Wybrane metody nauczania języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym

Temat pracy: Wybrane metody nauczania języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym

WSTĘP

Przedszkole wywiera bardzo duży wpływ na rozwój dzieci, jest miejscem kształtowania ich osobowości. Dzieci w tym wieku posiadają naturalną ciekawość świata i chęć do nauki, co warto wykorzystać do wczesnego rozpoczynania nauczania języka obcego. W dzisiejszych czasach nauczanie języka obcego, w tym najczęściej języka angielskiego, jest niezbędnym elementem edukacji. Im dziecko jest młodsze tym łatwej i naturalniej przychodzi mu przyswajanie danego języka. Nauczyciel uczący małe dzieci powinien pamiętać o zabawowej formie nauczania, gdyż „sposób pracy jest ważniejszy niż wymierny efekt. Motywacja do pracy jako fundament do dalszej wieloletniej pracy w tej grupie wieku jest ważniejsza niż wymierne efekty językowe” ([1], 29). Nauczanie języka angielskiego w przedszkolu ma bardzo duże znaczenie, ponieważ rozwija w dziecku naturalne predyspozycje językowe i ułatwia naukę w późniejszych etapach kształcenia.
Przedmiotem badań przedstawionych w mojej pracy są metody nauczania języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym. Z kolei celem badań jest ukazanie skuteczności stosowanych metod nauczania języka angielskiego w przedszkolu.
Przygotowanie i przeprowadzenie badań wymaga sprecyzowania problemu badawczego. Według J. Pietera problem naukowy jest „[...] swoistym pytaniem, a jako taki zakłada pewną wiedzę: coś się wie, formułując problem, a czegoś się nie wie i właśnie chodzi o to, aby się dowiedzieć, czyli aby poznać prawdę w obrębie tego, czego się nie wie” ([2], 52). „Problemy – pisze T. Pilch – w sposób precyzyjny określają zakres naszych wątpliwości, tym samym określają teren badawczych poszukiwań” ([3], 65).
Przystępując do badań, sformułowałam problem główny, który brzmi następująco:
Jakie sposoby nauczania języka angielskiego należy stosować u dzieci w wieku przedszkolnym?
Z tak postawionego problemu głównego wynikają następujące problemy szczegółowe:
Jaką rolę pełni nauczyciel w nauczaniu dzieci języka angielskiego?
Jakimi sposobami należy nauczać dzieci języka angielskiego, by jego efektywność była jak największa?
Które z metod są najbardziej skuteczne?
Kolejnym krokiem badań pedagogicznych jest dobór metod, technik i narzędzi badawczych, które są warunkiem rozwiązania wcześniej sformułowanego problemu badawczego.
Metoda badawcza w literaturze naukowej jest formułowana w różnorodny sposób. Wg W. Zaczyńskiego metoda to „[...]określony sposób poznawania wybranego wycinka rzeczywistości, który cechuje się tym, że jest celowy, planowy, obiektywny, dokładny, wyczerpujący” ([4], 19).
Za metodę umożliwiającą przeprowadzenie badań w mojej pracy wybrałam obserwację. T. Pilch metodę tą nazywa „[...] czynnością badawczą polegającą na gromadzeniu danych drogą postrzeżeń. Obserwacja dostarcza badaczowi najbardziej naturalnej wiedzy o obserwowanej grupie, a więc najbardziej prawdziwej” ([3], 77).
W moich badaniach posłużyłam się obserwacją własnej działalności dydaktyczno – wychowawczej, którą prowadziłam w grupie dzieci 3-4 letnich oraz 5-letnich. Zdaniem W. Zaczyńskiego, obserwacja ta polega na tym, że obserwator jest zarazem przedmiotem i podmiotem obserwacji. Biorąc bezpośredni udział w procesie edukacyjnym obserwowałam jednocześnie zarówno własne czynności, osiągnięcia jak i udział wychowanków w tym procesie. „A więc uwaga w obserwacji musi być podzielona, to znaczy obserwator powinien spostrzegać równolegle zachowania innych i własne”([4], 81).
Zabawa i ruch to nieodłączne elementy aktywności dzieci. Obserwując dzieci podczas zajęć i zabaw prowadzonych w języku angielskim, można stwierdzić jaki jest ich poziom umiejętności w zakresie wykonywania poleceń w obcym języku, odpowiedzi na pytania, powtarzania wierszyków i piosenek, nazywania poznanych rzeczy czy liczenia. Nawet często powtarzające się zabawy cieszą dzieci i są niezbędne do powtarzania i utrwalania poznanych słów i zwrotów w obcym języku.
W obserwowaniu poziomu tych umiejętności pomocny może być arkusz obserwacyjny. Jest to – pisze B. Hydzik - „[...] odpowiednio przygotowane narzędzie badawcze, obejmujące wszystkie zagadnienia, które stanowią przedmiot obserwacji. We właściwych rubrykach, przeznaczonych do określonych zagadnień, obserwator notuje wszelkie spostrzeżone fakty, zdarzenia i okoliczności, mające związek z badaną problematyką” ([5], 100).
Swoje badania przeprowadziłam w grupie dzieci 3-4 letnich (11 3-latków i 14 4-latków) oraz dzieci 5-letnich (24 dzieci) w oddziale przedszkolnym.
Praca moja składa się ze wstępu, dwóch rozdziałów oraz wniosków końcowych. W rozdziale pierwszym zawrę ogólną charakterystykę dzieci w wieku przedszkolnym oraz przedstawię różne metody nauczania języka angielskiego. Natomiast rozdział drugi będzie zawierał analizę wyników badań nad różnymi sposobami nauczania dzieci języka obcego oraz wpływu nauczyciela na jego rozwój.

