
Uczeń:
- rozumie, że każdy człowiek tworzy historię,
- rozumie, że każdy człowiek pozostawia po sobie ślady, na podstawie których poznajemy historię,
- prezentuje najważniejsze wydarzenia swojego życia za pomocą wstążki życia, układa je w kolejności chronologicznej.

Uczeń :
- tworzy w zeszycie tabelę,w której umieszcza min. 5 najważniejszych, jego zdaniem, wydarzeń swojego życia zaczynając od narodzin . Określa termin tych wydarzeń oraz przyporządkowuje wydarzeniu źródło historyczne,
- na podstawie tabeli sporządza ,,Wstążkę życia” w której uwzględnia :
- wydarzenie,
- czas wydarzenia,
- źródło historyczne ( np. zdjęcie).
Czas wykonania pracy - 2 tygodnie
Wybrane prace uczniów zostaną wyeksponowane na wystawie pt. ,,Moja mała historia - wstążka życia” na korytarzu szkolnym.
I semestr
Uczniowie klas 4

2. Moja mała historia. Projektuję herb swojego rodu.
Uczeń:
- rozumie znaczenie herbów jako znaków rodowych,
- potrafi wymienić podstawowe elementy herbu: tarcza i godło,
- zna zasady tworzenia herbów,
- tworzy herb swojej rodziny nawiązując do nazwiska lub własnych zainteresowań. Uczeń:
- projektuje i wykonuje na arkuszu A4 herb swojej rodziny zgodnie z podstawowymi założeniami heraldyki (stosuje tynktury- barwy heraldyczne, dobiera odpowiednią tarczę).
Wybrane prace uczniów zostaną wyeksponowane na wystawie w klasie.
I semestr
Uczniowie klas 4

3. Moja mała historia. Skąd wzięło się moje nazwisko?
Uczeń:
- potrafi wyjaśnić genezę nazwisk podając proste przykłady, np. Kowalski od rzemieślnika,
- wymienia źródła, które zawierają informacje o dawnych nazwiskach:księgi metrykalne,
- korzysta ze stron internetowych, poszukując informacji dotyczących własnego nazwiska,
- podejmuje próbę wyjaśnienia pochodzenia swojego nazwiska. Uczeń:
- pisze pracę pisemną ta temat genezy swojego nazwiska; I semestr Chętni uczniowie klas 4-5

4. Moja mała historia. Bardzo dziwne drzewo- drzewo genealogiczne.
Uczeń:
- rozumie różnice między rodziną a rodem,
- przedstawia związki rodzinne za pomocą drzewa genealogicznego,
- wyjaśnia, czym różni się drzewo korzeniowe od drzewa gałęziowego,
- posługując się drzewem genealogicznym, nazywa stopnie pokrewieństwa,
-znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego.
Uczeń:
- przygotowuje drzewo genealogiczne swojej najbliższej rodziny;
Wybrane prace uczniów zostaną wyeksponowane na wystawie pt. ,,Moja mała historia - drzewo genealogiczne” na korytarzu szkolnym.
I semestr
Uczniowie klas 4

5. Moja mała historia.
Pamiątki po moich przodkach.
Uczeń:
-wskazuje na znaczenie pamiątek rodzinnych i podaje ich przykłady,
-omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty w rodzinie.
Uczeń:
- przynosi na lekcję wybrana pamiątkę rodzinną i opowiada o niej,
- uczeń wykonuje kartę pamiątki rodzinnej na arkuszu papieru o dowolnym formacie.
Wystawa pamiątek rodzinnych ( korytarz szkolny lub sala).
I semestr
Chętni uczniowie klas 4

6. Tworzę historię swojej szkoły. Uczeń:
-wyszukuje informacje związane z historią SP Nr 74,
- omawia, w jaki sposób kultywowanie tradycji umacnia poczucie wspólnoty społeczności szkolnej.
Wizyta w Sali Tradycji Szkoły.
Redakcja tekstu do gazetki szkolnej pt. ,,Co ciekawego można zobaczyć w Sali Tradycji Szkoły?”.
I semestr
Uczniowie klasy 5b

