Nasza miejscowość - Kłodne. Autorski program edukacji regionalnej i wychowania przez sztukę dla dzieci w wieku przedszkolnym

„NASZA MIEJSCOWOŚĆ- KŁODNE”

AUTORSKI PROGRAM EDUKACJI REGIONALNEJ I WYCHOWANIA PRZEZ SZTUKĘ DLA DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM

Opracowały:
mgr Karolina Giercuszkiewicz
mgr Agnieszka Wielkiewicz

Spis treści:
1. Wstęp
2. Opis programu
3. Cele programu
4. Treści kształcenia i wychowania
5. Metody, formy i środki dydaktyczne
6. Ewaluacja
7. Załączniki
8. Literatura

1. Wstęp
Autorski program edukacji regionalnej i wychowania przez sztukę dla dzieci w wieku przedszkolnym powstał z myślą o rozszerzeniu wiedzy najmłodszych dzieci na temat ich najbliższego otoczenia oraz odbierania go w sposób twórczy poprzez istniejące dzieła sztuki i własne dokonania plastyczne. Wybór tematu programu wynikał z kilku przyczyn. Przede wszystkim Kłodne jest malowniczą miejscowością położoną w Beskidzie Wyspowym, niestety, jego mieszkańcy często nie doceniają walorów estetycznych i przyrodniczych otaczającego ich środowiska. Dzieci mieszkające w Kłodnem często uważają, że aby zobaczyć coś ciekawego, wartego ich uwagi należy gdzieś wyjechać. Zdarza się, że znają wszystkie uliczki w najbliższym mieście, nie mając pojęcia, że obok nich znajdują się wspaniałe miejsca do spacerów, oznaczone szlaki turystyczne, ciekawe do zwiedzenia miejsca. Dzieci pochodzące z małych miejscowości, kontynuując naukę na kolejnych etapach kształcenia w miastach, często boją się dyskryminacji i mają niższe poczucie własnej wartości. Program edukacji regionalnej i wychowania przez sztukę powstał właśnie po to, aby od najmłodszych lat zmieniać ten sposób postrzegania wsi oraz kształtować wśród dzieci postawę szacunku do miejsca pochodzenia.
Program zawiera treści z różnych dziedzin, po to, aby jak najpełniej zobrazować dzieciom walory miejscowości, w której mieszkają. Elementy historii, edukacji przyrodniczej oraz plastycznej , przedstawione są w uproszczonej, dopasowanej do wieku dzieci formie. Ważnym elementem programu jest także wychowanie przez sztukę- oglądając dzieła sztuki dzieci nie tylko będą miały kontakt z kulturą, ale zobaczą też jak wielu wybitnych twórców zajmowało się przedstawianiem życia na wsi, pracy na roli, wiejskiego pejzażu. Dzieła sztuki z zakresu malarstwa, rysunku i rzeźby mają tez zainspirować dzieci do własnej działalności plastycznej.

