Kompetencje kluczowe - fundament człowieka przyszłości

Materiał zawarty poniżej powstał jako prezentacja, na potrzeby przypomnienia sobie czym są kompetencje kluczowe. Przeprowadziłam Radę Szkoleniową w swojej szkole i odbiór był bardzo pozytywny, ponieważ oparty na przykładach.
Peter Drucker - austryjacki specjalista do spraw zarządzania powiedział „Nadchodzący czas, to czas umysłowego pracownika, który oprócz formalnego wykształcenia posiada umiejętność praktycznego stosowania wiedzy oraz nawyk nieustannego uczenia się.” W jakim świecie będą funkcjonować nasi uczniowie?
Kończy się świat jaki znamy!
Dynamiczne przemiany zachodzące w społeczeństwie, związane ze zmianami warunków społecznych, ekonomicznych, naukowo-technicznych końca XX wieku spowodowały, że zaistniała potrzeba posiadania przez młodego człowieka nowego zasobu kompetencji.
Nasi uczniowie – pokolenie Z, to dzieci urodzone po 2000 roku, które nie znają świata bez telefonów komórkowych i komputerów. Wiedzę chcą czerpać głównie z Internetu. Przez większą część czasu są online. W przyszłości część z nich będzie pracować na odległość, większość zmieni pracę kilka lub kilkanaście razy, cały czas poszerzając swoje wykształcenie. W jaki sposób szkoła ma nadążyć za swoimi uczniami?
Kształtować w nich kompetencje kluczowe.
Nowe wyzwania młodego człowieka
• globalizacja,
• zmiany technologiczne,
• powszechna migracja zarobkowa,
• rozwój technik masowej komunikacji,
• międzynarodowe zmiany składu demograficznego siły roboczej,
• potrzeba kształcenia ustawicznego.
Firma Gumtree zleciła badania kondycji rynku pracy w Polsce (AKTYWNI+ PRZYSZŁOŚĆ RYNKU PRACY) i wnioski są zaskakujące
Automatyzacja, cyfryzacja i związane z nimi zjawiska znacząco zmienią definicję pracy w nadchodzących latach.
Prawie połowa (47%) zawodów znanych obecnie zostanie zastąpiona pracą maszyn w ciągu najbliższych 25 lat .
Kompetencje cyfrowe są kluczowe dla sukcesu zawodowego w nowych realiach cyfrowej gospodarki.
Zawody w 90 % zagrożone automatyzacją
- robotnik rolny,
- sprzedawca,
- recepcjonista,
- księgowy,
- bibliotekarz,
- agent ubezpieczeniowy,
- urzędnik bankowy, pocztowy.
Zawody „bezpieczne”
- psycholog,
- pielęgniarka,
- analityk biznesowy,
- specjalista IT,
- duchowny,
- wykładowca,
- lekarz.
Zawody kreatywne wymagające nieszablonowego działania, są bezpiecznym kierunkiem rozwoju, w przeciwieństwie do zawodów opartych na czynnościach powtarzalnych i schematycznych!
Umiejętności interpersonalne i predyspozycje osobowościowe
Dziś pracodawca nie odczytuje papierowego CV, ale sprawdza przyszłego pracownika no portalach społecznościowych. Chce tym samym wiedzieć z kim może mieć do czynienia. Bierze również pod uwagę takie umiejętności jak:
- komunikatywność, systematyczność, kreatywność,
- samodzielność, otwartość na doświadczenia,
- zdolności analityczne,
- chęć uczenia się, dyspozycyjność,
- motywacja, stabilność emocjonalna,
- entuzjazm, odporność na stres,
- uczciwość, zaradność
- optymizm,umiejętność pracy w grupie.
Uczymy się przez całe życie (od wczesnego dzieciństwa aż do śmierci), formalnie, poza formalnie i nieformalnego, w rodzinie, szkole, miejscu pracy, sąsiedztwie i innych społecznościach.
Wszystkie KK są JEDNAKOWO WAŻNE !!!
Każda z nich przyczynia się do udanego życia w społeczeństwie.