7. Losy Bliskich i Dalekich w latach 1914-1989 .
Uczeń:
- gromadzi, analizuje i selekcjonuje informacjez różnych źródeł,
- ocenia przydatność i wiarygodność źródeł historycznych,
- korzysta z różnych źródeł informacji,
- potrafi zintegrować wiedzę podręcznikową z doświadczeniami życiowymi swoich przodków.
Projekt historyczny polegający na rejestracji pisemnej lub multimedialnej ( prezentacja multimedialna, film, nagranie audio ) wspomnień bliskich lub znajomych osób na wybrany temat:
Cienie i blaski życia codziennego w Polsce Ludowej.
Polacy na Pomorzu Zachodnim po II wojnie światowej.
Stan wojenny w Szczecinie.
Szkoła moich przodków.
Prezentacja najciekawszych prac na forum klasy.
wrzesień- zapoznanie uczniów z tematyką i zasadami realizacji projektów
październik- styczeń
- realizacja projektu przez uczniów i złożenie prac.
maj/ czerwiec
-opracowanie prac uczniów w jedną pracę zbiorczą.
Chętni uczniowie klas 6-8

4. Procedury osiągania celów

Osiągnięcie założonych celów wymaga zastosowania skutecznych form i metod pracy, które będą dostosowane do indywidualnych potrzeb i możliwości uczniów. Zaplanowane w programie działania mają rozwijać indywidualne zdolności i zainteresowania, umożliwić osiągnięcie sukcesu na miarę możliwości dziecka.
Dobierając metody i formy pracy starałam się brać pod uwagę rozwój poznawczy i emocjonalny dzieci. Dążyłam do tego, aby uczeń miał możliwość aktywnie rozwiązywać różne problemy i żeby jak najczęściej towarzyszyła temu: radość tworzenia, świadomość swoich możliwości, poczucie własnej wartości oraz wiara w siebie.
Dlatego też podczas realizacji programu będę wykorzystywała różnorodne metody i formy pracy ze szczególnym uwzględnieniem metod aktywnych, gdyż właśnie przez działanie i przeżywanie uczniowie szybciej nabywają określonych umiejętności. Metody aktywne, indywidualizacja zadań, pozytywnie wpłynie na rozwój skutecznego komunikowania się uczniów, współdziałania, podejmowania decyzji, rozwiązywania problemów oraz na wszechstronny rozwój każdego ucznia.
Stosowanie wymienionych poniżej metod ma również na celu doskonalenie następujących umiejętności:
kształtowanie kompetencji informatycznych poprzez posługiwanie się nowoczesnymi aplikacjami komputerowymi i innymi urządzeniami cyfrowymi oraz prezentowanie za ich pośrednictwem swojej pracy,
 rozwijanie kompetencji matematycznych poprzez stosowanie chronologii historycznej, analizę wydarzeń w oparciu o logiczne myślenie, wyszukiwanie i wykorzystywanie informacji pochodzących z różnych źródeł,
kształtowanie umiejętności uczenia się poprzez zlecanie zadań długoterminowych, zwracanie uwagi na efektywne zarządzenie czasem.

Założone w programie cele będą realizowane poprzez:
korzystanie ze środków masowego przekazu, instytucji kulturalnych i Internetu,
udział w konkursach szkolnych i pozaszkolnych,
organizowanie wystaw tematycznych,
tworzenie prac plastycznych,
współpracę z rodzicami,
prezentacje multimedialne,
zbiorcze opracowanie pisemnych prac uczniów .

Metody pracy:
- burza mózgów,
- metoda projektu,
-pogadanka,
- opowiadanie,
- praca z tekstem źródłowym,
- praca ze źródłem ikonograficznym,
- praca z mapą,
- dyskusja.

