Studium przypadku dziecka z niepełnosprawnością - przypadek 2.

Każde dziecko, szczególnie to ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi wymaga stymulowania rozwoju psychomotorycznego oraz indywidualnego podejścia. Jednakże niektóre z nich już na starcie potrzebują stanowczo większej pomocy i uwagi zarówno ze strony specjalistów, jak i rodziców.
Wszystkie rodzaje niepełnosprawności są ważne, nawet wtedy, kiedy są określane jako lekkie. Osoby z niepełnosprawnością muszą wkładać ogromny wysiłek w naukę, wielu z nich potrzebuje specjalistycznej pomocy i wsparcia ze strony rodziców oraz nauczycieli.

Stan zdrowia i rozwój psychofizyczny dziecka z wtórną niepełnosprawnością ruchową pod postacią ograniczenia samodzielnej lokomocji, w przebiegu choroby pierwotnej (guz mózgu) - charakterystyka ogólna


... ma 7 lat. Pochodzi z rodziny pełnej. Ma starszego o 15 lat brata, który
jest zupełnie zdrowy. Rodzice posiadają wykształcenie średnie. Warunki bytowe rodziny można określić jako dobre. Dziewczynka jest po kilku operacjach onkologicznych guza mózgu oraz po chemioterapii.
... była diagnozowana u wielu specjalistów. Rodzice są w stałym kontakcie z onkologiem, neurologiem, neurochirurgiem, psychologiem i rehabilitantem.
W oddziale przedszkolnym uczęszcza na wybrane zajęcia edukacyjne indywidualne, wczesne wspomaganie rozwoju dziecka, zajęcia logopedyczne i zajęcia rewalidacyjne. Była badana w poradni psychologiczno-pedagogicznej. Jej możliwości intelektualne kształtują się na poziomie poniżej wieku rozwojowego, aktualnie na poziomie niepełnosprawności intelektualnej w stopniu lekkim.
Dziecko porusza się samodzielnie, lecz z widocznym brakiem koordynacji i płynności ruchów. Stara się samodzielnie przebierać w szatni. Je samodzielnie przy użyciu łyżki i widelca, pije ze szklanki. Coraz chętniej wykonuje ćwiczenia ruchowe (na miarę swoich możliwości). Lepiej radzi sobie podczas zamalowywania dużych powierzchni obrazka, czasami zdarza się, że dość dokładnie zamaluje małe szczegóły na obrazku. Podczas lepienia z plasteliny, masy papierowej stara się odtworzyć kształty np. kuleczki, wałeczki. Radzi sobie podczas wodzenia palcem po prostym wzorze graficznym. Bardzo chętnie otwiera i zamyka pudełka, zakręca i odkręca plastikowe butelki, ale niska jest sprawność manualna i koordynacja wzrokowo – ruchowa.
Dziewczynka jest oburęczna, wykazuje znaczną przewagę w zakresie ręki lewej.
W zakresie motoryki małej i dużej widoczna jest mała stabilność ruchów, brak precyzyjności podczas wykonywania zadań np. podczas przesypywania ryżu, koralików, nawlekania kulek na sznurki. Pracuje w wolnym tempie. Ma trudności ze wskazaniem prawej i lewej strony oraz określeniem położenia przedmiotów w przestrzeni (góra - dół, przed - za - obok).
Mowa Oli jest obniżona artykulacyjnie, ale zrozumiała dla otoczenia. Dziewczynka wypowiada proste zdania. Podczas obserwacji można zauważyć, że wzrósł jej zasób słownikowy. Rozumie i wykonuje proste polecenia. Logicznie odpowiada na proste pytania. ... bardzo chętnie słuchała czytanych bajek, zadaje wiele prostych pytań typu „co to jest?”, „co robi?”, a gdzie jest?”, „czy mama przyjedzie?”, „a dlaczego?”.
Podczas ćwiczeń oddechowych potrafi wytworzyć dużą ilość pary na lustrze.