1. NAUCZANIE JĘZYKA ANGIELSKIEGO
W PRZEDSZKOLU

1.1. Ogólna charakterystyka rozwojowa dzieci wieku przedszkolnego

W rozwoju osobowości dziecka podstawowe znaczenie ma wiek przedszkolny. Jest to nazwa okresu w życiu dziecka poprzedzającego rozpoczęcie obowiązkowej nauki szkolnej. W Polsce przypada on na wiek dziecka pomiędzy trzecim a szóstym rokiem życia. W tym okresie dziecko doznaje pierwszych przeżyć emocjonalnych, gromadzi swoje pierwsze spostrzeżenia i doświadczenia. Jest to okres, w którym następują duże zmiany w rozwoju fizycznym, psychicznym i społeczno – emocjonalnym. Mają one determinujący wpływ na osobowość i wygląd człowieka w późniejszych okresach rozwoju jak i w dorosłym życiu. Jest to czas kiedy dziecko rozwija swoje ciało, umiejętności i zdolności.
Wiek przedszkolny to przejście dziecka ze środowiska domowego do życia w środowisku nowym – przedszkolnym, w którym przygotuje się ono do podjęcia nauki w szkole. Warunkiem tego jest pewna gotowość do opuszczenia domu rodzinnego oraz do radzenia sobie z typowymi sytuacjami szkolnymi. Jeżeli dziecko ma się bez większych trudności uczyć w szkole, musi być fizycznie, społecznie i emocjonalnie gotowe do spędzenia kilku godzin poza domem w otoczeniu obcych ludzi, i przynajmniej na początku, nieznanych przestrzeni i przedmiotów. Wymaga to od niego samodzielności. Uzyskanie jej jest możliwe, jeżeli w okresie przedszkolnym dziecko ma szanse sprawdzenia się w niej i doskonalenia ([6], 165).
Zachodzące w rozwoju fizycznym dziecka zmiany między 3 a 6 rokiem życia charakteryzują się zwiększającymi się wymiarami ciała, a także wydolności organizmu do większego wysiłku fizycznego. Jednocześnie z rozwojem kości intensywnie rozwija się układ mięśniowy, zwiększa się masa mięśni, zmianie też ulegają wysokość i ciężar ciała. Większość zmian w rozwoju fizycznym prowadzi do szybszego rozwoju motoryki dziecka. Obserwuje się u dziecka coraz więcej chęci do biegania, chodzenia, maszerowania, skakania, wspinania się na różne przedmioty, pokonywania wszelakich przeszkód. Jednak ruchy dziecka trzy i czteroletniego nie są jeszcze wystarczająco skoordynowane, są niepewne i chwiejne. Dopiero w piątym roku życia następuje intensywna stabilizacja ruchów. Zwiększa się zdolność swobodnego biegania
i chodzenia. Umie maszerować do rytmu, nabiera płynności i harmonii ruchów. Dziecko przedszkolne uczy się jeździć na rowerze, na łyżwach, tańczyć, pływać czy skakać na skakance. Rozwój małej motoryki staje się widoczny w zakresie samoobsługi oraz rysowania i pisania. Dziecko osiąga precyzyjność i dokładność ruchów palców, dłoni, stóp. Dzięki temu zaczyna się interesować takimi zajęciami, które wymagają od niego owej precyzyjności. Dzieci ubierają się i rozbierają bez pomocy, samodzielnie jedzą oraz załatwiają swoje potrzeby fizjologiczne.
Z rozwojem fizycznym związany jest rozwój psychiczny dziecka. W trakcie swojej aktywności ruchowej poznaje ono coraz więcej nowych przedmiotów i zjawisk. Posługując się przedmiotami, coraz łatwiej różnicują ich cechy. Podstawą dojrzałości umysłowej jest rozwój procesów poznawczych: rozwój wrażeń i spostrzeżeń, uwagi, pamięci, mowy i myślenia.
Świat spostrzeżeń dziecka w wieku przedszkolnym wzrasta i jest coraz bogatszy, a spostrzeżenia dokładniejsze. Dziecko uczy się wyodrębniać podstawowe cechy przedmiotów, łączyć je ze sobą i odnajdywać różnice. Spostrzeżenia młodszego przedszkolaka mają charakter wielozmysłowy. Dziecko poznaje przedmioty dotykiem, wzrokiem, słuchem i za pomocą wrażeń ruchowo -mięśniowych. Rozwój spostrzeżeń ma dla dziecka duże znaczenie w jego rozwoju psychicznym.
Uwaga dzieci w wieku przedszkolnym nie jest zbyt trwała, dziecko zmienia często przedmioty zainteresowania, odrywa się od jednej czynności lub zabawy, aby przejść do następnej. Przerywa rozpoczętą czynność, gdy zaczyna się nią nudzić. Jego uwaga jest przede wszystkim mimowolna. U starszych przedszkolaków można obserwować przejawy kształtującej się uwagi dowolnej. Potrafią one słuchać uważnie nauczycielki albo też mogą dotrwać do końca na dłuższym spacerze lub na wycieczce, chociaż czują się zmęczone marszem i nadmiarem wrażeń. Stopień koncentracji uwagi
i umiejętności skupienia uwagi dowolnej zależą w dużej mierze od indywidualnych cech dzieci, zwłaszcza od typu ich temperamentu, a nie tylko od wieku. Dzieci flegmatyczne na ogół łatwiej i dłużej koncentrują się na podjętej czynności niż dzieci żywe i ruchliwe, które natomiast mają uwagę bardziej przerzutną i podzielną ([7], 112).
Pamięć małego dziecka, podobnie jak uwaga jest mimowolna. Dziecko zapamiętuje to, co skupiło jego uwagę, co jest dla niego interesujące, przyjemne lub przykre. Pod koniec wieku przedszkolnego pojawiają się u dzieci zaczątki pamięci dowolnej. Sprzyjają jej sytuacje, w których dziecko musi zapamiętać jakieś polecenie lub przypomnieć sobie obowiązujące je nakazy i zakazy. Ćwiczenia pamięci dowolnej odbywają się też w toku zabaw dydaktycznych i gier z regułami, podczas przygotowania wierszyków czy piosenek na jakąś uroczystość w przedszkolu ([7], 122)