Środki dydaktyczne:
Podczas realizacji programu wykorzystywane będą różnorodne środki dydaktyczne:
- komputery,
- filmy dokumentalne,
- mapy,
- biografie,
- fotografie i kolorowe ilustracje,
- atlasy historyczne.

5. Oczekiwane osiągnięcia
Uczeń:
przedstawia rolę rodziny w życiu człowieka,
opowiada o swojej rodzinie (w tym o zajęciach i zainteresowaniach jej członków),
tworzy drzewo genealogiczne własnej rodziny,
prezentuje najważniejsze wydarzenia swojego życia za pomocą wstążki życia, układa je w kolejności chronologicznej,
przedstawia związki rodzinne za pomocą drzewa genealogicznego, nazywa stopnie pokrewieństwa,
rozumie związki przyczynowo-skutkowe zachodzące między wydarzeniami i procesami historycznymi.
opowiada o pamiątkach rodzinnych i ciekawie je prezentuje,
gromadzi, analizuje i selekcjonuje informacje z różnych źródeł,
rejestruje i dokumentuje efekty swojego działania,
wyraża własne opinie i słucha opinii innych,
organizuje swoją pracę – planuje działania,
ocenia przydatność i wiarygodność źródeł historycznych,
korzysta z różnych źródeł informacji,
ma poczucie współtworzenia historii rodziny, szkoły, miasta, regionu, kraju,
potrafi zintegrować wiedzę podręcznikową z doświadczeniami życiowymi swoich przodków.

6. Ewaluacja programu

Realizując program nie można zapomnieć o sprawdzaniu i ocenianiu osiągnięć ucznia.Ocenianie ma być dla dziecka motywacją do dalszej pracy, a dla nauczyciela sprawdzeniem skuteczności stosowanych form i metod pracy. Ewaluacja daje szansę na podniesienie efektów pracy i staje się punktem wyjścia do dalszych działań i modyfikacji programu. Posłużyłam się zatem następującymi metodami ewaluacji:
bieżące rozmowy z uczniami ,
obserwacja zachowań i zaangażowania uczniów podczas zajęć,
analiza wytworów pracy uczniów (plastyczne: wstążka życia, karta zabytku, prace pisemne, krótkie opisy),
prezentacja prac uczniów- wystawy, konkursy.

7.Literatura

1.Suchecka E. ,Uczymy inaczej, Wydawnictwo Akademickie Żak 2012.
2.Wosiński M., Współdziałanie nauczyciela z uczniem, Katowice 1978.
3.Szczepańska M., Program autorski – jak go napisać?, Wydawnictwo IMANE 1999.
4.www.odkrywamyzakryte.com
5.www.drzewo-genealogiczne.pl
6.Znamierowski A., Dudziński P., Wielka księga heraldyki,Warszawa 2008.
7.Martenka H., Skąd się wzięło moje nazwisko? Niezwykłe historie Basi i Tomka, Warszawa 2016.
8.Nowaczyk M., Poszukiwanie przodków. Genealogia dla każdego, Podkowa Leśna 2015.

8.Załączniki

A.Projekty badawcze

Informacja dla uczniów

Projekt

Temat: ,,Polacy na Pomorzu Zachodnim po II wojnie światowej. Spisane przez uczniów wspomnienia bliskich o powojennym życiu na ziemiach Pomorza Zachodniego”.