2. Opis programu
Program edukacji regionalnej przeznaczony jest dla dzieci w wieku przedszkolnym. Zawiera treści z zakresu historii, plastyki, przyrody oraz inne zawarte w podstawie programowej wychowania przedszkolnego oraz treści uzupełniające. Program edukacji regionalnej nie realizuje wszystkich treści podstawy programowej ponieważ jest programem uzupełniającym realizowany w przedszkolu program. Treści programu autorskiego przeplatają się z treściami programu wychowania przedszkolnego realizowanego w przedszkolu. W związku z tym niektóre elementy programu autorskiego realizowane będą razem z programem wiodącym. Pozostałe treści wprowadzane będą podczas zajęć trwających ok. 60 minut, 2-4 razy w miesiącu.
Program realizowany będzie w starszej grupie przedszkolnej w II okresie roku szkolnego do końca maja. W czerwcu zaplanowano ewaluację programu. Rozpoczęcie realizacji programu zaplanowano po jesiennej diagnozie gotowości szkolnej ze względu na to, że łatwiejsze będzie dopasowanie go do możliwości oraz zainteresowań dzieci. Program można dowolnie modyfikować, na przykład: w grupie, w której mniejsza ilość dzieci jest zainteresowana malowaniem można zmienić technikę wykonania prac na konstrukcyjną (makiety itp.).
Treści programowe zgrupowane zostały w następujących blokach tematycznych:
1. Gdzie mieszkamy?- miasta i wsie w dziełach sztuki
2. Domy dawniej i dziś
3. Zimowy pejzaż wsi
4. Linia kolejowa Nowy Sącz- Chabówka
5. Kapliczki i inne obiekty sakralne w naszej okolicy
6. W gospodarstwie- praca na roli dawniej i dziś
7. Las w mojej miejscowości, szlaki turystyczne
8. Łąka w mojej miejscowości
9. Chronimy przyrodę- zagrożone gatunki roślin i zwierząt w okolicy
W ramach każdego z wyżej wymienionych bloków tematycznych przewidziane są treści programowe a ponadto podane sprawności, umiejętności i wiadomości, które dziecko powinno zdobyć i opanować w wyniku realizacji programu. Przekazywane wiadomości nawiązywać będą do posiadanej już przez dzieci wiedzy. Stosowane będą różnorodne metody i formy pracy, aby zajęcia były jak najbardziej atrakcyjne dla uczestniczących w nich dzieci.

3. Cele programu

Ogólne cele programu:
- ugruntowanie poczucia tożsamości narodowej poprzez kształtowanie tożsamości lokalnej
- rozwijanie wiedzy i zainteresowania swoją miejscowością i jej historią
- rozbudzenie zamiłowania do przyrody
- wdrażanie do twórczego obcowania z kulturą

Cele szczegółowe:
Dziecko:
- rozpoznaje niektóre dzieła sztuki, podejmuje próby ich interpretacji
- zna położenie swojej miejscowości
- zna zasady bezpieczeństwa podczas spacerów i wycieczek
- wie, jakie ciekawe miejsca i zabytki znajdują się w okolicy
- potrafi nazwać gatunki roślin i zwierząt występujące w okolicy
- zna różnorodne techniki plastyczne
- zgodnie współpracuje w zespole podczas pracy
- z szacunkiem wypowiada się na temat pracy koleżanek i kolegów
- rozumie dlaczego i w jaki sposób należy chronić przyrodę
- zna krótką historię linii kolejowej przebiegającej przez miejscowość, w której mieszka
- bierze udział w zabawach muzyczno- ruchowych
- odtwarza z pamięci wyuczony tekst
- zna patronkę szkoły i krótką historię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej
- poprawnie wypowiada się na zadany temat
- zna niektóre tradycje kultywowane na wsi
- wie, jak dawniej wyglądało życie na wsi

4. Treści kształcenia i wychowania

Temat: Formy aktywności dzieci: Cele. Dziecko: Czas realizacji:
Gdzie mieszkamy?- miasta i wsie w dziełach sztuki - oglądanie mapy Polski dla dzieci, wskazywanie gdzie mieszkamy na mapie
- kolorowanie mapy Polski, naklejanie sylwety domu we właściwym miejscu
- oglądanie reprodukcji dzieł sztuki tematyką dotyczących miast i wsi (załącznik nr 1)
- rozmowa na temat różnic pomiędzy miastem i wsią
- „To można robić na wsi, to w mieście”- zabawa w dopasowywanie obrazków na podstawie wyobrażeń i własnych doświadczeń dzieci
- malowanie miast i wsi nocą z użyciem świeczki lub kredek woskowych i farb
- wystawa prac połączona z zabawą dydaktyczną mającą na celu wzmacnianie poczucia wartości u dzieci „Na obrazku koleżanki najbardziej podoba mi się...” - potrafi wskazać region, w którym mieszka na mapie Polski
- zna niektóre dzieła sztuki, potrafi wypowiedzieć się na ich temat
- znajduje na obrazach szczegóły dotyczące różnic między wyglądem wsi i miasta
- wykonuje pracę plastyczną nową techniką
- odnajduje pozytywne cechy prac plastycznych kolegów i koleżanek 2 godziny