W okresie przedszkolnym dzięki wrażliwości zmysłów, zwłaszcza wzroku i słuchu, wzrasta u dziecka reakcja na bodźce złożone. Uwaga jest mimowolna
i skoncentrowana przede wszystkim na silnych bodźcach, powoli kształtuje się spostrzeganie całościowe.
Razem z rozwojem pamięci, uwagi, spostrzeżeń i wyobraźni rozwija się mowa i myślenie dziecka.
Dziecięce myślenie ma ścisły związek z działalnością, bowiem dziecko posługuje się nim podczas rozwiązywania problemów w codziennej swej aktywności, podczas zabaw i każdej innej czynności. Dziecko w wieku przedszkolnym dysponuje wszystkimi podstawowymi formami myślenia tj. konkretnym i pojęciowym, ale
w sposób niedoskonały. Dziecko uczy się liczyć najpierw na konkretach, za pomocą liczmanów, przy czym każe mu się mówić głośno, to co robi. Potem dopiero wymaga się od dziecka wykonywania obliczeń w głowie. Wszystkie formy myślenia są ze sobą ściśle powiązane. Myślenie konkretno – wyobrażeniowe powstaje dzięki rozwojowi pamięci i wyobraźni. Dziecko myśli i o tym, co się aktualnie dzieje wokół niego, i o tym, co zdarzyło się wcześniej, i o tym, co nastąpi. Myślenie pojęciowe kształtuje się podczas głośnego mówienia. Dzieci, które nie potrafią wyrażać swoich myśli mówiąc, nie potrafią również myśleć po cichu. Myślenie pojęciowe w dużym stopniu zależy od tego, w jaki sposób dziecko mówi i czy rozumie znaczenie słów, których używa, a także czy opanowało umiejętność formułowania zdań.
Mowa jest formą języka, w której dla przekazania znaczeń używa się artykułowanych dźwięków lub słów ([8],315). Nauka mowy to wymawianie słów poprzez naśladownictwo.
W okresie od trzech do czterech lat następuje gwałtowny rozwój języka, dziecko posługuje się prostymi, krótkimi zdaniami. Potem rozwija się gramatyka i dziecko zaczyna budować zdania złożone. Dzieci w początkowym okresie przedszkolnym, jeśli najbliższe otoczenie prawidłowo na nie oddziałuje, opanowują podstawy mowy ojczystej (gramatycznie i leksykalnie). Bogate słownictwo, a potem łatwość łączenia słów z coraz dłuższe zdania o prawidłowej strukturze gramatycznej, jest efektem częstych rozmów dorosłych dziećmi, czytania książeczek, poprawnego zwracania się do dzieci. Dzięki bogatemu słownictwu i poprawnej gramatyce przedszkolak potrafi umiejętnie wyrażać swoje sądy i opinie, rozmawiać z innymi osobami. Podczas okresu przedszkolnego dziecko stopniowo poszerza swój słownik i posługuje się coraz lepiej zasadami fonetyki i gramatyki języka. Jednak bywają różnice w słownictwie dzieci. Różnice indywidualne w zasobie słownictwa na każdym poziomie wieku zależą od inteligencji dzieci, od wpływu środowiska, od okazji do uczenia się i od motywacji ([8], 338-339).