Projekt skierowany jest do uczniów klas 6-8.
Udział w projekcie jest dobrowolny.
Terminy realizacji projektu:
wrzesień- zapoznanie uczniów z projektem,
październik-marzec
- realizacja projektu przez uczniów i złożenie prac

Wskazówki :
- praca pisemna w formie elektronicznej, nagranie audio, nagranie video (na płytce CD lub innym nośniku) ,
-praca powinna zawierać historię wybranej osoby (niekoniecznie spokrewnionej)
- praca powinna opierać się na źródłach historycznych ( np. wspomnienia, pamiętniki, dokumenty- rodzinne zdjęcia, zebrane relacje)
- praca w formie elektronicznej, można wykorzystać zdjęcia ( mile widziane),
- w swojej pracy możesz uwzględnić następujące informacje:
Skąd przyjechali przodkowie?
W jakich okolicznościach trafili na Ziemie Odzyskane?
Jak wyglądała ich podróż?
W jakiej miejscowości się osiedlili?
Jak wyglądało powojenne życie w miejscowościach,w których się osiedlili?
Wydarzenia, które szczególnie zapadły im w pamięć.
Radości i troski dnia codziennego.
Problemy, które napotykali w powojennym życiu.
Co mile wspominają z tamtych czasów?

Temat: Cienie i blaski życia codziennego w Polsce Ludowej (1952-1989). Spisane przez uczniów wspomnienia bliskich o życiu
w komunistycznej Polsce.
Projekt skierowany jest do uczniów klas 6-8.
Udział w projekcie jest dobrowolny.
Terminy realizacji projektu:
wrzesień- zapoznanie uczniów z projektem,
październik-marzec
- realizacja projektu przez uczniów i złożenie prac

Wskazówki :
- praca pisemna w formie elektronicznej, nagranie audio, nagranie video (na płytce CD lub innym nośniku) ,
- praca powinna opierać się na źródłach historycznych ( np. wspomnienia, pamiętniki, dokumenty- rodzinne zdjęcia, zebrane relacje)
- praca w formie elektronicznej, można wykorzystać zdjęcia ( mile widziane),

Zapytaj bliskich o :
warunki pracy
jedzenie,
ubiór,
wygląd i wyposażenie mieszkań,
ulubione rozrywki,
największe problemy,
zmiany w miejscu zamieszkania (np. nowe obiekty, osiedla, zakłady pracy),
ważne wydarzenia, których byli świadkami,
 miłe wspomnienia z tamtych lat, itp.

B. Scenariusze zajęć

Klasa IV
Temat: Ja też tworzę historię -najważniejsze wydarzenia mojego życia.

Podstawa programowa: I.1)
Uczeń zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne i opowiada o nich.

Treści programowe:
1. Każdy człowiek tworzy historię
2. Najważniejsze wydarzenia mojego życia

Cele ogólne:
- odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przeszłości,
- umieszczanie procesów,zjawisk i faktów historycznych w czasie oraz porządkowanie ich.

Cele szczegółowe (operacyjne):
Po skończonych zajęciach uczeń :
-rozumie, że każdy człowiek tworzy historię,
- rozumie, że każdy człowiek pozostawia po sobie ślady, na podstawie których poznajemy historię,
- prezentuje najważniejsze wydarzenia swojego życia za pomocą wstążki życia, układa je w kolejności chronologicznej,
- potrafi wymienić źródła historyczne, które pozostawił po sobie,
- potrafi określić czas danego wydarzenia ze swojego życia posługując się dokładną datą ( urodziny) oraz określeniami typu: 2 lata temu, kiedy miałem 5 lat itp.

Środki dydaktyczne:
- przykłady źródeł historycznych, jakie pozostawia po sobie człowiek, np: ubrania, notatki, pocztówki,
- podręcznik,
- przykładowa wstążka życia.

Metody i ćwiczenia:
- pogadanka,
- burza mózgów,
- opowiadanie,
- praca indywidualna.

Struktura i opis lekcji

1.Czynności organizacyjno- porządkowe:
- przywitanie,
- sprawdzenie obecności.

2. Rekapitulacja wtórna:
- chętni uczniowie odpowiadają na pytania dotyczące zagadnień z poprzedniej lekcji:
Skąd wiemy, co wydarzyło się tysiąc lat temu?
Jak inaczej nazywamy ślady, które pozostawiają po sobie ludzie?
Jakie rodzaje źródeł historycznych poznaliśmy na ostatniej lekcji?
Podaj przykład źródła materialnego pisanego i źródła niematerialnego.