Domy dawniej i dziś
- spacer po okolicy, szukanie najstarszych domów, rozmowa na temat ich wyglądu
- liczenie widzianych z okna domków, opisywanie ich wyglądu
- rozmowa na podstawie obrazów (załącznik nr 1) oraz ilustracji przedstawiającej współczesne domy
- praca konstrukcyjna w grupach, wykonanie domku krytego strzechą z kartonu, słomy i patyczków po lodach - wypowiada się na temat domów na podstawie swoich obserwacji podczas spaceru
- przelicza widziane przez siebie domy, opisuje ich wygląd
- rozpoznaje niektóre dzieła sztuki
- współpracuje w grupie wykonując przestrzenną formę plastyczną
3 godziny
Zimowy pejzaż wsi
- spacer po okolicy, zabawy na śniegu, lepienie kul, robienie tropów na śniegu, rozmowa na temat wyglądu zimowego krajobrazu
- „Zimowe pejzaże” oglądanie reprodukcji dzieł sztuki (załącznik nr 1)
- rozmowa na temat oglądanych dzieł, na temat ich kolorystyki, próba interpretacji dzieł sztuki pod względem panującego na nim nastroju
- malowanie zimowego pejzażu: malowanie podkładu farbami akwarelowymi, doklejanie konturów drzew i domów z czarnego kartonu, domalowanie śniegu białą farbą plakatową - wie jak bezpiecznie zachowywać się podczas spaceru i zabaw na śniegu
- rozpoznaje niektóre dzieła sztuki i podejmuje próby ich interpretacji
- stosuje różnorodne techniki plastyczne, podczas wykonywania pracy plastycznej 3 godziny

Linia kolejowa Nowy Sącz- Chabówka
- spacer na stację kolejową, rozmowa na temat budynku stacji, o tym co się w niej mieściło, torach kolejowych
- słuchanie wiersza „Lokomotywa” Juliana Tuwima.
- słuchanie piosenki „Wesoło gra lokomotywa”, nauka słów piosenki
- zabawy muzyczne „Jedzie pociąg” i „Jedzie pociąg z daleka”
- wysłuchanie krótkiej historii linii kolejowej Nowy Sącz- Chabówka
- oglądanie zdjęć starych lokomotyw z Muzeum w Chabówce
- spacer pod wiadukt w Kłodnem, zabawa „Echo”
- wykonanie makiety linii kolejowej, z kartonu, pudełek, patyczków, praca w zespołach (poszczególne zespoły wykonują elementy makiety, następnie powstaje jedna praca grupowa) - wie jak zachować się podczas spaceru
- uważnie słucha czytanego tekstu
- odtwarza tekst piosenki
- bierze udział w zabawach muzycznych
- zna krótką historię powstania linii kolejowej Nowy Sącz- Chabówka
- wykonuje pracę konstrukcyjno- plastyczną
- zgodnie współpracuje w zespole 8 godzin
Kapliczki i inne obiekty sztuki sakralnej w naszej okolicy

- wycieczka do kościoła w Chomranicach, oglądanie zachowanych tam dzieł sztuki: (załącznik nr 2)
- wycieczka do najbliższej kapliczki, rozmowa na ich temat, oglądanie zdjęć (załącznik nr 1)
- oglądanie reprodukcji obrazu „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic”, poznanie krótkiej historii obrazu.
- oglądanie reprodukcji Matki Boskiej Częstochowskiej.
- rozmowa z zaproszonym gościem (księdzem) na temat krótkiej historii obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej
- wykonanie witrażu na folii z wykorzystaniem szablonu i farb akrylowych - wie, jak należy zachować się podczas pobytu w kościele i przy kapliczkach
- zna dzieła sztuki w najbliższym otoczeniu
- zna patronkę szkoły oraz krótką historię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej
- zna historię obrazu „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic
- wykonuje witraż na foli z użyciem szablonu
- rozpoznaje niektóre dzieła sztuki sakralnej
- wie, jakie kapliczki znajdują się w najbliższym otoczeniu 7 godzin