Wiek przedszkolny charakteryzuje się bogatym i zróżnicowanym życiem uczuciowo – społecznym. Do typowych emocji, które pojawiły się już w wieku poniemowlęcym, a obserwowane są również w zachowaniu dzieci w wieku przedszkolnym należą: strach, gniew, złość, radość, wstyd, niechęć czy też zazdrość. Uczucia te są u dzieci bardzo wyraziste, dziecko w tym wieku nie potrafi jeszcze stłumić i opanować swoich emocji i uczuć do tego stopnia, aby nie zaważyło to na ich wyrazie zewnętrznym. Wiele czynności dziecka ma charakter ekspresyjny, to znaczy służą one właśnie wyrażaniu przeżyć emocjonalnych, których dziecko nie umie maskować. Radość, gniew czy strach dziecko uzewnętrznia w żywych gestach i mimice twarzy, w okrzykach i ruchach całego ciała, a także w słowach, którym nadaje zależnie od przezywane uczucia odpowiednią intonację. Prawie do końca okresu przedszkolnego wskutek niepełnej dojrzałości układu nerwowego i niewykształconych jeszcze procesów hamowania – dziecko jest bardzo pobudliwe. Dlatego też nawet słabe bodźce mogą wywołać zarówno przykre, jak i przyjemne stany emocjonalne. Emocje mają charakter przejściowy. Dziecko przechodzi bardzo łatwo z jednego nastroju emocjonalnego w drugi, diametralnie od niego różny. Zmartwione i zapłakane za chwilę śmieje się i cieszy. W ostatniej fazie okresu przedszkolnego, około połowy szóstego roku życia, dzieci dojrzewają emocjonalnie. Uczą się opanowywać swe afekty i ich przejawy zewnętrzne ruchowe i słowne. U tych dzieci obserwuje się rozwój uczuć wyższych intelektualnych, społecznych, moralnych i estetycznych. Uczucia wyższe, są skierowane na określone obiekty w sposób bardziej trwały niż przy doznawaniu chwilowych emocji. W miarę upływu lat dzieci przeżywają radość nie tylko podczas działania, a raczej cieszy je końcowy etap działania – wynik ([7], 173-174).
Dziecko wkraczając w wiek przedszkolny posiada umiejętność sprawnego komunikowania się w sprawach codziennych. Dorośli w rodzinie stanowią dla dzieci wzór do naśladowania. Ich sposób reagowania i stosunek do świata są odzwierciedlone w dziecięcych zachowaniach. W okresie przedszkolnym zaczyna zmieniać się charakter uczuć dziecka do rodziców. „Więź ta przestaje mieć już wyłącznie charakter emocjonalny, a coraz bardziej przybiera charakter więzi społeczno – kulturowej” ([6], 180). Dziecko czuje związek ze swoimi rodzicami, ponieważ podobnie do nich myśli, działa oraz stopniowo uświadamia sobie tą zależność. Dziecko staje się gotowe do przebywania poza domem bez rodziców, a kontakty społeczne w przedszkolu stwarzają mu nowe warunki rozwoju, wpływ grupy rówieśniczej to wspaniała szkoła uspołecznienia. W wieku przedszkolnym rozwój społeczny dziecka odbywa się przede wszystkim poprzez zabawę, która zaspokaja swoje potrzeby oraz spełnia motywy swojego działania. Dzieci bardzo lubią bawić się w odgrywanie różnych sytuacji i przeżyć, a poprzez zabawę uczą się współpracy, umiejętności negocjowania, poznają role społeczne oraz sposoby postępowania w określonych sytuacjach społecznych. Dziecko w tym okresie rozwoju musi nauczyć się współpracować z kolegami
w grupie. W zabawie odgrywa przeżycia bohatera i odgrywanie roli. Poprzez taką aktywność w dziecku rozwija się zdolność panowania nad własnymi uczuciami oraz zdolność empatii. Pod koniec wieku przedszkolnego dzieci potrafią już bawić się zespołowo oraz potrafią ustalić wspólny cel i plan działania.
Wiek przedszkolny charakteryzuje się stawianiem ogromnej ilości pytań przez dzieci wynikających z zaciekawienia, których treść jest niezwykłe bogata i zróżnicowana, dotyczy wielu przedmiotów, zjawisk i zagadnień. Dziecko przede wszystkim dzięki pytaniom zdobywa wiedzę o rzeczach i ich cechach, zadając pytanie dąży do zdobycia informacji.
Moim zdaniem jest to kluczowy okres dla rozwoju charakteru i osobowości, w którym dzieci kształtują nawyki i sposoby zachowania się, potrzeby. Natomiast zdobyta wiedza i umiejętności pomagają w funkcjonowaniu w późniejszych okresach, na wyniki w nauce oraz relacje z innymi ludźmi.

