Uczeń bezpieczny we współczesnym świecie - autorski program wychowawczy

WSTĘP
Życie we współczesnym świecie stawia przed nastolatkami coraz to nowe wyzwania i zagrożenia. Media regularnie wręcz zalewają nas informacjami dotyczącymi niebezpiecznych czy ryzykownych zdarzeń z udziałem młodych ludzi. Lawinowo rośnie liczba agresywnych zachowań wśród nastolatków, a co gorsze agresja coraz częściej dostrzegana jest również wśród dziewczynek. Stosunkowo nowym zjawiskiem jest również przemoc z wykorzystaniem Internetu, czyli cyberprzemoc czy zalewająca nas fala hejtu, czyli obrażania w internecie. Pozorna anonimowość jaką zapewnia Internet powoduje, że sprawcy tego typu działań przemocowych czują się niemal bezkarni.
Internet odgrywa coraz ważniejszą rolę w życiu dzieci i młodzieży. W dorosłe życie wchodzi już pokolenie, które nie dzieli świata na realny i wirtualny, tylko na co dzień,
w naturalny sposób, posługuje się mediami elektronicznymi utrzymując za ich pośrednictwem relacje rówieśnicze, wyrażając siebie, bawiąc się, ucząc, rozwijając swoje pasje i zainteresowania. Młodzi ludzie zazwyczaj przewyższają kompetencjami medialnymi swoich rodziców, tym niemniej brakuje im często krytycznego spojrzenia na niebezpieczeństwa związane z siecią. Zazwyczaj zdają sobie z nich sprawę, ale je bagatelizują. Także techniczna dostępność sieci stanowi coraz mniejszy problem. Internet przestaje być domeną komputerów osobistych. Obecnie oprogramowania niemal wszystkich urządzeń przenośnych (telefony komórkowe, smartfony, tablety itp.) rozwijane są w kierunku korzystania z usług online. Bezpłatne sieci bezprzewodowe coraz częściej dostępne są w szkołach, na uczelniach, w centrach handlowych, kawiarniach, a nawet w całych dzielnicach czy miastach. Przyczynia się do wzrostu uzależnień od Internetu, gier komputerowych, fonoholizmu ale również do takich niebezpiecznych zjawisk jak cyberprzemoc, seksting czy hejt.
Kolejne niebezpieczeństwa, na które narażenie są młodzi ludzie związane są z uzależnieniami. Współczesne używki nie obejmują już tylko papierosów i alkoholu, ale poszerzone zostały o takie niebezpieczeństwa jak e-papierosy (papierosy elektroniczne) czy dopalacze. Łatwa dostępność tych niebezpiecznych substancji psychoaktywnych, presja rówieśnicza, fałszywe przekonanie o niskiej szkodliwości dopalaczy powodują, że młodzi ludzie coraz częściej po nie sięgają. Niestety fakty pokazują, że zażywanie dopalaczy może skutkować nie tylko groźnym uszczerbkiem na zdrowiu ale nawet śmiercią.
Wobec tych wszystkich zagrożeń, na które narażony jest współczesny uczeń nie dziwi fakt, że działania profilaktyczne mające na celu wzmacnianie poczucia bezpieczeństwa dzieci i młodzieży są jednym z priorytetów polityki edukacyjnej państwa. Powstają nowe programy profilaktyczne, kampanie i akcje społeczne mające na celu promowanie profilaktyki bezpieczeństwa. Młodzi ludzie zachęcani są do udziału w licznych konkursach, które zwiększałyby ich wiedzę na temat współczesnych zagrożeń. Cel ten przyświecał mi również podczas tworzenia niniejszego programu.