W gospodarstwie- praca na roli dawniej i dziś
- oglądanie dzieł sztuki dotyczących pracy na roli (załącznik nr 1)
porównywanie z ilustracjami dotyczącymi współczesnej pracy na roli, rozmowa na temat stosowanych narzędzi, sposobu hodowli zwierząt
- rozmowa na temat skansenu, jako miejsca gdzie można zobaczyć dawną wieś, oglądanie zdjęć ze skansenu
- ćwiczenia grafomotoryczne, kolorowanka „W skansenie”
- spacer po okolicy, zwrócenie uwagi na zwierzęta w gospodarstwach
- lepienie z masy solnej lub gliny zwierząt hodowanych w gospodarstwie, po wyschnięciu, malowanie farbami. - rozpoznaje niektóre dzieła sztuki, potrafi wypowiedzieć się na ich temat
- porównuje sposoby pracy na roli dawniej i współcześnie
- wie jak wygląda i czym jest skansen
- starannie wypełnia kolorowankę
- wykonuje przestrzenną pracę plastyczną, rzeźbę. 3 godziny

Las w mojej miejscowości, szlaki turystyczne
- rozmowa z gościem, nauczycielem przyrody na temat szlaków turystycznych, czym one są, jakie znajdziemy w naszej miejscowości, w jaki sposób są oznaczone
- spacer do lasu, szukanie oznaczonych szlaków turystycznych
- oglądanie dzieł sztuki przedstawiających las (załącznik nr 1)
- rośliny i zwierzęta w naszym lesie, oglądanie ilustracji rozpoznawanie najczęściej spotykanych gatunków w naszej okolicy
- rozpoznawanie najpopularniejszych drzew na podstawie ich liści z wykorzystaniem aplikacji „Czyj to liść?”
- poznanie warstw lasu, wykonanie pracy plastyczno - technicznej
- „Las”- plener malarski, malowanie pastelami olejnymi - wie, czym są i jak są oznaczone szlaki turystyczne
- rozpoznaje niektóre dzieła sztuki i wypowiada się na ich temat
- potrafi wymienić gatunki roślin i zwierząt występujących w najbliższym otoczeniu
-rozpoznaje pospolite gatunki drzew
- wykonuje pracę plastyczną i nakleja organizmy charakterystyczne dla poszczególnych warstw lasu
- wykonuje pracę plastyczną pastelami olejnymi podczas pleneru w lesie.

5 godzin

Łąka w mojej miejscowości
- oglądanie dzieł sztuki przedstawiających łąkę (załącznik nr 1). Zwrócenie uwagi na różnorodność barw i gatunków roślin i zwierząt
- oglądanie zdjęć zwierząt i roślin najczęściej występujących na naszych łąkach, uczenie się ich nazw
- spacer na łąkę połączony z uzupełnianiem kart pracy „Jakie gatunki odnajdziemy na łące?”
- wykonanie girlandy z motylami, praca plastyczno- techniczna - rozpoznaje niektóre dzieła sztuki i wypowiada się na ich temat
- rozpoznaje najbardziej popularne gatunki zwierząt i roślin występujące w naszej okolicy
- wypełnia kartę pracy odszukując właściwe gatunki roślin i zwierząt
- wykonuje pracę plastyczno- techniczną
4 godziny

