Zestaw ćwiczeń śródlekcyjnych - innowacja

SZKOŁA PODSTAWOWA NR 1 IM. ŚW. JADWIGI KRÓLOWEJ
W JASTRZĘBI

INNOWACJA PEDAGOGICZNA
Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO

TEMAT INNOWACJI
ZESTAW ĆWICZEŃ ŚRÓDLEKCYJNYCH

Opracowanie:
mgr Tomasz Gucwa

1. Wstęp

Każde dziecko w wieku szkolnym ma naturalną potrzebę ruchu, który przynosi wiele korzystnych zmian fizjologiczno – funkcjonalnych
w organizmie młodego człowieka. Umysł ucznia zmuszony jest na lekcjach do dużego wysiłku, dlatego też często daje się zauważyć występujące objawy znużenia i zmęczenia. Wielogodzinna pozycja siedząca, bezruch, silna koncentracja uwagi, duże napięcie emocjonalne spowodowane lękiem przed wywołaniem do odpowiedzi, wpływają negatywnie na organizm młodego człowieka. Brak ruchu zakłóca funkcję rozwijającego się organizmu i wywołuje szereg odruchów obronnych. Objawiają się one między innymi tym, że uczeń przybiera w ławce szkolnej niedbałą pozycję, kręci się, ziewa, dekoncentruje swoją uwagę i podświadomie skierowuje ją na inne tory. Pozycja siedząca powoduje zmęczenie przykurczonych mięśni klatki piersiowej oraz rozciągniętych mięśni pochylonego grzbietu. Wywołuje ponadto upośledzenie funkcji wegetatywnych organizmu, zwłaszcza układu krążenia i oddechowego. Zmęczeniu ulegają również narządy zmysłów, szczególnie wzroku i słuchu oraz mięśnie dłoni. Wszystkie te czynniki nawarstwiają się i w sposób ujemny odbijają na zdrowiu dziecka, jego rozwoju i postępach szkolnych.
Powodem napisania tej innowacji jest próba zapobiegania tym negatywnym zjawiskom w postaci wprowadzenia na lekcjach 2 - 3 minutowych ćwiczeń śródlekcyjnych.

2. Rodzaj innowacji
Innowacja organizacyjna

3. Adresaci programu
Wszyscy uczniowie Szkoły Podstawowej nr.1 im. Św. Jadwigi Królowej w Jastrzębi

4. Czas realizacji
Luty 2018 – Czerwiec 2019

5. Cele innowacji:
Cele ogólne:
● zaspakajanie naturalnej potrzeby ruchu wśród uczniów
● wszechstronny rozwój sprawności fizycznej uczniów
● przeciwdziałanie zmęczeniu i znużeniu fizycznemu i psychicznemu uczniów
● wpływanie na polepszenie samopoczucia uczniów podczas lekcji
● kształcenie umiejętności relaksowania się w czasie pracy umysłowej

Cele szczegółowe:
● ożywienie funkcji wegetatywnych: zwłaszcza układu krążeniowego
i oddechowego
● odprężenie nerwowo – psychiczne, przez skierowanie uwagi dziecka na inne czynności
● odciążenie analizatorów wzrokowego i słuchowego
● korekcja postawy przez zastosowanie ćwiczeń wyprostnych, rozciągnięcie mięśni przykurczonych i aktywizację mięśni rozciągniętych
● kształtowanie nawyku stosowania aktywnego wypoczynku w trakcie pracy umysłowej i po niej

6. Wskazówki organizacyjno – metodyczne ćwiczeń śródlekcyjnych
■ czas trwania ćwiczeń śródlekcyjnych od 2 do 3 minut, w klasach edukacji wczesnoszkolnej czas ten może być przedłużony o dalsze 3 – 5 minut
■ ćwiczenia prowadzi nauczyciel mający zajęcia w danej klasie lub
w klasach starszych odpowiednio przygotowany uczeń
■ sygnałem dla nauczyciela do rozpoczęcia ćwiczeń śródlekcyjnych są zaobserwowane objawy zmęczenia i znużenia uczniów (obniżenie percepcji, rozmowy, wiercenie się, oznaki niepokoju lub apatii)
■ czas pojawienia się objawów zmęczenia uzależniony jest od:
▪ wieku uczniów – dzieci młodsze męczą się szybciej
▪ stopnia do wdrażania obowiązków szkolnych – rozpoczęcie nauki
w klasie pierwszej
▪ charakteru i rodzaju lekcji – ładunek emocjonalny na lekcji
▪ miejsce lekcji w planie dziennym – zmienność nauki w szkole, lekcje popołudniowe szybciej męczą
▪ warunków higienicznych w sali lekcyjnej – sale przewietrzone, jasne, obszerne stwarzają lepsze warunki do pracy
■ szczególnie zalecane jest przeprowadzenie takich ćwiczeń na zajęciach odbywających się po 3 – 4 godzinie lekcyjnej, podczas lekcji łączonych (np. dwóch lekcji matematyki czy języka polskiego) oraz w dni kiedy występują niekorzystne warunki biometeorologiczne (opady deszczu, śniegu, zachmurzenie, niskie ciśnienie)
■ ćwiczenia śródlekcyjne należy prowadzić przy otwartych oknach, bez względu na porę roku
■ realizując ćwiczenia śródlekcyjne należy pamiętać, że głównym ich celem jest odprężenie psychiczne i fizyczne a nie podnoszenie sprawności ruchowej, dlatego w czasie ich prowadzenia należy wytworzyć pogodny nastrój, atmosferę radości, umożliwić swobodę ruchu, gwarantując jednocześnie całkowite bezpieczeństwo dzieci