Absolwent szkoły ma być wyposażony:
- w wiedzę,
- w konkretne umiejętności, takie które pomogą mu radzić sobie w nowej rzeczywistości społecznej i gospodarczej.
Kompetencje kluczowe w procesie uczenia się przez całe życie (UE)
rok 2006:
1) porozumiewanie się w języku  ojczystym;
2) porozumiewanie się w językach  obcych;
3) kompetencje matematyczne  i podstawowe kompetencje  naukowo-techniczne;
4) kompetencje informatyczne;
5) umiejętność uczenia się;
6) kompetencje społeczne i obywatelskie;
7) inicjatywność i przedsiębiorczość;
8) świadomość i ekspresja kulturalna
Rok 2018:
1. kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
2. kompetencje w zakresie wielojęzyczności,
3. kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
4. kompetencje cyfrowe,
5. kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie uczenia się,
6. kompetencje obywatelskie,
7. kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,
8. kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.
Widać, że zmieniło się jedynie nazewnictwo,a treść pozostała ta sama.
Istotą kompetencji kluczowych jest:
- ponad przedmiotowość,
- wzajemne przenikanie,
- współzależność.
Dlatego nie mówimy o rozwijaniu pojedynczych kompetencji kluczowych, tylko o wszystkich razem!
Zajęcia przedmiotowe + zajęcia pozalekcyjne dają nam rozwijanie kompetencji uczniów.
Czym więc są Kompetencje kluczowe?
To te, których wszystkie osoby potrzebują do samorealizacji i rozwoju osobistego, bycia aktywnym obywatelem, integracji społecznej i zatrudnienia.
To dynamiczna kombinacja wiedzy (Fakty i liczby, pojęcia, idee i teorie, które są już ugruntowane i pomagają zrozumieć określoną dziedzinę lub zagadnienie),umiejętności (Zdolność i możliwość realizacji procesów i korzystania z istniejącej wiedzy do osiągania wyników) i postawy (Gotowość i skłonność do działania lub reagowania na idee, osoby lub sytuacje).

1. Porozumiewanie się w języku ojczystym
porozumiewanie się w mowie i piśmie w różnych sytuacjach komunikacyjnych,zdolność wyrażania i interpretowania pojęć,
rozróżnianie i wykorzystywanie różnych typów tekstów,poszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji,zainteresowanie kontaktami z innymi ludźmi,językowa interakcja w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych – w edukacji i szkoleniu, pracy, domu i czasie wolnym.
Wiedza
- słownictwo,
- gramatyka funkcjonalna,
- funkcje językowe. Umiejętność
- komunikowanie się w j. ojczystym w mowie i piśmie w różnych sytuacjach,
- posługiwania się nowoczesnymi technologiami informacyjno - komunikacyjnymi (wyszukiwanie i korzystanie z informacji, przygotowanie prezentacji)
Postawa
- krytyczny i konstruktywny dialog,
- wrażliwość na walory estetyczne,
- rozumienie i używanie języka pozytywnie i odpowiedzialnie społecznie.
Przykładem mogą być samodzielne pisanie z pamięci, tworzenie zaproszeń, notatek, redakcja listów, życzeń, wypowiadanie się pełnymi zdaniami na określony temat, prowadzenie dialogu, dyskusji, ocena wydarzeń historycznych, szukanie rozwiązania na wykonanie np działania matematycznego, bookcrossing, biblioteczki klasowe.
2. Porozumiewanie się w obcych językach
Zdolność wyrażania i interpretowania pojęć, myśli, uczuć, faktów i opinii w mowie i piśmie oraz językowej interakcji w odpowiedniej i kreatywnej formie w pełnym zakresie kontekstów społecznych i kulturowych – w edukacji, pracy, domu i czasie wolnym w zależności od chęci lub potrzeb danej osoby.