Chronimy przyrodę- zagrożone gatunki roślin i zwierząt w okolicy
- oglądanie zdjęć chronionych gatunków roślin i zwierząt występujących na naszym obszarze
- ćwiczenia grafomotoryczne, ozdabianie czarnej sylwety salamandry żółtymi plamami z kolorowego papieru
- rozmowa na temat potrzeby i sposobów ochrony przyrody
- wykonanie w grupach plakatu na temat ochrony miejscowych gatunków z wykorzystaniem zdjęć techniką collage
- spacer po okolicy, szukanie chronionych gatunków roślin i zwierząt, fotografowanie ich - rozpoznaje chronione gatunki roślin i zwierząt występujące na naszym obszarze
- wie, dlaczego i w jaki sposób należy dbać o przyrodę
- wykonuje pracę plastyczną collage współpracując w grupie
- wie, jak należy się zachować spotykając chronione gatunki roślin i zwierząt 3 godziny

5. Metody, formy i zastosowane środki dydaktyczne

Proponowane metody i formy pracy podczas realizacji programu to:

Metody:

Metody czynne
- metoda samodzielnych doświadczeń
- metoda kierowania własną działalnością dziecka
- metoda zadań stawianych dziecku
- metoda ćwiczeń
Metody oglądowe
- obserwacja
- pokaz
- przykład osobisty nauczyciela
- udostępnianie sztuki
Metody słowne
- rozmowy
- opowiadania
- objaśnienia
- instrukcje

Formy :

- zabawa i inne rodzaje działalności dzieci pozwalające na rozwijanie własnej inicjatywy,
- spacery i wycieczki,
- zajęcia organizowane przez nauczycielkę z całą grupą lub prowadzone w mniejszych zespołach.

Zarówno metody jak i formy pracy zaproponowane w programie należy dostosować do potrzeb i zainteresowań dzieci. Można je modyfikować oraz wypracować inne metody i formy, o których nauczyciel wie, że dobrze sprawdzają się w grupie dzieci, z którymi pracuje.
Najbardziej potrzebnymi środkami dydaktycznymi podczas realizacji programu będą reprodukcje dzieł sztuki, różnego typu ilustracje a także albumy i zdjęcia dotyczące przyrody. Potrzebne będą różnego typu przybory artystyczne, sylwety do odrysowywania, kolorowanki, karty pracy dla dzieci, nagrania z piosenkami.

6. Ewaluacja

Ewaluacja programu przewidziana została na miesiąc czerwiec, po zakończeniu realizacji programu. Ewaluacja ma na celu uzyskanie odpowiedzi na następujące pytania:
- Czy program jest w całości możliwy do realizacji?
- Jakie czynniki sprzyjają, a jakie utrudniają jego realizację?
- Czy i w jakim stopniu osiągnięte zostały cele?
- Co można zrobić dla udoskonalenia programu?
Aby uzyskać odpowiedzi na te pytania przeprowadzona zostanie krótka ankieta dla rodziców dzieci oraz rozmowa z dziećmi, podczas której nauczyciel będzie mógł ocenić jakie wiadomości z zakresu programu zostały przyswojone. Umiejętności, które dzieci powinny nabyć zostaną ocenione poprzez analizę wytworów ich pracy.
Ankieta dla rodziców zawierać będzie następujące pytania:
- Czy jest Pan/Pani poinformowany o realizacji programu?
- Czy uważa Pan/Pani że zajęcia z zakresu edukacji regionalnej są atrakcyjne dla dzieci?
- Czy dziecko opowiada w domu o tych zajęciach? (pozytywnie/negatywnie)
- Czy dziecko w domu dzieli się zdobytą wiedzą z zakresu przyrody lub plastyki?
- Czy dziecko w domu chętnie wykonuje prace plastyczne?
- Czy chciałby Pan/Pani aby dziecko nadal uczestniczyło w tego typu zajęciach?
Rozmowę z dziećmi nauczyciel musi przeprowadzić z całą grupą zaznaczając w arkuszu, na które pytania dzieci potrafiły odpowiedzieć, a na które nie.
Przykładowe pytania do dzieci podczas rozmowy:
- Czy rozpoznajesz te obrazy? (podaj autora lub tytuł)
- Które zwierzęta i rośliny potrafisz nazwać?
- Które z nich są pod ochroną?
- Jakie znasz techniki plastyczne?
Większość pytań musi być ilustrowana zdjęciami i ilustracjami. Wyniki nauczyciel zaznacza w arkuszu i poddaje analizie wraz z ankietami i wytworami pracy dzieci, aby odpowiedzieć sobie na pytania główne i ewentualnie korygować i udoskonalać program.