7. Metody i formy:
- metoda naśladowczo – ścisła
- metoda zabawowo – naśladowcza
- metoda opowieści ruchowej
- forma frontalna
- forma indywidualna

Środki dydaktyczne:
- środki typowe i nietypowe (książki, zeszyty, ławki, krzesła itp.)

8. Sposób realizacji – zakres treści:
Tok ćwiczeń śródlekcyjnych:
► ćwiczenia mięśni szyi – celem ćwiczeń mięśni szyi jest prawidłowe ustawienie głowy i kształtowanie naturalnych krzywizn kręgosłupa
► ćwiczenia ramion – ćwiczenia ramion angażują przede wszystkim mięśnie obręczy barkowej, ramion, przedramion i dłoni
► ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach – ćwiczenia tułowia pobudzają układ krążenia i oddychania, korygują postawę, zwiększają gibkość i elastyczność kręgosłupa
► ćwiczenia nóg – mające na celu rozruszanie stawów kończyn dolnych
► ćwiczenia oddechowe – celem ćwiczeń oddechowych jest dotlenienie organizmu zwiększające wentylację płuc, należy rozpocząć od nauki prawidłowego oddechu (wdech nosem – wydech ustami)

Edukacja wczesnoszkolna

Zestaw I
▪ Kwiatek zwiędły – kwiatek podlany (skłony głowy w przód z przyjęciem niedbałej postawy, skłon głowy w tył z powolnym wyprostem kręgosłupa)
▪ Huśtawka (stojąc obok ławek swobodne wahadłowe ruchy ramion w przód
i tył, aż do zatoczenia całego koła w tył)
▪ Drzewa na wietrze (stojąc w lekkim rozkroku ze wzniesionymi w górę
w skos ramionami, skłony boczne z ruchem dłoni i palców - imitacja chwiania się gałęzi podczas wiatru)
▪ Małe i duże piłeczki (na przemian niskie i wysokie podskoki w miejscu obunóż)
▪ Dmuchanie na piórko (wdech nosem, wydech ustami)

Zestaw II
▪ Ptaszek pije wodę (skłony głowy w przód i tył, ręce splecione za plecami)
▪ Ptaszek rusza skrzydłami (stojąc w małym rozkroku wznosy i opusty rąk)
▪ Ptaszek szuka ziarenek (chodząc małymi krokami skłony tułowia w przód ze skrętami w prawo i w lewo)
▪ Ptaszki wzlatują (z przysiadu podpartego, energiczny wyskok w górę
z jednoczesnym wydechem/frrrrr/)
▪ Ptaszki ćwierkają (wdech nosem – wydech ustami z jednoczesnym ćwierkaniem)

Zestaw III
▪ Co mówi ławka? (w siadzie – ręce splecione za plecami, przykładanie do blatu ławki na przemian prawego i lewego ucha)
▪ Malowanie ścian i sufitu (w staniu wznosy i opusty prawej i lewej ręki, ruchy naśladujące malowanie)
▪ Szukanie zguby (skłony tułowia w różnych płaszczyznach)
▪ Skoczki (podskoki zwarte w miejscu z obrotami w lewo i w prawo)
▪ Dmuchanie na gorące mleko (głęboki wdech nosem i mocny wydech ustami)

Zestaw IV
▪ Koń kiwa głową (skłony głowy w przód i tył)
▪ Kot wspina się po drzewie (z przysiadu podpartego marsz ramionami coraz wyżej, aż do wspięcia na palce)
▪ Koci grzbiet (z przysiadu podpartego wyprost nóg w stawach kolanowych nie odrywając dłoń od podłoża)
▪ Jaka to cyfra, litera? (w staniu na jednej nodze, pisanie drugą nogą
w powietrzu: liter, cyfr)
▪ Ptaszek gra na fujarce (w staniu lub siadzie naśladowanie palcami gry na fujarce, nabranie powietrza nosem i wydmuchiwanie ustami)