ZAŁOŻENIA PROGRAMU
Niniejszy program powstał z myślą o uczniach II etapu edukacyjnego szkoły podstawowej, którzy wkraczając w okres dojrzewania są w szczególności narażeni na obecne zagrożenia. Ma on nie tylko dostarczyć im wiedzy dotyczącej zagrożeń z jakimi mogą zetknąć się we współczesnym świecie, ale również zaopatrzyć ich w wiedzę i umiejętności jak sobie z nimi poradzić i gdzie mogą szukać pomocy. Program systematyzuje i rozszerza również wiadomości uczniowskie dotyczące kształtowania postaw asertywnych i właściwych, bezpiecznych zachowań w środowisku szkolnym, a także pozaszkolnym.
Nadrzędnym celem programu jest wspomaganie uczniów w ich całościowym rozwoju tak, aby byli przygotowani na miarę swoich możliwości do życia w zgodzie z ludźmi i z samym sobą. Zakłada on również udział uczniów w programach, kampaniach, akcjach i konkursach profilaktycznych przyczyniających się do zwiększenia poczucia bezpieczeństwa nastolatków.

DOBÓR TREŚCI
Przedstawiony program autorski został przygotowany w oparciu o cele kształcenia ogólnego wymienione w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej z 2017 roku.
Program jest również zgodny ze Szkolnym Programem Profilaktyczno-Wychowawczym Szkoły.
W konstruowaniu programu wykorzystałam także wiedzę zdobytą podczas szkoleń, warsztatów i kursów, w których uczestniczyłam jako wychowawca w szkole podstawowej, a także jako koordynator ds. bezpieczeństwa

CELE DYDAKTYCZNE I WYCHOWAWCZE PROGRAMU
Cele ogólne:
• Kształtowanie osobowości ucznia
• Wskazywanie wzorców postępowania i budowanie relacji społecznych, sprzyjających bezpiecznemu rozwojowi ucznia.
• Kształtowanie postawy otwartej wobec świata i innych ludzi, aktywności w życiu społecznym oraz odpowiedzialności za zbiorowość.
• Wyposażenie uczniów w taki zasób wiadomości oraz kształtowanie takich umiejętności, które pozwalają w sposób bardziej dojrzały i uporządkowany zrozumieć świat.
• Przekazanie uczniom wiedzy dotyczącej współczesnych zagrożeń oraz sposobów ich unikania.

Cele szczegółowe:
• Przekazanie uczniom wiedzy na temat zagrożeń płynących z nadużywania Internetu, komputera, telefonu komórkowego i innych urządzeń mobilnych.
• Uwrażliwienie młodych ludzi na problem cyberprzemocy i obrażania w Internecie.
• Uwrażliwienie uczniów na problem ochrony danych w sieci oraz krytyczne podejście podczas korzystania z zasobów internetowych.
• Przekazanie wiedzy na temat skutków zdrowotnych palenia tytoniu, e-papierosów, picia alkoholu i zażywania substancji psychoaktywnych.
• Zapoznanie uczniów z podstawowymi zasadami udzielania pierwszej pomocy przedmedycznej.
• Zaprezentowanie metod radzenia sobie z agresją, przemocą, cyberprzemocą, asertywnym odmawianiem zażywania używek.
• Zapoznanie uczniów z instytucjami, w których mogą szukać pomocy w sytuacjach trudnych, z ich adresami elektronicznymi i numerami telefonów w tym Telefonu Zaufania dla Dzieci i Młodzieży.

ADRESACI PROGRAMU, CZAS I MIEJSCE REALIZACJI
Program skierowany jest do uczniów II etapu edukacyjnego, czyli klas IV-VIII szkoły podstawowej. W bieżącym roku szkolnym – 2018/2019 - realizowany będzie systematycznie podczas lekcji z wychowawcą w klasach VIII. W kolejnych latach program wdrażany będzie do pozostałych klas.

SPOSÓB REALIZACJI
• Zajęcia warsztatowe, odgrywanie scenek, metody aktywne.
• Rozmowy indywidualne, debaty, dyskusja w małych grupach oraz z całą klasą.
• Projekcja filmów profilaktycznych i ich omawianie.
• Prezentacje multimedialne.
• Udział uczniów w konkursach z zakresu profilaktyki bezpieczeństwa.
• Spotkania ze specjalistami: lekarzem, policją, strażą miejską, ratownikiem medycznym.
• Udział w programach, kampaniach i akcjach profilaktycznych promujących bezpieczeństwo.