7. Załączniki

Spis załączników do realizacji programu autorskiego edukacji regionalnej w przedszkolu:
1. Reprodukcje dzieł sztuki do poszczególnych tematów
2. Historia parafii w Chomranicach
3. Reprodukcja i historia obrazu „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic
4. Historia linii kolejowej Chabówka- Nowy Sącz
5. Karty pracy- obserwacja roślin i zwierząt

Reprodukcje dzieł sztuki do poszczególnych tematów:

1. Miasta i wsie

Władysław Jarocki, Widok wsi na Huculszczyźnie I, 1906r., akwarela

Leon Wyczółkowski, Sad, 1927r., akwarela

Stanisław Kamocki, Pejzaż wiejski (motyw z Radziszowa), 1907r., olej na płótnie

Stanisław Czajkowski, Zagroda wiejska, 1923r., olej na tekturze

Leon Wyczółkowski, Dzielnica żydowska w Lublinie, 1918r., litografia

Stanisław Tondos i Wojciech Kossak, Bracia, olej na płótnie

Stanisław Tondos, Kraków, klasztor Norbertanek, olej na płótnie

Julian Fałat, Widok Krakowa, akwarela

2. Domy dawniej i dziś

Stanisław Czajkowski, Wieś pod lasem, olej na desce

Julian Fałat, Plebania w Wytaszycach, 1870r., akwarela

Józef Chełmoński, Przed deszczem, 1872r.

3. Zimowy pejzaż wsi

Julian Fałat, Krajobraz zimowy, 1891, akwarela

Ludwik Misky, Potok w śniegu, 1905r., olej na płótnie

Józef Czajkowski, Sad w zimie, 1900r., olej na płótnie

Ferdynand Ruszczyc, Młyn zimą, 1897r., olej na płótnie

Jan Stanisławski, Park w Zakopanem w zimie, po 1900r., olej na tekturze

4. Praca na roli dawniej i dziś

Ferdynand Ruszczyc, Ziemia, olej na płótnie

Leon Wyczółkowski, Kopanie buraków, olej na płótnie

Leon Wyczółkowski, Kopanie buraków, olej na płótnie

5. Las

Stanisław Gałek, Potok w zimie, olej na tekturze

Julian Fałat, Las, 1888r.

6. Łąka

Stanisław Kamocki, Łąka, olej na płótnie

Jan Stanisławski, Step, 1900r., olej na tekturze

Jan Stanisławski, Ule na Ukrainie, 1895r., olej na płótnie

Jan Stanisławski, Dziewanna, po 1890r., olej na tekturze

7. Kapliczki i inne obiekty sakralne w mojej okolicy

Kłodne, par. Chomranice. Kapliczka, zapewne 1 poł. XIX w.
Rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem XVIII/XIX w.

Rzeźba Matki Boskiej z Dzieciątkiem 1900r.