Zestaw V
▪ Cyfry (rysowanie cyfr głową np. 3, 6, 9...)
▪ Rozwieszanie bielizny (stojąc w lekkim rozkroku naśladowanie wieszania prania)
▪ Zbieranie owoców (skłony i skręty tułowia naśladujące zbieranie owoców leżących pod drzewami)
▪ Podskoki pajaca (podskoki rozkroczno – zwarte z wymachem ramion bokiem w górę i w dół)
▪ Nadmuchiwanie balonika (głęboki wdech i mocny wydech ustami)

Zestaw VI
▪ Zegar (dzieci stojąc lub siedzą naśladują tykanie zegara wykonując skłony głową w płaszczyźnie czołowej /tik–tak/. Na sygnał nauczyciela wykonują skłony tułowia w lewo i w prawo naśladując wybijanie godziny /bim–bom/)
▪ Kwiaty (dzieci stoją z ramionami w bok – płatki kwiatka rozchylają się ramiona złączone nad głową – płatki składają się ramiona w bok)
▪ Marionetka (w postawie rozkrocznej dzieci naśladują ruchy marionetki wykonując skłony tułowia w przód i na boki)
▪ Froterowanie podłogi (dzieci wysuwają jedną nogę w przód na palce
i podskokiem zmieniają nogi)
▪ Tort (dzieci wciągają powietrze nosem i wydychają długo ustami naśladując zdmuchiwanie świeczek na torcie)

Szkoła Podstawowa i klasy gimnazjalne

Zestaw I
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (wstań, popatrz w prawo, usiądź, wstań, popatrz
w lewo, usiądź)
▪ Ćwiczenia ramion (postawa zasadnicza - swobodne wymachy ramion
w przód i w tył z lekkim ugięciem kolan)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (rozkrok, ramiona na biodrach - skręt tułowia w prawo na trzy /raz, dwa, trzy/ powrót do pozycji wyjściowej /cztery/, to samo w lewą stronę)
▪ Ćwiczenia nóg (podskoki obunóż w miejscu i dookoła swojej osi w prawo
i w lewo)
▪ Ćwiczenia oddechowe (siad w ławce - wzniesienie ramion w górę - wdech, opuszczenie ramion w dół – wydech)
Zestaw II
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (marsz po klasie z książką na głowie, staraj się, by nie spadła)
▪ Ćwiczenia ramion (postawa zasadnicza - przekładanie książki z ręki do ręki
w dole, w górze, za plecami, pod kolanem wzniesionej nogi)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (siad w ławce z książką na głowie - powolny opad tułowia w przód, aż do oparcia o brzeg ławki i wolny powrót do siadu)
▪ Ćwiczenia nóg (postawa zasadnicza z książką na głowie- powolny półprzysiad i powrót do postawy)
▪ Ćwiczenia oddechowe (postawa zasadnicza z książką na głowie - wzniesienie ramion bokiem, aż do dotknięcia palcami książki- wdech, opuszczenie ramion bokiem w dół – wydech)

Zestaw III
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (rozkrok, ramiona na biodrach - skłony głowy
w przód, w tył i na boki na trzy (raz, dwa, trzy).
▪ Ćwiczenia ramion (rozkrok - dwa razy uderzyć rękami o uda, dwa razy klasnąć nad głową, dwa razy za sobą i dwa razy przed sobą)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (postawa zasadnicza - luźny skłon tułowia w przód, w skłonie przemach rąk w przód i w tył, powrót do postawy)
▪ Ćwiczenia nóg (postawa zasadnicza, uniesienie ramion, chwyt za łokcie - wspięcie na palce- przeniesienie splecionych rąk w górę, opuszczenie ramion w przód- opad na pięty)
▪ Ćwiczenia oddechowe (siad prosty w ławce- powolne wznoszenie ramion przodem w górę- wdech, powolne opuszczenie ramion bokiem w dół- wydech)

Zestaw IV
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (siedząc w ławce - skłon głowy w przód, w tył
i powolne krążenie raz w prawo, raz w lewo)
▪ Ćwiczenia ramion (postawa zasadnicza, ramiona w przód ugięte w łokciach, dłonie zaciśnięte w pięść - krążenie przedramionami górą w przód, naśladując pracę lokomotywy)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach ("Pasażerowie w pociągu" - siad w ławce - rytmiczne skłony tułowia w prawo i w lewo)
▪ Ćwiczenia nóg (trzy podskoki na lewej i trzy na prawej nodze)
▪ Ćwiczenia oddechowe ("Dyszenie lokomotywy" - stojąc, głęboki wdech
i wydech)

