Co to jest mutyzm wybiórczy? Zalecenia dla nauczyciela dziecka z mutyzmem wybiórczym

Mutyzm wybiórczy to zaburzenie lękowe polegające na trudnościach w komunikowaniu się. Słowo mutyzm pochodzi z języka łacińskiego (mutus, muta, mutum) i oznacza niemy, czyli niemówiący. Przyczyny braku mowy mogą być różnorodne. Wśród czynników powodujących takie trudności wymienia się zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, nieprawidłowości w budowie i fizjologii narządów mowy, przyczyny psychologiczne czy lingwistyczne.
Zaburzenie to zostało umieszczone w klasyfikacji ICD-10 (Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych) pod numerem F 94.0 jako jedno z zaburzeń emocjonalnych rozpoczynających się zwykle w dzieciństwie lub adolescencji. Według tej klasyfikacji wskazówki diagnostyczne mutyzmu wybiórczego obejmują następujace aspekty:
- prawidłowy lub bliski prawidłowemu poziom rozwoju mowy;
- wystarczający do społecznego komunikowania się poziom kompetencji w posługiwaniu się mową;
- dowody, że dziecko w niektórych sytuacjach może mówić i mówi normalnie lub prawie normalnie.
Etiologia mutyzmu wybiórczego, podobnie jak innych zaburzeń lękowych, obejmuje współdziałanie czynników biologicznych, psychologicznych i środowiskowych.
Wsród cech charakterystycznych dla mutyzmu wybiórczego wymienia się następujące objawy:
- dziecko umie mówić, chce mówić, ale w pewnych sytuacjach po prostu nie może mowić;
- w specyficznych sytuacjach, czyli w strefie dyskomfortu psychicznego, dziecko odczuwa lęk przed mówieniem, nie rozpoczyna rozmowy, nie odpowiada na pytania. W bezpiecznym otoczeniu (np. dom rodziny) dziecko mówi bez problemu;
- czas trwania przekracza jeden miesiąc w przedszkolu/szkole (nie należy brać jednak pod uwagę pierwszego miesiącu przeznaczonego na adaptację w nowym miejscu);
- brak mowy nie wynika z braku wiedzy lub nieznajomości języka;
- braku mowy nie można wyjaśnić przez inne zaburzenia lub nieprawidłowości.
Zalecenia dla nauczyciela dziecka z mutyzmem wybiórczym:
1. otoczyć dziecko dyskretną opieką; wspierać, pomagać, mieć dużo cierpliwości i zrozumienia; usuwać bodźce lub nie prowokować sytuacji, które wyzwalają u dziecka złość i agresję;
2. współpracować z rodzicami dziecka;
3. nazywać i rozponawać emocje; tłumaczyć zachowania niepożądane;
4. kierować do dziecka komunikaty słowne krótkie, jednoznaczne i zrozumiałe dla dziecka; robić przerwy między wypowiedzianymi zdaniami;
5. nie zwracać uwagi na ton i melodię głosu dziecka;
6. przy poleceniach stosować formy pisane (jeżeli dziecko jeszcze nie czyta, wykorzystywać piktogramy, kolorowe obrazki);
7. rozwijać umiejętność rozumienia innych ludzi, siebie, sytuacji;
8. dbać o integrację dziecka z grupą rówieśniczą;
9. nie krzyczeć tylko spokojnie tłumaczyć;
10. dążyć do podniesienia poczucia własnej wartości;
11. unikać niespodzianek i nagłych zmian;
12. nie zmuszać do kontaktu wzrokowego;
13. wyjaśniać znaczenie słów i powiedzeń;
14. umożliwiać dziecku realizację zainteresowań, wykorzystywać je podczas zajęć;
15. podczas pracy z grupą dopilnować, by dziecko miało parę i mogło wykonywać zadania z rówiesnikiem;
16. traktować tak samo jak inne dzieci;
17. nie zmuszać ucznia do mówienia;
18. nie zadawać otwartych pytań, zmieniać je na pytania zamknięte z możliwością odpowiedzi: tak, nie lub odpowiedzi niewerbalnej;
19. na głos ucznia nie reagować zaskoczeniem, ukryć zdziwienie i zachować się naturalnie.