Grafomotoryka w przedszkolu

Proces przygotowania dziecka do nauki pisania jest długi, złożony z wielu etapów oraz wkraczający w bardzo różne dziedziny rozwoju i wychowania dziecka.
Rozwijanie sprawności dziecka w zakresie przygotowania jego ręki i umysłu do przyszłej nauki pisania dotyczy na początku raczej ruchowego rozwoju dziecka i orientacji w przestrzeni niż jego sprawności intelektualnych i możliwości graficznego odtwarzania. Każdy kto chciałby przygotować dziecko w wieku przedszkolnym do nauki pisania powinien wziąć pod uwagę: globalność ruchów, kontrolę oczu nad ruchami rąk, czasami niezdecydowaną lateralizację i wiele innych.
W każdym okresie rozwojowym występują cechy charakterystyczne, ale również różnice indywidualne powodujące rozpiętość poziomu sprawności dzieci z tego samego rocznika.
Traktując skomplikowane zadanie przygotowania ręki i umysłu dziecka do nauki pisania w szkole jako całość należy oprzeć się na rozwojowych możliwościach i potrzebach dzieci, takich jak aktywność własna, działanie przez zabawę, naśladownictwo. Równolegle z różnymi rodzajami aktywności dziecko podejmuje działalność plastyczną, która służy pośrednio do przyszłej gotowości dziecka do nauki pisania.
Umiejętności grafomotoryczne zależne są od sprawności całego ciała: mięśni tułowia, brzucha, klatki piersiowej i szyi. Umożliwia to przyjęcie prawidłowej postawy przy biurku co nie powoduje nadmiernego zmęczenia. Właściwe siedzenie pozwala na skoncentrowanie uwagi na zadaniu, a nie na kontrolowaniu prawidłowej pozycji.
Dzieci ćwiczą ręce podczas zabaw codziennych, które dostosowane są do wieku i możliwości każdego indywidualnie. Właściwą naukę pisania powinny poprzedzać różne ćwiczenia wyrabiające sprawność dużych grup mięśniowych, związane ze skokami, bieganiem, rzutami. Powinny zostać wykorzystane huśtawki, karuzele, skakanki, równoważnie, itp. Duże znaczenie ma też obcowanie z przyrodą: zrywanie kwiatów, plecenie wianków, zbieranie szyszek, kasztanów, zabawy śniegiem, wodą, błotem, sadzenie roślin. Wskazane są też zabawy w kuchni, czyli lepienie z ciasta: pierogów, rogalików, krojenie, obieranie jajek, pomarańczy. Istotne są też zajęcia z wykorzystaniem zabawek: klocki, samochody, nawlekanie korali. Do ćwiczeń doskonalących sprawność manualną, zwłaszcza zręczność palców należą: rysunki, malowanie, wycinanie, ulepianie, chwytanie, następnie odwzorowywanie najpierw prostych, następnie coraz bardziej skomplikowanych kształtów. Zabawy grafomotoryczne podczas których dziecko siedzi przy stoliku są ostatnim etapem terapii ręki.
Bardzo ważne jest wyrobienie sprawności manualnej, tzn. nawyków prawidłowego posługiwania się narzędziami do rysowania, malowania i pisania, a szczególnie ołówka, który używany przy pisaniu powinien być dostatecznie miękki 2B, gdyż zbyt twardy powoduje szybkie zmęczenie ręki i przyzwyczaja do silnego nacisku palców. Ołówek (potem długopis, pióro) trzyma się palcami: „wielkim – leciutko, łagodnie zgiętym (dolną powierzchnią), średnim (boczną powierzchnią – blisko pierwszego stawu, przed zgięciem palca) – w odległości około 2 cm od końca ołówka, niezbyt silnie, bez ściskania, tak aby można było przesuwać ołówek w kierunku jego długości. Palec wskazujący, zgięty łagodnym łukiem (nie pod ostrym kątem) utrzymuje narzędzie pisania w równowadze. Powinien on wywierać tylko bardzo lekki, minimalny nacisk na to narzędzie. Palec serdeczny i mały powinny być lekko zgięte łukiem i opierać się wraz z palcem średnim jeden na drugim. Dłoń dotyka powierzchni papieru końcem małego palca, od jego strony, i zewnętrzną stroną kostki w przegubie dłoni – tworząc jakby „resor”, na którym opierają się zgięte łukiem palce wraz z narzędziem pisania” (H. Kuś – Wasyluk, 1978).
Ćwiczenia w pisaniu wykonywane przez dziecko nie powinny trwać długo, natomiast mogą być stosowane często. Podczas ćwiczeń należy starać się o dobrą koordynację ruchową mięśni biorących udział w czynności pisania lub rysowania. Jednak podstawowym warunkiem realizacji wyznaczonych zadań jest stworzenie atmosfery sprzyjającej dobremu samopoczuciu dziecka, czyli życzliwy stosunek dziecka do osoby prowadzącej zajęcia i odwrotnie.
Wychowawca musi zdać sobie sprawę nie tylko z cech wspólnych charakterystycznych dla dzieci danego rocznika, ale przede wszystkim z cech różniących je w zakresie rozwoju fizycznego i psychicznego. Wiąże się to z koniecznością indywidualizacji procesu wychowawczego.
Wśród dzieci uczęszczających do przedszkola często spotyka się takie, które wykazują słabszą od przeciętnej sprawność w niektórych czynnościach, ale też takie, u których poziom pewnych czynności jest wynikiem zaburzeń rozwojowych, które przy braku odpowiedniej stymulacji mogą ulegać coraz większym obniżeniom w stosunku do możliwości dziecka, co wpływa zaburzająco na całokształt rozwoju psychoruchowego. Jednak pod wpływem korzystnych warunków i właściwych oddziaływań możemy podnieść poziom lub wyrównać występujące u poszczególnych dzieci niedobory rozwojowe.
Mówiąc o rozwoju dzieci trzeba mieć przede wszystkim na uwadze fakt, że każde dziecko ma własny, niepowtarzalny schemat rozwojowy. Różnice pomiędzy poszczególnymi dziećmi bywają nieraz duże, często spowodowane są zaburzeniami rozwojowymi. Jeśli występujące zaburzenia nie zostaną w odpowiednim czasie wyrównane wtedy utrudniają dziecku naukę pisania.