1.2. Metody nauczania języka angielskiego

W nauczaniu języka angielskiego dzieci w wieku przedszkolnym bardzo ważne jest wykorzystanie ich naturalnych, psychicznych i fizycznych predyspozycji takich jak: ciekawość, chęć i zdolność naśladowania, aktywność. Im młodsze dziecko, tym łatwiej i naturalniej przychodzi mu przyswajanie języka obcego. E. Wieszczeczyńska zwraca uwagę na cechy fizjologiczne dzieci sprzyjające nauce języka obcego w młodszym wieku, posługuje się danymi przeprowadzonymi przez neurologów. „Z badań neurologów L. Penfielda, L. Robertsa i Lennenberga przeprowadzonych nad fizjologią mózgu w latach pięćdziesiątych i sześćdziesiątych naszego stulecia wynika, że najlepszy okres do nauczenia się języka obcego przypada na pierwsze dziesięć lat życia dziecka, a po ukończeniu dziesiątego roku życia mózg staje się, coraz mniej plastyczny” ([9], 6). Jak twierdzą ci autorzy: „Dziecko jest w stanie nauczyć się języka obcego w sposób naturalny i bez większych trudności” ([9], 7).
Aby zaplanować zajęcia z języka angielskiego konieczny jest wybór metody nauczania. Jest wiele metod, z których nauczyciel może czerpać inspirację lub techniki odpowiednie dla dzieci przedszkolnych. Poniżej chciałabym przedstawić metody nauczania języka obcego, które wyróżnia H. Komorowska ([1], 25-33) oraz ukazane na anglojęzycznych stronach internetowych ([10, 11]). Należą do nich:
metoda naturalna (The Natural Approach), która nawiązuje do procesów charakterystycznych dla przyswajania języka ojczystego poprzez m.in.: zapewnienie dziecku maksymalnego kontaktu z językiem obcym. Nauczyciel posługuje się naturalnym, prostym językiem, mówi o tym co dzieje się tu i teraz, stosuje wiele mimiki i gestu. Dzieciom nikt nie wykłada w sposób formalny zasad prawidłowego stosowania języka ojczystego. One stopniowo zaczynają mówić, tworzą krótkie zdania, posługują się prostym, ale naturalnym językiem. Mówią o tym co dzieje się tu i teraz, a słowa których jeszcze nie znają zamieniają na mimikę. W ten sposób, krok po kroku, budują fundamenty pod dalszy rozwój języka. Nie jest to jednak nic wymuszonego, to dziecko decyduje kiedy zacznie się odzywać. Metoda ta opiera się tez na zasadzie całkowitego wyeliminowania stresu i poczucia bezpieczeństwa. Zwraca tez uwagę na role rozumienia ze słuchu, właśnie dlatego najczęściej stosuje się ją w nauczaniu dzieci, które przede wszystkim przyswajają język obcy słuchowo.
metoda bezpośrednia (Direct method), która podkreśla używanie języka obcego, a znacznej redukcji lub eliminacji języka ojczystego. Dzięki temu dzieci poznają i postrzegają świat tylko w danym języku. Typowe techniki używane w metodzie bezpośredniej to: zapamiętywanie dialogów, powtarzanie, łańcuch pytań i odpowiedzi, zastępowanie słowa w zdaniu innym słowem, uzupełnianie dialogów, przekształcanie zdań, zabawy gramatyczne. Aby uczniowie mogli zrozumieć materiał, nauczyciel posługuje się obrazkami, gestami, mimiką. Nowo poznane słowa i zwroty uczniowie wykorzystują następnie w rozmowie między sobą. Metoda ta polega na nieustannym włączaniu dziecka do uczestnictwa w naturalnych rozmowach toczących się w danym języku. Ma to duże znaczenie w późniejszych latach nauki języka obcego, ponieważ ogranicza tłumaczenie wszystkiego z angielskiego na polski i odwrotnie, co może doprowadzić do problemów komunikacyjnych.
metoda komunikacyjna (The Communicative Approach / Communicative language teaching), w której nacisk położony jest na komunikowanie się w języku obcym, na kształtowanie praktycznych umiejętności posługiwania się językiem obcym. Dzieci uczą się swobodnego i poprawnego porozumiewania się w różnych sytuacjach życia codziennego i zawodowego, formułowania opinii i argumentowania. Podstawową techniką jest praca w grupie, ponieważ słuchacze powinni jak najwięcej współpracować i rozmawiać ze sobą, często proszeni są o odgrywanie scenek i dialogów. Korzystają też z autentycznych materiałów takich jak nagrania radiowe i programy telewizyjne oraz prasa, ulotki, książki. Materiały te mają przybliżyć ucznia do prawdziwych sytuacji z życia codziennego.
metoda reagowania całym ciałem (TPR – Total Phisical Response), opiera się na założeniu, że w nauce języka dominują dwa główne zachowania: milczące przysłuchiwanie się oraz ruch fizyczny związany z tym, co mówi nauczyciel. Nauczanie w tej metodzie polega na prostych poleceniach wydawanych przez nauczyciela w języku obcym, których wykonanie demonstruje na początku prowadzący zajęcia. Celem nauczyciela jest stworzenie jak największej liczby sytuacji, w których dzieci mają za zadanie reagować „ruchem ciała”. Sytuacje te mają charakter zabawy, a więc dzieci chętnie reagują na polecenia w języku obcym demonstrowane przez nauczyciela ze względu na dużą potrzebę ruchu. Uczą się wielu poleceń nauczyciela w sposób nieświadomy. Dziecko po okresie naśladowania zachowania nauczyciela przejmuje inicjatywę i nawiązuje relacje z innymi dziećmi w grupie. Używanie języka polskiego na zajęciach jest bardzo ograniczone.
metoda audiolingwalna (The Audiolingual Method), której celem jest opanowanie czterech sprawności językowych w kolejności od słuchania i mówienia do czytania i pisania. Najpierw uczeń słucha nagrań płytowych lub wypowiedzi nauczyciela, a następnie powtarza zasłyszane wypowiedzi. Głównym celem jest tu umiejętność przeprowadzenia rozmowy. Uczniowie nie są zachęcani do samodzielnego tworzenia wypowiedzi. W celu uniknięcia błędów językowych powtarzają jedynie pamięciowo wyuczone wypowiedzi. Nawyk językowy wyrabia się mechanicznie, bezrefleksyjnie poprzez wielokrotne powtarzanie, zapamiętywanie i utrwalanie ćwiczonego materiału (dryle językowe). Elementy tej metody stosuje się dość często w przedszkolnym nauczaniu języka obcego ucząc dzieci szablonowych zwrotów ułatwiających komunikację oraz ćwicząc struktury językowe poprzez śpiewanie piosenek, uczenie się rymowanek i odgrywanie scenek.