Załącznik nr 2
Historia parafii Chomranice
Chomranice to miejscowość położona w dolinie Smolnika w powiecie nowosądeckim, należąca do dekanatu Nowy Sącz – Zachód. Jako wieś istniała już od 1316 roku. Natomiast jako parafia powstała prawdopodobnie w drugiej połowie XIII wieku. Pierwsza wzmianka o jej istnieniu pochodzi z 1326 roku. Obecnie do parafii należy 5 miejscowości: Chomranice, Kłodne, Krasne Potockie, Wola Marcinkowska i połowa Klęczan. Parafia liczy około 3 tysięcy wiernych. Wezwanie parafii to: Parafia Imienia Najświętszej Maryi Panny. W parafii są dwa odpusty: 14 sierpnia ku czci św. Maksymiliana i w niedzielę przed lub po 12 września ku czci Imienia Najświętszej Maryi Panny.
W parafii istnieją dwa kościoły. Jeden drewniany pod wezwaniem Imienia Najświętszej Maryi Panny i drugi murowany pod wezwaniem św. Maksymiliana. W miejscowości Kłodne jest także kaplica pod wezwaniem św. Józefa Rzemieślnika.
Kościół drewniany został zbudowany w latach 1691 – 1692 z fundacji Stanisława Krzesza sędziego bieckiego. Jest konstrukcji zrębowej, oszalowany, z murowanym przedsionkiem, kryty gontem. Jednonawowy, z węższym prezbiterium , po którego bokach symetrycznie przybudowane: od północy zakrystia, od południa kaplica. Wnętrze nakryte sklepieniem kolebkowym. Dach siodłowy, stromy, o jednej kalenicy. Wieżyczka na sygnaturkę kształtu barokowego, baniasta z latarnią. Polichromia wnętrza figuralna i ornamentalna , malowana w 1966 roku. Na suficie zakrystii polichromia ornamentalna z 1767 roku, odsłonięta i konserwowana w 1959 roku.
W kościele można zobaczyć pięknie odnowiony ołtarz główny rokokowy z 2 połowy XVIII wieku z bramkami , na których znajdują się rzeźby św. Stanisława i św. Wojciecha, a w polu środkowym obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem z XVI wieku. Warte do obejrzenia między innymi są także ołtarze boczne, ołtarz w kaplicy, chrzcielnica, kropielnica kamienna oraz tablice nagrobne.
Przy kościele znajduje się drewniana, konstrukcji słupowej, o ścianach zwężających się ku górze, z nadwieszoną izbicą i namiotowym hełmem dzwonnica wolnostojąca.
Kościół jest otoczony murem kamiennym z pierwszej połowy XIX wieku. W jego obwodzie znajduje się 14 kaplic ze Stacjami Drogi Krzyżowej oraz murowana ambona.
W zabytkowym kościele odprawiane są Msze Święta pogrzebowe, a także – oprócz okresu zimowego – nowenny do Matki Bożej Nieustającej Pomocy.
W roku 2000 oddano do użytku nowy kościół w Chomranicach pw. św. Maksymiliana Marii Kolbego.

Załącznik nr 3
Reprodukcja i krótka historia obrazu „Opłakiwanie Chrystusa” z Chomranic