3. Realizacja nowych treści:
- zapoznanie uczniów z tematem, głównymi zagadnieniami i celami lekcji,
- zapisanie tematu lekcji,
- nauczyciel prosi uczniów, aby wymienili i zapisali w zeszycie 5 najważniejszych ich zdaniem wydarzeń swojego życia, poczynając od narodzin,
- chętni uczniowie odczytują na głos 5 wydarzeń swojego życia,
- nauczyciel prosi uczniów, aby uporządkowali wydarzenia w kolejności chronologicznej, czyli od najstarszego do najmłodszego w tabeli ( rysuje ją na tablicy, uzupełnia nagłówki 3 kolumn tabeli w miarę wykonywania przez uczniów kolejnych zadań),

Wydarzenie Czas Ślad- źródło historyczne
1.
2.
3.
4.
5.

- następnie uczniowie określają czas danego wydarzenia posługując się dokładnymi datami ( urodziny) lub określeniami typu: jak miałem/am rok, 3 lata temu, kilka miesięcy po moich narodzinach itp.,
- chętni uczniowie odczytują na głos wybrane przez siebie wydarzenie i określają jego czas,
- nauczyciel prosi uczniów, aby przy każdym wydarzeniu zapisali, jaki ślad ( źródło historyczne) po nim został lub mógł pozostać,
- chętni uczniowie odczytują na głos przykład wydarzenia, jego czas i źródło,
- nauczyciel informuje uczniów, iż notatka którą sporządzili, posłuży im do wykonania wstążki życia, na której zaprezentują zgromadzone na lekcji informacje,
- nauczyciel prezentuje przykład wstążki i omawia, jakie informacje musi zawierać.

4.Rekapitulacja pierwotna:
- uczniowie odpowiadają na pytania umieszczone na karteczkach przyklejonych na tablicy ( zróżnicowanie stopnia trudności pytań: pomarańczowe- trudne, żółte- umiarkowanie trudne, białe- łatwe).

5.Podsumowanie i ocena pracy uczniów na lekcji.

6.Zapisanie w zeszytach polecenia zadnia domowego.
Wykonaj wstążkę życia. Zawiąż na niej 5 supełków- każdy z nich będzie odpowiadał jednemu wydarzeniu. Do supełka przywiąż kartkę. Namaluj na niej dane wydarzenie lub przyklej zdjęcie ( koniecznie kopia). Opisz je i określ jego czas.

Klasa IV
Temat: Bardzo dziwne drzewo- drzewo genealogiczne. 2 godz. lekcyjne

Podstawa programowa: I.1)
Uczeń zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne i opowiada o nich.

Treści programowe:
1.Rodzina i ród oraz więzi je łączące
2.Genealogia- nauka badająca związki pokrewieństwa
3.Drzewo genealogiczne i jego rola w poznawaniu historii rodziny
4.Rodzaje drzew genealogicznych: drzewo korzeniowe i drzewo gałęziowe

Cele ogólne:
- rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań historycznych uczniów ze szczególnym uwzględnieniem historii najbliższego otoczenia,
- odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przeszłości.

- Cele szczegółowe (operacyjne):
Po skończonych zajęciach uczeń:
- rozumie różnice między rodziną a rodem,
- przedstawia związki rodzinne za pomocą drzewa genealogicznego,
- wyjaśnia, czym różni się drzewo korzeniowe od drzewa gałęziowego,
- posługując się drzewem genealogicznym nazywa stopnie pokrewieństwa,
-znajduje w internecie strony, które zawierają informacje pomocne przy tworzeniu drzewa genealogicznego.

Środki dydaktyczne:
- łańcuszek,
- karty pracy,
- przykłady drzew genealogicznych,
- podręcznik,
- kolorowe karteczki z pytaniami,
- Słownik języka polskiego.