... nie buduje dłuższych, swobodnych wypowiedzi podczas ćwiczeń związanych z tematem zajęć (określonym przez nauczyciela). Ruchy języka są nadal mało precyzyjne, niska sprawność warg i policzków wymaga dalszego usprawniania.
Sfera poznawcza (opanowanie technik szkolnych, zakres opanowanych treści programowych, osiągnięcia i trudności, pamięć, uwaga, myślenie). Dziewczynka potrafi i lubi słuchać krótkiego tekstu czytanego przez nauczyciela, częściowo rozumie jego treść. Rozpoznaje przedmioty na podstawie użytku, przelicza elementy szeregowo w zakresie 10. Opowiada co widzi na obrazku, jednak jej wypowiedzi zawierają niewiele elementów. Natomiast w swobodnej rozmowie na interesujące ją tematy, konstruuje proste i logiczne zdania. Poprawnie układa 2-3 elementowe historyjki.
... różnicuje i nazywa podstawowe kolory, potrafi odszukać dwa takie same obrazki z pośród innych. Rozpoznaje na obrazkach zwierzęta, nazywa je, rozpoznaje i nazywa większość owoców i warzyw, tych których nie zna, dopytuje się „co to jest?”. Dziewczynka coraz lepiej radzi sobie z określeniem elementów różnicujących dwa obrazki. Radzi sobie z ułożeniem puzzli 2 i 3 elementowych, choć dopasowuje je metodą prób i błędów. Nie zawsze poprawnie potrafi ułożyć duże figury według wielkości, kształtu i koloru. Potrafi dopasować obrazek o określonym wzorze do obrazka o takim samym wzorze na planszy.
Z pomocą nauczyciela potrafi segregować obrazki w grupy tematyczne; owoce na sałatkę owocową, warzywa na zupę jarzynową. ... chętnie opisuje co widzi na obrazku, z pomocą nauczyciela wskazuje przedmioty, postacie o które jest zapytana. Podąża wzrokiem
za przedmiotem.
Lubi zabawy dźwiękonaśladowcze. Prawidłowo dokonuje różnicowania natężenia dźwięków głośno – cicho, tempa szybko – wolno. Poprawnie wystukuje usłyszany prosty rytm z wykorzystaniem tamburyna i marakasów. Poprawnie potrafi wskazać i nazwać proste stany emocjonalne: śmiech, płacz, smutek, strach. Zapamiętuje krótkie wierszyki, wyliczanki i treści piosenek. Bardzo chętnie śpiewa ulubione piosenki, odtwarza rymowanki. Występują u niej znaczne deficyty w zakresie funkcji słuchowej, dzieli wyrazy na sylaby, ale nie wysłuchuje głoski w nagłosie i wygłosie, nie dokonuje analizy i syntezy głoskowej.
Dziecko ma trudności ze wzrokowym rozpoznawaniem elementarnych znaków graficznych (kształty, obrazki) oraz efektywnym przeszukiwaniem pola spostrzeżeniowego, ma problemy z rozróżnianiem kształtów, samodzielną interpretacją prostych ilustracji, wykonywaniem rysunków figuralnych, rysowaniem po śladzie, reprodukowaniem kształtów. Osłabione są procesy pamięci, czasami ma problemy z przywołaniem adekwatnej nazwy z pamięci.
Mocnymi stronami Oli jest pogodne usposobienie, gotowość do podejmowania współpracy nad zadaniami, które ją interesują. Satysfakcja z osiągnięć. Słabą ma motywację do pokonywania trudności, wykonywania ćwiczeń (szybko rezygnuje w obliczu niepowodzenia, mimo pomocy i wsparcia ze strony nauczycieli).
W przypadku napotykanych trudności szybko się zniechęca i wycofuje.
W czasie wolnym dąży do zabawy i kontaktów z rówieśnikami, ale nie zawsze zgodnie współpracuje, obraża się i wycofuje z zabawy. Jest akceptowana przez inne dzieci w grupie, jednak dzieci nie zawsze rozumieją sposób, w jaki dziewczynka próbuje nawiązać z nimi kontakt.