SPODZIEWANE EFEKTY
• Uczeń zna powody, dla których powinien unikać dymu papierosowego, picia alkoholu, zażywania dopalaczy.
• Uczeń wie, że poza wieloma korzyściami Internet niesie za sobą również wiele zagrożeń. Wie jak unikać tych zagrożeń.
• Uczeń wie jakie zagrożenia niesie za sobą nadmierne korzystanie z komputera, Internetu, telefonu i innych urządzeń mobilnych, zna pojęcie fonoholizm.
• Uczeń wie jak reagować na przemoc rówieśniczą oraz zna możliwości pomocy, z której mogą skorzystać młode osoby doświadczające przemocy ze strony rówieśników lub będące jej świadkami
• Uczeń poszukuje nieagresywnych metod rozwiązywania sytuacji konfliktowych.
• Uczeń zna i stosuje normy zachowań prospołecznych, potrafi współdziałać w grupie.
• Uczeń wie, że aktywne i zdrowe sposoby spędzania czasu wolnego, wpływają na jego samopoczucie i zdrowie.
• Uczeń czuje się współodpowiedzialny za stan bezpieczeństwa w szkole.
• Uczeń potrafi udzielić pierwszej pomocy przedmedycznej w sytuacji zagrożenia życia czy zdrowia.
• Uczeń wie jak dokonywać odpowiedzialnych wyborów i gdzie szukać pomocy w sytuacjach trudnych.

REALIZACJA PROGRAMU
Problematyka uwzględniona w programie została podzielona na 6 bloków tematycznych:
• Prawa i obowiązki ucznia we współczesnym świecie.
• Życie bez nałogów.
• Bezpieczeństwo w sieci.
• Przeciwdziałanie przemocy i agresji.
• Pierwsza pomoc przedmedyczna.
• Bezpieczny wypoczynek.

SZCZEGÓŁOWA TEMATYKA ZAJĘĆ
Prawa i obowiązki ucznia we współczesnym świecie
• Prawa i obowiązki ucznia
• Międzynarodowa Konwencja Praw Dziecka
• Gdzie szukać pomocy w przypadku łamania praw dziecka? Telefon Zaufania dla Dzieci i Młodzieży, Rzecznik Praw Dziecka
• Odpowiedzialność prawna nieletnich
Życie bez nałogów
• Fonoholizm
• Skutki picia alkoholu, palenia papierosów i e-papierosów
• Dopalacze-zabijacze
• Asertywne odmawianie wypicia alkoholu, zapalenia papierosa czy zazycia substancji psychoaktywnej
Bezpieczeństwo w sieci:
• Skutki nadużywania Internetu i komputera
• Ochrona danych umieszczanych w sieci
• Cyberprzemoc, hejt i uwodzenie w sieci
• Wyszukiwanie informacji w sieci
Przeciwdziałanie agresji i przemocy
• Co to jest przemoc, rodzaje przemocy
• Skutki agresji i przemocy
• Sposoby radzenia sobie z agresją
Pierwsza pomoc przedmedyczna:
• Rozpoznawanie zagrożenia
• Wzywanie pomocy
• Łańcuch życia (resuscytacja)
• Pozycja bezpieczna
Bezpieczny wypoczynek:
• Jak bezpiecznie wypoczywać nad wodą (edycja zimowa i letnia)
• Bezpieczne korzystanie ze słońca
• Bezpieczny stok
• Bezpieczny wypoczynek w górach

MATERIAŁY DYDAKTYCZNE
Do realizacji zajęć wykorzystywane będą m.in. scenariusze i filmy profilaktyczne opracowane przez specjalistów, które dostępne są na stronach: www.cyfrowa- wyprawka.org, www.niespalsienastarcie.pl, www.fdn.pl, www.naconito.pl, www.waznelekcje.pl, www.zyjbezpiecznie.policja.pl www.niebotak.pl, www.bezpiecznienastoku.pl, www.bezpiecznewakacje.pl, www.odslonapiekla.pl, www.dopalacze.info.pl.

EWALUACJA PROGRAMU
Ewaluacja programu zostanie przeprowadzona po roku realizacji poprzez:
• ankietę ewaluacyjną
• ocenę zajęć, dokonaną przez uczniów na zakończenie realizowanych programów profilaktycznych;
• ocenę wytworów prac plastycznych, literackich oraz innych prac konkursowych uczniów.