Metody i ćwiczenia:
- praca w grupach pod kierunkiem nauczyciela,
- pogadanka,
- praca z drzewem genealogicznym,
- burza mózgów.

Struktura i opis lekcji

1.Czynności organizacyjno- porządkowe:
- przywitanie,
- sprawdzenie obecności.

2. Realizacja nowych treści:
- zapoznanie uczniów z tematem, głównymi zagadnieniami i celami lekcji,
- zapisanie tematu lekcji,
- wykorzystując metodę burzy mózgów uczniowie wyjaśniają pojęcie rodzina, zapisanie terminu na tablicy: rodzina- najbliżej spokrewniona grupa osób,
- uczniowie odpowiadają na pytanie ,,Kto tworzy najmniejszą rodzinę?”,
- nauczyciel zapisuje na tablicy nazwy członków bliższej i dalszej rodziny: mama, wujek, kuzyn, babcia, siostra, ciocia, brat dziadka, tata, siostra babci, dziadek, brat,
- chętny uczeń podchodzi do tablicy i podkreśla członków najbliższej rodziny: mama, babcia, siostra, brat, tata, dziadek,
- nauczyciel wyjaśnia, że pozostałe osoby tworzą dalszą rodzinę, czyli ród,
- zapisanie na tablicy pojęcia ród: ród- wielopokoleniowa rodzina,
- wykorzystując łańcuszek, nauczyciel wyjaśnia uczniom pojęcie pokolenie i zapisuje je na tablicy : pokolenie- ogniwo rodziny,
- uczniowie w parach wykonują ćwiczenie polegające na uporządkowaniu pokoleń i ich policzeniu:mama, wujek, kuzyn, babcia, siostra, ciocia, brat dziadka, tata, siostra babci, dziadek,
1 pokolenie- babcia, dziadek, siostra babci, brat dziadka
2 pokolenie- mama, tata, wujek, ciocia
3 pokolenie- siostra, brat, kuzyn,
- nauczyciel pokazuje uczniom drzewo genealogiczne i wyjaśnia, że służy ono do przestawienia związków rodzinnych,
- nauczyciel wykorzystując metodę burzy mózgów, pyta uczniów dlaczego rodzinę porównano do drzewa, a nie np. do kwiatka,
- zapisanie na tablicy wyjaśnienia terminu drzewo genealogiczne: drzewo genealogiczne- graficzny sposób przedstawienie związków między członkami rodziny,
- korzystając ze Słownika języka polskiego uczniowie wyjaśniają pojęcie genealogia, zapisanie wyjaśnienia pojęcia na tablicy: genealogia- nauka badająca pokrewieństwo między ludźmi,
- na podstawie przykładowych drzew genealogicznych uczniowie ustalają różnicę między drzewem gałęziowym i korzeniowym- burza mózgów,
- zapisanie na tablicy definicji drzewa gałęziowego i korzeniowego: drzewo gałęziowe- przedstawia potomków danej osoby ( gałązki), drzewo korzeniowe- przedstawia przodków danej osoby ( korzenie),
- nauczyciel zwraca uwagę na fakt, że obydwa rodzaje drzew można łączyć i najczęściej robi się to przedstawiając dzieje rodziny,
- uczniowie wykonują ćwiczenia utrwalające wiadomości o drzewie genealogicznym.

Przykładowe karty pracy
Karta pracy 1
Przeczytaj tekst, który jest fragmentem najstarszej kroniki polskiej. Opisuje on dzieje państwa polskiego i panującego w nim rodu Piastów. Wykonaj poniższe zadania.