W relacjach z nauczycielami miewa zmienne nastroje. Zdarza się, że nie zawsze chętnie podejmuje się wspólnych zabaw i ćwiczeń, wymaga zachęty nauczycieli. Zdarza się, że używa niewłaściwego słownictwa (mówi do nauczyciela na „ty”, a zdarza się też, że potrafi uderzyć nauczyciela). Potrzebuje więcej czasu na nawiązanie kontaktu z drugą osobą, aby ją poznać.
Brakuje jej samodzielności i wytrwałości w wykonywaniu przeważającej większości zadań. Zainteresowana, próbuje podjąć się wykonania pracy. Niechętnie wykonuje prace plastyczne co związane jest z niską sprawnością manualną. Prace są na etapie bazgrot. Utrzymują się duże trudności z rysowaniem po śladzie, reprodukowaniem kształtów. ... bardzo lubi słuchać, uczyć się i śpiewać piosenki, rymowanki.
Podczas pobytu ... w szkole zapewniona jest pomoc i wsparcie pomocy nauczyciela – asystenta w zakresie: pomocy w czynnościach samoobsługowych dziecka, w zajęciach z grupą oraz zapewnienia bezpieczeństwa dziecku podczas zajęć organizowanych przez szkołę, podczas spacerów i zajęć ruchowych.
Praca dziecka na zajęciach wczesnego wspomagania rozwoju dziecka.
W zakresie motoryki małej i dużej oraz grafomotoryki widoczna jest mała stabilność ruchów, brak precyzyjności w trakcie wykonywania zadań np. przesypywania ryżu, przelewania wody, nawlekania koralików czy kulek na sznurki. ... manipuluje przedmiotami, dopasowuje klocki do otworów metodą prób i błędów, rysuje kreski, kształty owalne, potrafi zatoczyć pełny kształt narzędziem pisarskim. Podczas lepienia z ciastoliny stara się odtworzyć kształty np. kuleczki, wałeczki. Z pomocą nauczyciela radzi sobie podczas wodzenia palcem po prostym wzorze graficznym. Chętnie otwiera i zamyka pudełka, zakręca i odkręca plastikowe butelki.
Dziewczynka rozpoznaje, poprawnie wskazuje i nazywa poszczególne części ciała. Wykazuje postępy we wskazaniu prawej i lewej strony oraz określaniem położenia przedmiotów w przestrzeni (góra – dół, przed – za - obok). ... różnicuje i nazywa podstawowe kolory, potrafi odszukać dwa takie same obrazki z pośród innych, chętnie bierze udział w grze memory, dobrze radzi sobie ze wskazaniem różnic w obrazkach. Rozpoznaje na obrazkach zwierzęta, nazywa je, rozpoznaje i nazywa większość owoców i warzyw. Układa puzzle 2 i 3 elementowe - dopasowuje je metodą prób i błędów. Rozróżnia podstawowe figury geometryczne (kwadrat, koło, trójkąt), umie dopasować do siebie takie same figury pod względem kształtu i koloru, lecz z wielkością ma problemy i wtedy wymaga pomocy nauczyciela. Z pomocą potrafi segregować obrazki w grupy tematyczne; owoce, warzywa, zabawki, ubrania, pojazdy. ... chętnie opisuje co widzi na obrazku, wskazuje przedmioty, postacie o które jest zapytana. Ma trudności z kreśleniem linii w ograniczonym polu.
... jest bardzo czujna na odgłosy dochodzące z otoczenia i poprawnie je lokalizuje. Bardzo chętnie słucha odgłosów różnych przedmiotów, zwierząt i poprawnie naśladuje je. Poprawnie łączy usłyszany dźwięk z obrazkiem. Lubi zabawy dźwiękonaśladowcze. Prawidłowo dokonuje różnicowania natężenia dźwięków: głośno – cicho, tempa: szybko – wolno. Z pomocą poprawnie wystuka usłyszany prosty rytm. Gdy jest zainteresowana ćwiczeniami potrafi prawidłowo podzielić na sylaby proste wyrazy.