Wiedza
-znajomość słownictwa i gramatyki funkcjonalnej języka,
-znajomość konwencji społecznych oraz aspektu kulturowego i zmienności języków
Umiejętności
-rozumienie komunikatów słownych, inicjowanie, podtrzymywanie i kończenie rozmowy,
-czytanie, rozumienie i pisanie tekstów,
-właściwe korzystanie z pomocy,
-uczenie się języków również w nieformalny sposób w ramach uczenia się przez całe życie.
Postawa
- świadomość różnorodności kulturowej,
- zainteresowanie i ciekawość języków i komunikacji międzykulturowej.
Przykłady: utrwalenie poznanego materiału poprzez gry dydaktyczne, metody aktywizujące (burza mózgów, praca w grupach), udział w konkursach szkolnych, międzyszkolnych, przygotowywanie prac w języku obcym, ćwiczenia rozumienia tekstu słuchanego i pisanego.
3. Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
A. Kompetencje matematyczne
rozwijanie i wykorzystywanie myślenia matematycznego w celu rozwiązywania problemów wynikających z codziennych sytuacji.
Podstawa - opanowanie liczenia (myślenie logiczne i przestrzenne)
oraz prezentacja (wzory, modele, wykresy, tabele).
Wiedza
-liczenie, znajomość miar i struktur, głównych operacji i sposobów prezentacji matematycznej,
-rozumienie terminów i pojęć matematycznych,
-świadomość pytań, na które matematyka może dać odpowiedź,
Umiejętności
-stosowanie głównych zasad i procesów matematycznych,
-śledzenie i oceniania ciągów argumentów,
-komunikowanie się językiem matematycznym,
-korzystanie z odpowiednich pomocy,
Postawa
- szacunek dla prawdy i chęć szukania przyczyn, oceniania ich zasadności.
B. Podstawowe kompetencje naukowo-techniczne
Kompetencje naukowe:
zdolności i chęć wykorzystywania wiedzy do wyjaśniania świata przyrody (formułowanie pytań i wyciąganie wniosków opartych na dowodach).
Kompetencje techniczne :
stosowanie tej wiedzy i metodologii,
rozumienie zmian powodowanych przez działalność ludzką i odpowiedzialność poszczególnych obywateli. Wiedza
- pojęcia naukowe, zasady i metody,
- rozumienie wpływu nauki i technologii na świat przyrody,
- rozumienie korzyści, ograniczeń i zagrożeń,
Umiejętności
-wykorzystywanie i posługiwanie się narzędziami i urządzeniami technicznymi oraz danymi naukowymi,
-rozpoznawanie niezbędnych cech postępowania naukowego,
-wyrażanie wniosków i sposobów rozumowania, które do tych wniosków doprowadziły,
Postawa
-krytyczne rozumienie i ciekawość,
- zainteresowanie kwestiami etycznymi o poszanowaniu bezpieczeństwa, w odniesieniu do postępu naukowo – technicznego w kontekście osoby, jej rodziny, społeczności i świata.
Przykłady: rozwiązywanie zadań tekstowych, rebusów, szyfrów, ćwiczenia z tablicą interaktywną, zabawa w sklep, proste eksperymenty naukowe, praca z mapą podczas wycieczek, tworzenie gier planszowych, dzień tabliczki mnożenia, matematyka w życiu codziennym.
4. Kompetencje informatyczne
Umiejętne i krytyczne wykorzystywanie Technologii Społeczeństwa Informacyjnego (TSI) w pracy, rozrywce i porozumiewaniu się.
Podstawowe umiejętności w tym zakresie:
- wykorzystanie komputerów, laptopów, tabletów, smartfonów do tworzenia, przechowywania, prezentowania i wymiany informacji, porozumiewania się za pośrednictwem Internetu.
Wiedza
- rozumienie i znajomość natury, roli i możliwości TSI w życiu osobistym, społecznym i pracy(aplikacje komputerowe),
- rozumienie możliwości i potencjalnych zagrożeń związanych z Internetem i komunikacją (poczta elektroniczna, narzędzia sieciowe),
Umiejętności
-poszukiwanie, gromadzenie i przetwarzanie informacji oraz ich wykorzystywanie,
-wykorzystywanie narzędzi do tworzenia, prezentowania i rozumienia złożonych informacji,
-docieranie do usług oferowanych w internecie, wyszukiwanie ich i korzystania z nich,
-stosowanie TSI, jako wsparcie krytycznego myślenia, kreatywności i innowacji.