Zestaw V
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (siad w ławce - skłon głowy w przód - dotknięcie brodą klatki piersiowej, skłony w bok z dotknięciem barku prawego i lewego)
▪ Ćwiczenia ramion (postawa zasadnicza - energiczny wyrzut ramienia
w górę, raz prawego raz lewego /na zmiany/)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (mały rozkrok, ramiona opuszczone i splecione z tyłu - trzykrotnie pogłębiony skłon tułowia w przód
/raz, dwa, trzy/, wyprost i ramiona w dół /cztery/)
▪ Ćwiczenia nóg (postawa zasadnicza - rytmiczne sprężynowanie: półprzysiady i prostowanie nóg w kolanach)
▪ Ćwiczenia oddechowe (postawa zasadnicza - wspięcie na palce /wdech/, powrót na pięty /wydech/)

Zestaw VI
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (rozkrok, ramiona na biodra - skłon głowy w prawo,
w lewo)
▪ Ćwiczenia ramion (stojąc - naśladowanie rękami i nogami wchodzenie po drabinie)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (stojąc - luźne przemachy ramion ze skrętem tułowia w prawo i w lewo)
▪ Ćwiczenia nóg (Pajac - podskokiem rozkrok - ręce nad głową, zeskok - ramiona w dół)
▪ Ćwiczenia oddechowe (stojąc - głęboki wdech nosem, wydech -luźny skłon tułowia w przód)

Zestaw VII
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (rozkrok, ramiona na biodra - skłon głowy w przód - wyprost, skręt w prawo - wyprost, skłon w przód - wyprost, skręt w lewo – wyprost)
▪ Ćwiczenia ramion (postawa zasadnicza - ruchy ramion i nóg naśladujące pracę boksera na ringu)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (mały rozkrok- skręt tułowia
w lewo i w prawo)
▪ Ćwiczenia nóg (postawa zasadnicza - dwa podskoki obunóż w miejscu
i jeden podskok w rozkroku)
▪ Ćwiczenia oddechowe (stojąc przyjmowanie pozycji poprawnej - wdech, przyjmowanie pozycji niedbałej – wydech)

Zestaw VIII
▪ Ćwiczenia mięśni szyi (siedząc w ławce plecy prosto - krążenie głowy
w prawą i lewą stronę)
▪ Ćwiczenia ramion (stojąc w rozkroku - ręce wzdłuż tułowia - dwa razy klasnąć w uda /raz, dwa/ przenieść ramiona bokiem do góry i dwa razy klasnąć nad głową /trzy, cztery/ popatrzeć na ręce w górze)
▪ Ćwiczenia tułowia w różnych płaszczyznach (rozkrok - skłony tułowia
w przód z pogłębieniem na trzy /raz, dwa, trzy/ wyprost tułowia /cztery/)
▪ Ćwiczenia nóg (podskoki obunóż w miejscu - cztery razy, na prawej nodze - cztery razy na lewej nodze - cztery razy)
▪ Ćwiczenia oddechowe ("Dmuchanie na gorące mleko" - głęboki wdech nosem i wydech ustami)

Ćwiczenia można dowolnie zestawiać, komponować i dodawać różnego rodzaju sprzęt pomocniczy, pamiętając jednak o prawidłowym ich układzie - ćwiczenie szyi, ramion, tułowia, nóg, oddechu oraz o otworzeniu okien podczas ich wykonywania.
9. Oczekiwane rezultaty:
Dla szkoły:
- podniesienie jakości pracy szkoły
- zwiększenie atrakcyjności procesu dydaktycznego szkoły

Dla ucznia:
- kształtowanie zachowań prozdrowotnych
- nabycie umiejętności relaksowania się w czasie pracy umysłowej
- poprawa ogólnej sprawności fizycznej

10. Ewaluacja
Ewaluacja będzie prowadzona na bieżąco poprzez:
- obserwacje uczniów na lekcji
- wywiady i rozmowy z nauczycielami
- dokumentacja fotograficzna znajdująca się na stronie internetowej szkoły

Bibliografia:
M. Janikowska – Siatka „Materiały pomocnicze do ćwiczeń z metodyki wychowania fizycznego”. Kraków 1996
K. Wlaźnik, A. Złotkiewicz „Ćwiczenia śródlekcyjne i międzylekcyjne
w niższych klasach szkoły podstawowej”. WSiP 1975
A. Stanisławska „Przykładowe zestawy ćwiczeń śródlekcyjnych”.
Lider nr 11, 1993