Nieco inny podział metod przedstawia w swoim artykule Agata Rubak ([13], 2). Powołuje się ona na Claire Shelby zajmującą się nauczaniem dzieci języka angielskiego, która na bazie własnych doświadczeń opracowała metodę zwaną Spiralnym Systemem Językowym (Spiral Languge System). Metoda ta „zakłada naukę według sześciu etapów: Sounds, Pictures, Interest, Repetition, Actions, Links. W skład etapu:
1. Sounds wchodzą: piosenki, bajki, dialogi, rymowanki oraz gry słowne;
2. Pictures – karty obrazkowe (warto połączyć tutaj dwie albo trzy modalności – kartę obrazkową z muzyką lub rucham), animacje, historyjki obrazkowe, ilustrowane rymowanki, obrazy interaktywne;
3. Interest – sposobem na zainteresowanie dziecka jest odwołanie się do bliskich mu i stosownych do wieku zagadnień, szczególnie tych, które przemawiają do jego emocji i poczucia humoru;
4. Repetition – utrwalanie materiału jest kluczowym sposobem efektywnego uczenia. Każdy dobrze opracowany kurs językowy posiada ćwiczenia powtórkowe oraz w kolejnych partiach materiału łączy nową wiedzę z już nabytą (Shelby 2011:26-27);
5. Actions – ten etap zakłada połączenie nauki języka z aktywnością ruchową, która angażuje motorykę małą (czynności związane z użyciem palców i dłoni) i dużą (sprawność ruchowa całego ciała (Shelby 2011:28)
6. Links – polega na budowaniu sieci połączeń poprzez bazowanie na poznanym materiale, ale również łączy znane elementy z nowymi (Shelby 2011:29)” ([13], 2).

Nauczyciel powinien z wyżej wymienionych metod wybierać odpowiednie do danej grupy dzieci, a zarazem różnorodne, aby dziecko nie czuło znużenia. Planując każde zajęcia należy pamiętać, że podstawową formą aktywności dziecka jest zabawa, która powinna sprawiać dziecku radość. Dlatego należy uczyć – bawiąc, a przy tym wykorzystywać różne zmysły dziecka: wzrok, słuch, dotyk oraz ruch. E. Skiba oraz A. Wieczorek ([12], 21-25) opisują następujące rodzaje zabaw, które można wykorzystać na zajęciach języka angielskiego w przedszkolu:
zabawy ruchowe (Total Physical Response)
zgadywanki tylu Yes! / No! Z użyciem kart obrazkowych (flashcards)
zadania typu True or False!
gry planszowe
zabawy plastyczne
zabawy inscenizacyjne i dialogi w parach
piosenki, rapy, rymowanki
łańcuszek pytań i odpowiedzi
czytanie i opowiadanie historyjek z aktywnym udziałem dzieci (story-telling).