Postawa
-odpowiedzialne wykorzystywania mediów interaktywnych,
-zainteresowanie udziałem w społecznościach i sieciach w celach kulturalnych, społecznych lub zawodowych.
Przykłady:Internet ma służyć do pracy i nauki, a nie tylko do rozrywki. Nauka obsługi komputera, korzystania z klawiatury, logowania się, ćwiczenia w edytorze tekstu czy grafiki, bezpieczne korzystanie z Internetu
5. „Umiejętność uczenia się”
- konsekwentne i wytrwałe uczenie się, organizowanie własnego procesu uczenia się (efektywne zarządzanie czasem i informacjami, indywidualni i w grupach),
-świadomość własnego procesu uczenia się i potrzeb w tym zakresie,
-zdolność pokonywania przeszkód,
-nabywanie, przetwarzanie i przyswajanie nowej wiedzy i umiejętności,
- poszukiwanie i korzystanie ze wskazówek.
Kluczowe czynniki
-motywacja,
-wiara we własne możliwości.
Wiedza
- umiejętności i kwalifikacje,
- znajomość i rozumienie własnych preferowanych strategii uczenia się, swoich silnych i słabych stron,
- poszukiwanie możliwości kształcenia i szkolenia się oraz dostępnej pomocy lub wsparcia,
Umiejętności
- docieranie do nowej wiedzy i umiejętności,
-efektywne kształtowanie kariery, pracy i wytrwałości w uczeniu się,
-czas na samodzielną naukę (samodyscyplina),
-wspólna praca w ramach procesu uczenia się,
-dzielenie się nabytą wiedzą i umiejętnościami,
Postawa
- motywacja i wiara we własne możliwości,
- rozwiązywanie problemów, zdolność do pokonywania przeszkód,
- chęć wykorzystywania życiowych doświadczeń.
Przykłady:stosowanie podczas lekcji NaCoBeZU, przed sprawdzianem podanie instrukcji czego uczniowie maja się nauczyć, po sprawdzianie informacja zwrotna, tworzenie krzyżówek historycznych, uczenie się nawzajem od siebie, korzystanie z quizów internetowych do powtórzenia lekcji.
6. Kompetencje społeczne i obywatelskie
Kompetencje osobowe, interpersonalne i międzykulturowe, obejmujące zachowania przygotowujące do :
- uczestnictwa w życiu społecznym, zawodowym, rozwiązywania konfliktów,
- zdolność do empatii, wykazywania się tolerancją, negocjacji, wyrażania i rozumienia różnych punktów widzenia, umiejętności współpracy, asertywność
Kompetencje obywatelskie przygotowują osoby do pełnego uczestnictwa w życiu obywatelskim oraz poczuwania się do aktywnego i demokratycznego udziału.
A. Kompetencje społeczne
wiedza
- rozumienie zasad postępowania i reguł zachowania ogólnie przyjętych (np. w pracy),
- świadomość podstawowych pojęć dotyczących osób, grup, organizacji zawodowych, równości płci,
- rozumienie wielokulturowości,
Umiejętności
-konstruktywne porozumiewanie się w różnych środowiskach,
-tolerancja, wyrażanie i rozumienie różnych punktów widzenia,
negocjacja,empatia, radzenie sobie ze stresem,
-rozróżnienie sfery osobistej i zawodowej,

B. Kompetencje obywatelskie
Wiedza
- demokracja, sprawiedliwość, równość, prawa obywatelskie,
- znajomość współczesnych wydarzeń i światowej historii,
- znajomość integracji europejskiej oraz struktur UE,
Umiejętności
- efektywne zaangażowanie, działania charytatywne,
- krytyczna i twórcza refleksja,
- udział w działaniach społeczności lokalnych i sąsiedzkich,
- podejmowanie decyzji na wszystkich poziomach,
Postawa
- pełne poszanowanie praw człowieka (równości, tolerancji dla różnej religii i grup etnicznych),
- wykazywanie poczucia przynależności do własnego otoczenia,
- udział w wyborach,
- okazywanie zrozumienia i poszanowania wspólnych wartości,
- działalność obywatelską, poszanowanie wartości i prywatności innych osób.
