Ćwiczenia żuchwy i ćwiczenia warg

Ćwiczenia żuchwy

Ćwiczenia ruchomych narządów mowy, do których należą: żuchwa (szczęka dolna), wargi,język i podniebienie miękkie, mają na celu podniesienie ich sprawności i motoryki. Warunkiem wyrazistej artykulacji są sprawne mięśnie sterujące poszczególnymi narządami mowy. W związku z tym ćwiczenia usprawniające motorykę narządów mowy przeprowadza się w następujących, oddzielnych zestawach:
- ćwiczenia żuchwy
- ćwiczenia warg
- ćwiczenia języka
- ćwiczenia podniebienia miękkiego.

Ćwiczenia żuchwy są najprostszymi ćwiczeniami, gdyż wynikają z podstawowych czynności fizjologicznych, jakie wykonuje człowiek: ziewanie, jedzenie. Mają one na celu usprawnianie motoryki ogólnej narządu oraz ćwiczenie układów żuchwy potrzebnych do artykulacji poszczególnych dźwięków. Wykonujemy je 3 -5 razy.

Przykłady ćwiczeń żuchwy:

▫ „Księżyc ziewa za oknem”- jest noc, zmęczony księżyc ziewa szeroko. Dzieci też są bardzo zmęczone, pora na sen – dzieci ziewają.
▫ „Sekator”- sekator, to nożyce do ścinania żywopłotu. Nasze zęby są ramionami sekatora. Otwieramy szeroko buzię i ... ciach! Zamykamy. Otwieramy... ciach! Zamykamy.
▫ „Małpka”- maksymalnie wysuwamy żuchwę do przodu i jednocześnie nagryzamy dolnymi zębami górną wargę.
▫ „Koparka”- łyżka koparki wybiera piasek z dna rzeki, dźwiga go z trudem do góry, dosięga do brzegu i wysypuje zawartość (dzieci wolno opuszczają żuchwę maksymalnie w dół, lekko cofają, następnie unoszą do góry powyżej linii warg).
▫ „Głodna kózka”- koza gryzie trawę – dzieci naśladują przeżuwanie - żuchwę przesuwają raz w lewą raz w prawą stronę.
▫ „Wielbłąd”- wsuwanie dolnej wargi pod górne zęby (lub nagryzanie dolnej wargi – jak najgłębiej).
▫ „Huśtawka”- dolną wargę i żuchwę wysuwamy i cofamy przy rozchylonych wargach.


Ćwiczenia warg

Ćwiczenia te przeprowadza się w celu usprawnienia warg, rozwijania muskulatury policzków i ogólnej muskulatury mimicznej. Podczas ćwiczenia warg trzeba brać pod uwagę synchroniczne ruchy i układy obu warg oraz samodzielne ruchy wargi górnej i dolnej. Przy wykonywaniu tych ćwiczeń należy pamiętać o tym, że żuchwa pozostaje nieruchoma. Wykonujemy je 3 – 5 razy.
Układ warg pełni bardzo ważną rolę przy artykulacji wszystkich głosek, zwłaszcza tak trudnych jak: „s, z, c, dz” (głoski „uśmiechnięte”), które wymagają szerokiego odwiedzenia kącików warg oraz głosek: „sz, ż, cz, dż” (głoski „okrągłe”) - podczas ich wymowy wargi należy zaokrąglić i wysunąć do przodu.

Przykłady ćwiczeń warg:

◊ maksymalne oddalenie od siebie wargi dolnej i górnej – jak przy wymowie głoski „a”;
◊ maksymalne oddalenie kącików ust – jak przy wymowie głoski „i”;
◊ maksymalne zbliżenie do siebie kącików ust – jak przy wymowie głoski „u”;
◊ przesadne wymawianie samogłosek: „a”, „e”, „o”, „u”, „i”, „y”;
◊ „Smoczek”- naprzemienne wciąganie i wypychanie warg;
◊ „Konik”- parskanie, wprawianie warg w drganie;
◊ Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi i odwrotnie);
◊ „Rybi pyszczek”- wargi ściągnięte, wysunięte do przodu, rozszerzone na końcu;
◊ „Całuski”- cmoknięcia wyciągniętymi jak najdalej do przodu wargami;
◊ na płaskim talerzu leży ryż preparowany lub małe cukierki – groszki. Dzieci starają się uchwycić je wargami bez pomocy zębów i rąk;
◊ „Dziobek ptaka”- złączone wargi wysunięte daleko do przodu;
◊ przytrzymywanie samymi wargami rurki plastikowej do picia;
◊ wydmuchiwanie baniek mydlanych przez słomkę (rurkę);
◊ dmuchanie na świeczkę – próby zdmuchnięcia płomienia - podczas stopniowego zwiększania odległości;
◊ „ Zapasy chomika”- napełnianie policzków powietrzem;
◊ „Balonik”- nadmuchiwanie policzków tak, żeby wyglądały jak porządnie nadmuchany balonik;
◊ przesuwanie zgromadzonego w buzi powietrza z jednego policzka do drugiego;
◊ wypuszczanie powietrza, a następnie wciąganie policzków do wewnątrz, aby tworzyły widoczne wklęśnięcie;
◊ przy zaciśniętych zębach maksymalnie szeroko dzieci otwierają wargi, następnie szybko je zamykają;
◊ gra na organkach, flecie, trąbce, gwizdkach.

Na podstawie :
Kozłowska K., Zabawy logopedyczne i łatwe ćwiczenia, Kielce 2005
Sachajska E., Uczymy poprawnej wymowy, Warszawa 1987