Młody Siemowit, syn Piasta, z dnia na dzień postępował i rósł
w zacności do tego stopnia, że król królów i książę książąt (tj. Bóg) za powszechną zgodą ustanowił go księciem Polski. Po śmierci Siemowita zgonie na jego miejsce wstąpił syn jego, Lestek, który czynami rycerskimi dorównywał ojcu w zacności i odwadze.
Po śmierci Lestka nastąpił Siemomysł, jego syn, który pamięć przodków potroił zarówno urodzeniem, jak i godnością.
Ten zaś Siemomysł spłodził wielkiego i sławnego Mieszka.
1.Wypisz z tekstu imiona pierwszych Piastów.

2. Narysuj drzewo genealogiczne pierwszych Piastów

3.Czy jest to drzewo ,,korzeniowe” czy ,,gałęziowe”?

4. Na podstawie narysowanego drzewa określ stopnie pokrewieństwa.

a.Mieszko był............Siemomysła
b.Piast był ..............Lestka
c.Mieszko był .........Lestka
d.Siemowit był......... Piasta
e.Siemowit był .........Mieszka

Karta pracy 2
1. Na podstawie poniższego drzewa określ stopnie pokrewieństwa.

a.Anna Nowak jest ...................... Tomasza Teńczyńskiego.
b.Agata Nowak jest ........................ Kacpra Nowaka
c.Róża Teńczyńska jest ....................Pawła Nowaka.
d. Bartosz Nowak jest ....................Anny Nowak.

2.Dokończ podane zdania. Wykorzystaj wyrazy.

mama, teściowa, wujek, dziadek, ciocia, tata, kuzyn, kuzynka, szwagier, syn, córka, teść, babcia, bratowa

Rodzice rodziców to . . . . . .. . . ............... i . . . . ......................
Rodzice to . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . ...............
Rodzeństwo rodziców to .. . . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ..
Dzieci to .. . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . ..............
Dzieci rodzeństwa rodziców to . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Małżonkowie rodzeństwa to .. . . . . . . . . . .. . . i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Rodzice małżonków to . . . ... . . . . . . . . . . . . . . i . . . . . . . . . . .....................

Karta pracy 3
Przeczytaj uważnie tekst i wykonaj polecenia.

Mam na imię Ada. Dziś obchodziłam swoje 11 urodziny. Moja mama Helena upiekła wspaniały tort. Tata Zbigniew zapalił 11 świeczek. Zdmuchnęłam je za pierwszym razem. Dostałam mnóstwo prezentów. Dziadkowie ze strony mamy – Krystyna i Ryszard – podarowali mi piękną książkę. Dziadek Jan, tata mojego taty, dał mi w prezencie klaser a jego żona Zofia serię znaczków ze zwierzętami. Największa niespodziankę sprawiła mi prababcia Irenka. Podarowała mi swój pamiątkowy medalik. Córka prababci ( a moja babcia) Zofia bardzo wzruszyła się w tym momencie. Powiedziała:- Szkoda, że mój ojciec, a twój pradziadek Henryk tego nie widzi.
Dzień moich 11 urodzin był niezapomniany.

1.Wypisz z tekstu osoby należące do rodziny Ady.
2.Narysuj drzewo genealogiczne rodziny Ady.
3.Ile pokoleń zawiera drzewo genealogiczne Ady?
4.Czy jest to drzewo ,,korzeniowe” czy ,,gałęziowe”?
5. Na podstawie tekstu i narysowanego drzewa określ stopnie pokrewieństwa.

a. Zbigniew jest ............ Ady
b. Jan jest .................. Zofii.
c. Ryszard jest ..............Ady.
d. Ada jest ...............Krystyny.
e. Irena jest .................Zbigniewa.
f. Henryk jest .............Ady

3. Rekapitulacja pierwotna
- uczniowie odpowiadają na pytania umieszczone na karteczkach przyklejonych na tablicy ( zróżnicowanie stopnia trudności pytań: pomarańczowe- trudne, żółte- umiarkowanie trudne, białe- łatwe).
4. Podsumowanie i ocena pracy uczniów na lekcji.
5. Polecenie zadania domowego.
Wykonaj minimum 4- pokoleniowe drzewo korzeniowe ( więcej niż 4 pokolenia- ocena celująca) .
Uwzględnij następujące informacje:
A.imiona i nazwiska przodków,
B.daty narodzin i śmierci ( ocena celująca).
Możesz wykorzystać zdjęcia - koniecznie skany ( ocena celująca).