Przykłady:
role w społeczności klasowej - dyżurny, członek SU,aktor, pomoc koleżeńska, spotkania ze służbami publicznymi(policja, straż), udział w konkursach wiedzy o Polsce czy UE, udział w zawodach sportowych SKSach, działania charytatywne (zbiórka nakrętek, współpraca z oddziałami onkologicznymi, hospicjum, schroniskami dla zwierząt), Góra Grosza, zajęcia profilaktyczne z pedagogiem szkolnym.
7. Inicjatywność i przedsiębiorczość
Zdolność osoby do wcielania pomysłów w czyn.
kreatywność, innowacyjność,
umiejętność oceny własnych mocnych i słabych stron,
gotowość do podejmowania ryzyka,
zdolność do planowania przedsięwzięć i prowadzenia ich,
świadomość wartości etycznych związanych z przedsiębiorstwami .

Przykłady: uczniowie mogą sami wykonać dekoracje na bale, uroczystości szkolne, ozdoby choinkowe, ćwiczą te zdolności zwłaszcza na plastyce czy technice. SU inicjuje różne działania na rzecz szkoły i uczniów.
8. Świadomość i ekspresja kulturalna
Świadomość lokalnego, narodowego i europejskiego dziedzictwa kulturalnego oraz jego miejsca w świecie.
Docenianie znaczenia twórczego wyrażania idei, doświadczeń i uczuć za pośrednictwem np. muzyki, sztuk teatralnych, literatury i sztuk wizualnych.
Wiedza
- świadomość dziedzictwa kulturalnego - znajomość najważniejszych dzieł kultury, - rozumienie kulturowej i językowej różnorodności w Europie i świecie,- zrozumienie znaczenia estetyki w życiu codziennym,
Umiejętności
-wrażliwość i przyjemność z odbioru dzieł sztuki,
-wyrażanie siebie,
-zdolność do odniesienia własnych punktów widzenia,
Postawa
-otwarcie na różnorodność ekspresji kulturalnej,
-kreatywność, wyrażanie siebie środkami artystycznymi,
-udział w życiu kulturalnym.
Przykłady:wyjazdy do kina, teatru, filharmonii, przedstawienia tematyczne, recytacja wierszy, udział w konkursach recytatorskich, przegląd kolęd, udział w kołach zainteresowań.
Po co kształtować kompetencje kluczowe u uczniów?
Dzięki nim uczniowie są:
bardziej zmotywowani do nauki,
lepiej radzą sobie z porażkami,
uczą się nie tylko na porażkach, ale i na sukcesach,
sprawiają mniej kłopotów w szkołach,
potrafią skuteczniej komunikować się z nauczycielem, przez co dostają od niego lepsze wsparcie.
Proces wychowawczy wspiera proces nauczania.
Rozwijanie kompetencji wymaga aktywności i zaangażowania uczniów w procesie dydaktycznym
W procesie nauczania:
słucha,obserwuje odp. na pytania,uczy się na pamięć, wykonuje polecenia,opisuje,wypełnia, uzupełnia,koloruje, rozwiązuje zadania,
przyswaja i odtwarza wiadomości.
W procesie uczenia się:
• rozumie po co uczy się danego tematu,
• rozumie dlaczego nauczyciel robi to, co robi,
• myśli - analizuje, kojarzy, porównuje, wnioskuje,
• zadaje pytania, rozmawia,
• układa zadania,
• wyraża opinię,
• doświadcza, eksperymentuje,
• rozwiązuje problemy,
• jest twórczy i kreatywny,
• współpracuje w grupie,
• zmienia usadzenie w ławkach,
• jest zawsze gotowy do odpowiedzi.
Możemy przygotować dzieci do egzaminów lub do życia. Wybierzmy to drugie.