2. Wpływ nauczyciela na rozwój zainteresowania dzieci językiem angielskim

Kolejny problem badawczy dotyczył roli nauczyciela w uczeniu dzieci języka angielskiego. Na podstawie doświadczenia i obserwacji własnej działalności dydaktyczno – wychowawczej dostrzegłam znaczące aspekty mające wpływ na nauczanie dzieci przedszkolne języka obcego.
Dziecko w wieku przedszkolnym jest wrażliwe i podatne na wpływy otoczenia. Jest to okres, w którym rozwija się ono najintensywniej pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym. Dlatego też oddziaływanie nauczyciela na dziecko ma decydujący wpływ na kształtowanie jego postaw i charakteru.
Uważam, że rola nauczyciela w nauczaniu języka obcego jest bardzo duża, ważne jest jego przygotowanie metodyczne, a także poziom znajomości języka obcego. Nauczyciel powinien mówić poprawnie fonetycznie, gdyż dzieci naśladują jego wymowę, która zostanie przeniesiona na dalsze lata nauki. Błędy wymowy nabyte w okresie dzieciństwa są trudne do wyeliminowania w późniejszym wieku.
Rola nauczyciela sprowadza się do stwarzania przyjaznej atmosfery na zajęciach, dziecko powinno mieć dużo swobody, nauczyciel ma zachęcać, podsuwać pomysły, pozwalać na samodzielne poszukiwania, pobudzać ciekawość. Należy zapewnić dzieciom poczucie bezpieczeństwa, wyeliminować strach. Można to osiągnąć, pozwalając by głośno odpowiadali tylko „ochotnicy”. Niektóre dzieci potrzebują więcej czasu na przełamanie stresu, niepewności, dlatego ważne jest by dziecko nie było zmuszane do mówienia, gdy tego nie chce. W swojej pracy stosuję wiele pochwał i drobnych nagród w postaci pieczątek, które działają motywującą nawet na nieśmiałe dzieci. Uważam, że życzliwość nauczyciela, jego pomoc
w trudnościach, umiejętność pomocy i opieki nad zdolniejszymi i mniej zdolnymi – powinny być cechami niezbędnymi dla nauczyciela przedszkola uczącego języka obcego.
Ponadto w swojej pracy w nauczaniu dzieci języka angielskiego wprowadzam pewne rytuały np. powitanie, pożegnanie, które sygnalizują dzieciom konkretne sytuacje, a mi ułatwiają zdyscyplinowanie dzieci.
Moim zdaniem ważna jest umiejętność kontaktu nauczyciela i porozumiewania się z dzieckiem. Dlatego zajęcia z języka angielskiego powinny być realizowane
w formie zabawy. W nauczaniu dzieci języka obcego stosuję wierszyki, rymowanki, piosenki, inscenizacje oraz zabawy ruchowe. Wraz z wprowadzeniem piosenki lub wiersza inscenizuję go ruchem lub przedstawiam do niego ilustracje, co ułatwia zrozumienie i pamięciowe zapamiętanie tekstu. Zachęcam wszystkie dzieci do zabawy i udziału w zajęciach, proszę je o powtórzenie nowych słów i zwrotów za mną – najpierw chóralnie, potem indywidualnie. Natomiast w grupie 5-latków, dodatkowo wprowadzam zadania w parach – zadawanie pytań i udzielnie odpowiedzi na nie. Dzieci zapamiętują usłyszane struktury całościowo, nie interesują ich struktury gramatyczne, więc objaśnienia gramatyczne na tym etapie wiekowym są zbędne.
Nauczyciel powinien mieć wciąż nowe pomysły, aby pobudzać dzieci do aktywności, zaskakiwać ciągle czymś nowym, stwarzać sytuacje wyzwalające działanie twórcze. „Dla dobrego kontaktu nauczycielki z dziećmi – pisze M. Kwiatkowska i Z. Topińska - bardzo ważne jest, aby treść pracy była interesująco przekazana, przemawiała do wyobraźni i uczuć, pobudzała ciekawość i chęć działania” ([14]), 25). Ponadto nauczyciel powinien skupiać uwagę na poznaniu dziecka, organizacji grupy co jest warunkiem zapewnienia poprawnych stosunków z podopiecznymi oraz wyboru odpowiednich technik i metod nauczania. Powinien też przyglądać się i przysłuchiwać swoim wychowankom, a w razie potrzeby zapobiec niepożądanym zdarzeniom, rozstrzygnąć spór lub pomóc w rozwiązaniu konfliktów
Nauczyciel powinien zwracać się do dzieci w języku, którego się uczą. Język ojczysty jest jedynie niezbędny w wytłumaczeniu małym dzieciom reguł danej zabawy lub gry. Wprowadzając nowe polecenia dla dzieci w języku angielskim, np.: Clap your hands..., Close your eyes..., Turn around..., Stand on one leg..., Shake your hands..., itd., warto je początkowo wesprzeć odpowiednim gestem. Systematyczne powtarzanie poleceń utrwala dane zwroty i szybko zauważyć można, iż po niedługim czasie dzieci będą potrafiły poprawnie wykonać prośby nauczyciela.
Uważam, że wiadomości i umiejętności w zakresie języka obcego zdobyte przez dziecko w trakcie edukacji przedszkolnej stanowią istotne podłoże do dalszej nauki języka, dlatego ważne zadanie stoi przed nauczycielem języka obcego aby planował zajęcia angażując wszystkie zmysły dzieci, by stosowaniem metod odpowiednich do wieku zachęcił je do dalszej nauki.