Opłakiwanie z Chomranic – dzieło anonimowego artysty znanego w literaturze jako Mistrz Opłakiwania. Datowane jest na drugą ćwierć XV stulecia (ok. 1440). Nazwę swoją obraz zawdzięcza miejscu w którym się znajdował, w małym wiejskim kościele w Chomranicach koło Nowego Sącza. Wcześniej prawdopodobnie znajdował się w Krakowie, w nieistniejącym dziś kościele Św. Krzyża na Kleparzu. Obecnie znajduje się w Muzeum Diecezjalnym w Tarnowie.
Obraz ten został namalowany techniką tempery na desce. Przedstawia scenę Zdjęcia z Krzyża, w typie ikonograficznym zwaną Opłakiwaniem. Od strony kolorystycznej artysta świadomie operował zarówno jasną jak i ciemną paletą barw. Trudno jest dociec pochodzenia artysty. Dzieło chomranickie wywarło wpływ na malarstwo małopolskie. Prawdopodobnie autor dzieła miał swoją pracownię, zwaną w literaturze warsztatem Mistrza Opłakiwania, z którego wywodzą się autorzy takich dzieł jak m.in. Opłakiwanie z Żywca, Opłakiwanie z Czarnego Potoku.
Załącznik nr 4
Historia linii kolejowej Nowy Sącz- Chabówka
Galicyjska Kolej Transwersalna – została wybudowana w latach 1882 – 1884 tworząc ciąg komunikacyjny Cadca (obecnie Republika Słowacji) – Zwardoń – Żywiec – Sucha Beskidzka – Chabówka – Nowy Sącz – Stróże – Nowy Zagórz – Stryj (ob. Ukraina) – Stanisławów – Husiatyń. Łączna długość wybudowanej w dwa lata trasy wyniosła 577 km, co budzi uzasadniony podziw, biorąc pod uwagę poziom ówczesnej techniki.
Podstawowym celem inwestycji było stworzenie ciągu komunikacyjnego w przebiegu równoleżnikowym (transwersalnym – poprzecznym). Najważniejszym czynnikiem przesądzającym o budowie tej linii był aspekt militarny. Dzięki budowie tej trasy stworzono alternatywny ciąg komunikacyjny dla głównej linii Kraków – Lwów, istotnej strategicznie dla Cesarstwa Austro-Węgier. Ważnym aspektem była też spodziewana aktywizacja słabo rozwiniętych terenów Galicji, dla których kolej stała się impulsem do gospodarczego rozwoju.
Łączna długość Galicyjskiej Kolei Transwersalnej wyniosła 768km. Swoją militarną przydatność, szlak ten wykazał podczas I Wojny Światowej ułatwiając transport wojsk i zaopatrzenia, a także ewakuację rannych – szczególnie podczas bitew pod Limanową w listopadzie i grudniu 1914 roku oraz pod Gorlicami w 1915 roku.

Dworzec w Chabówce – stan sprzed 1945 roku
W okresie międzywojennym, w zmienionych realiach gospodarczych i politycznych trasa Galicyjskiej Kolei Transwersalnej służyła lokalnej społeczności zapewniając transport osób i towarów. Po II wojnie światowej odcinek między Olszanicą, a później (po korekcie granic w 1951 roku) Krościenkiem a Husiatyniem znalazł się na terytorium Ukrainy. Przez ponad 50 powojennych lat, dawny odcinek kolei galicyjskiej nadal służył do transportu osób i towarów. Ważne w nowej rzeczywistości odcinki Zwardoń – Żywiec – Sucha Beskidzka -Chabówka oraz Nowy Sącz – Jasło doczekały się elektryfikacji na na przełomie lat 70. i 80. XX wieku.
Niestety, leżący z dala od ważnych ciągów transportowych odcinek Nowy Sącz – Chabówka, w obliczu konkurencji transportu drogowego stracił na znaczeniu, czego efektem było zamknięcie regularnego ruchu pociągów w 2006 roku. Planowych pociągów osobowych nie zobaczymy także na odcinkach Żywiec – Sucha Beskidzka, Stróże – Jasło i Nowy Zagórz – Krościenko. Pewnym pocieszeniem są sezonowe przejazdy pociągów retro ze Skansenu Taboru Kolejowego w Chabówce na odcinku do Kasiny Wielkiej, a także okazjonalne przejazdy organizowane przez miłośników kolei. Miejmy nadzieję, że rosnąca popularność pociągów turystycznych obsługiwanych zabytkowym taborem pozwoli częściej cieszyć się widokiem składu sunącego przez piękny Beskid Wyspowy.

Pociąg turystyczny z parowozem OKz32-2 z 1934 w okolicach Raby Wyżnej

Załącznik nr 5
Karty pracy do tematu „Łąka”
Zwierzęta Rośliny
Zając Mlecz polny
Biedronka Pokrzywa

Jaszczurka zwinka Wiechlina łąkowa
Motyl Koniczyna łąkowa
Pszczoła Stokrotka
Osa Jaskier polny
Żaba Krwawnik
Konik polny Dziurawiec
Mrówka Niezapominajka