Klasa IV
Temat: Projektuję herb swojego rodu

Podstawa programowa: I.1)
Uczeń zbiera informacje na temat historii swojej rodziny, gromadzi pamiątki rodzinne i opowiada o nich.

Treści programowe:
1.Heraldyka- nauka o herbach
2.Elementy herbu
3.Barwy heraldyczne
4.Zaprojektowanie własnego herbu

Cele ogólne:
- rozbudzanie i rozwijanie zainteresowań historycznych uczniów ze szczególnym uwzględnieniem historii najbliższego otoczenia,
- odróżnianie przeszłości, teraźniejszości i przeszłości.

Cele szczegółowe (operacyjne):
Po skończonych zajęciach uczeń:
- rozumie znaczenie herbów jako znaków rodowych,
- potrafi wymienić podstawowe elementy herbu: tarcza i godło,
- zna zasady tworzenia herbów,
- tworzy herb swojej rodziny nawiązując do nazwiska lub własnych zainteresowań.

Środki dydaktyczne:
- podręcznik,
- ilustracje wybranych herbów szlacheckich,
- karta pracy.

Metody i ćwiczenia:
- praca indywidualna pod kierunkiem nauczyciela- projektowanie herbu,
- pogadanka,
- opowiadanie,
- burza mózgów.

Struktura i opis lekcji

1. Czynności organizacyjno- porządkowe:
- przywitanie,
- sprawdzenie obecności.

2.Rekapitulacja wtórna:
- uczniowie odpowiadają na pytania umieszczone na karteczkach zmieszczonych na tablicy ( zróżnicowanie stopnia trudności pytań: pomarańczowe- trudne, żółte- umiarkowanie trudne, białe- łatwe).

3. Realizacja nowych treści:
- zapoznanie uczniów z tematem, głównymi zagadnieniami i celami lekcji,
- zapisanie tematu lekcji,
- nauczyciel prezentuje przykładowe herby szlacheckie i prosi uczniów, aby spróbowali wymienić elementy herbów,
- uczniowie swobodnie nazywają elementy herbów, nauczyciel nadaje im nazwy fachowe, np.: klejnot, labry, tarcza, godło,
- uczniowie uzupełniają na karcie pracy nr 1 elementy herbu,
- nauczyciel prezentuje wybrany herb szlachecki i prosi uczniów, aby wymienili kolory użyte w herbie,
- chętny uczeń zapisuje nazwy kolorów na tablicy, nauczyciel nazywa kolory heraldyczne- tynktury,
- uczniowie za pomocą metody burzy mózgów próbują wyjaśnić do czego mogły służyć herby,
- nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów i krótko opowiada historię herbów- znaki rozpoznawcze rycerzy, a potem szlachty,
- uczniowie projektują herb swojej rodziny zgodnie z instrukcją na karcie pracy ( karta pracy nr 2).

4. Rekapitulacja pierwotna:
- uczniowie odpowiadają na pytania dotyczące najważniejszych pojęć poznanych w trakcie zajęć: herb, tarcza, godło.

5.Podsumowanie i ocena pracy uczniów na lekcji, zebranie karty pracy nr 2.

Karta pracy nr 1
Nazwij elementy herbu.Wykorzystaj wyrazy: tarcza, labry, klejnot, godło

Karta pracy nr 2
Zaprojektuj herb swojej rodziny. Godło musi nawiązywać do Twojego nazwiska lub zainteresowań. Uzasadnij wybór godła. Pamiętaj o barwach heraldycznych.