WNIOSKI

Nauczanie języka angielskiego w przedszkolach jest obecnie coraz powszechniejsze. Zdobywanie sprawności językowych w młodszym wieku przynosi bardzo dobre efekty, ze względu na naturalne, psychiczne i fizyczne predyspozycje takie jak: ciekawość, aktywność, chęć i zdolność do naśladowania.
W moich badaniach ukazałam najskuteczniejsze metody nauczania dzieci języka obcego. Wyniki przeprowadzonych badań stanowią jednocześnie rozwiązanie interesujących mnie problemów badawczych. Dzięki nim uzyskałam odpowiedzi na postawione wcześniej pytania badawcze.
Na podstawie obserwacji dzieci uczestniczących w zajęciach z języka angielskiego zauważyłam, że najważniejszą rzeczą jest stworzenie odpowiedniej atmosfery na zajęciach, pełnej zrozumienia, akceptacji, tak by dzieci czuły się bezpieczne. Nauczyciel powinien również zorganizować dzieciom proces nauczania, który różni się od lekcji w późniejszych latach edukacji w szkole, ponieważ należy skupić się na rozwijaniu umiejętności słuchania oraz sprawności mówienia.
Zajęcia powinny być dostosowane do dzieci i oparte na zabawie, która łączy się z rozumieniem języka obcego, mówieniem i słuchaniem. Opanowanie nowych słów i zwrotów odbywa się przez liczne powtórzenia, podczas których dzieci kształcą wymowę.
Z wyników moich badań wynika iż, rola nauczyciela jest znacząca, jest on organizatorem procesu nauczania języka obcego w przedszkolu oraz koordynatorem.
Natomiast do najskuteczniejszych sposobów nauczania języka obcego należą:
korzystanie z kart obrazkowych flashcards, służące do poznawania nowych słów, a także utrwalaniu wcześniej poznanych,
piosenki, rymowanki i historyjki,
zabawy ruchowe TPR, które często stosuje się w trakcie zajęć, kiedy spada uwaga dzieci i trzeba im dostarczyć trochę ruchu,
prace plastyczne,
wiele tradycyjnych zabaw i gier, które pomagają dzieciom utrwalić słownictwo, a ich zasady można dopasować do konkretnych wymagań (np. „głuchy telefon”, „zgadywanki”, „pamięć”).
W czasie zabaw dzieci opanowują język obcy w sposób naturalny, a jego rozumienie ułatwia odpowiednia intonacja nauczyciela, mimika i gestykulacja.
Moim zdaniem, poprzez stosowanie różnych metod i technik nauczania, rozbudziłam u dzieci zainteresowanie nauką języka angielskiego. W sposób naturalny i bezstresowy opanowały one zaplanowany materiał językowy i wykazują chęć do dalszej nauki.

BIBLIOGRAFIA:

1. Komorowska H., Metodyka nauczania języków obcych. Warszawa 2001.
2. Pieter J., Zarys metodologii pracy naukowej. Warszawa 1975.
3. Pilch T., Zasady badań pedagogicznych. „Ossolineum” 1977.
4. Zaczyński W., Praca badawcza nauczyciela. Warszawa 1968.
5. Hydzik B., Metodologia pedagogicznych badań naukowych w wojsku. Gdynia 1985.
6. Smykowski B., Wiek przedszkolny, W: A. J. Brzezińska (red.), Psychologiczne
portrety człowieka, Gdańsk 2005.
7. Przetacznik-Gierowska M., Makiełło-Jarża G., Psychologia rozwojowa
i wychowawcza wieku dziecięcego, 1992.
8. Hurlock E. B., Rozwój dziecka, Warszawa 1985, t. 1 i 2.
9. Wieszczeczyńska E., Dlaczego warto rozpoczynać naukę języka obcego w okresie wczesnoszkolnym?, „Języki obce w szkole”, 2000, nr 6, Warszawa, Wydawnictwo CODN.
10. www.myenglishpages.com
11. www.teachingenglish.org.uk
12. Skiba E., Wieczorek A., „Program nauczania języka angielskiego w przedszkolu”, Warszawa 2003.
13. Rubak mA., „Metodyka nauczania języka angielskiego w kształceniu zintegrowanym” , „Języki obce w szkole”, 2013, nr 1, Warszawa.
14. Kwiatkowska M., Topińska Z., Pedagogika przedszkolna, Warszawa 1978.