Rozumie i wykonuje proste polecenia. Logicznie odpowiada na proste pytania. Poprawnie układa 2, 3 elementowe historyjki obrazkowe. Gdy wykazuje chęć do podjęcia pracy z pomocą nauczyciela potrafi ułożyć historyjki składające się z 4 elementów. ... bardzo chętnie słuchała czytanych bajek, zadając proste pytania.
Na podstawie pytań zadawanych przez nauczyciela opowiada co widzi na obrazku, jednak jej wypowiedzi zawierają niewiele elementów. Natomiast w swobodnej rozmowie na interesujące ją tematy, konstruuje proste i logiczne zdania. Ma trudności z użyciem odpowiednich form gramatycznych wyrazów. Poznała wiele nowych nazw przedmiotów. Bardzo chętnie uczestniczy w zabawach tematycznych. Ma trudności z ułożeniem bardziej złożonych pytań do obrazka. Chętnie rozwiązuje zagadki.
Bardzo dobrze radzi sobie w zapamiętywaniu krótkich wierszyków, wyliczanek i treści piosenek. Zaciekawiona wierszem (popartym gestami, przedmiotami, które w nim występują) potrafi go zapamiętać, nawet jeśli jest on dłuższy. Bardzo chętnie śpiewa ulubione, piosenki, odtwarza rymowanki. Poprawnie powtarza ciągi słowne np.: dni tygodnia.
Narządy mowy wymagają dalszego usprawniania. Zdarza się, że niechętnie wykonuje ćwiczenia usprawniające pracę języka, warg, policzków. Ruchy języka są nadal mało precyzyjne, niska jest sprawność warg i policzków. Często ćwiczenia usprawniające narządy mowy wykonywane są podczas innych ćwiczeń, kiedy ... nie skupia się na ich wykonywaniu, np. podczas uczenia się rymowanek, zabaw w naśladowanie emocji (śmiech, smutek, zdziwienie). Podczas ćwiczeń oddechowo -fonacyjnych wzmacniane są mięśnie biorące udział w oddychaniu, wyrabianie właściwego toru oddechowego, umiejętności poprawnego wdechu i wydechu. Dziewczynka podczas zabaw dmucha na kolorowe piórka, kuleczki styropianowe, płatki papieru za pomocą słomki i bezpośrednio za pomocą ust, rozdmuchuje krople farby na kartce papieru, naśladuje ziewanie, chrapanie. Za pomocą słomki podczas wydechu potrafi utrzymać w górze ok. 3 sekund styropianową kulkę. Poprawnie wykonuje ćwiczenia w cichym i głośnym wymawianiu samogłosek.
Podczas zajęć ... wdrażana jest do stosowania zwrotów grzecznościowych, proszę, dziękuję, przepraszam, zachowania się podczas wejścia do sali i po zakończonych zajęciach podczas wyjścia do domu (dzień dobry, do widzenia), a także do używania zwrotów witania się i pożegnania z innymi dziećmi (witaj, cześć, do zobaczenia). Podczas zajęć zdarza się, że niechętnie podejmuje się wykonywania ćwiczeń, lub odmawia ich wykonania, wówczas obraża się, dąsa, odwraca się tyłem do nauczyciela i nie podejmuje współpracy. Często chce wykonywać to, co w danym momencie ją interesuje. W ćwiczeniach często dąży do zabaw, które również sama wymyśla, np. w sklep, gotowanie, zabawy pacynkami. W dniu gorszego samopoczucia miewa znaczne trudności z koncentracją uwagi, utrzymaniem dłuższego kontaktu wzrokowego.
Współpraca z mamą układa się dobrze. Mama czasami uczestniczy w zajęciach, otrzymuje wskazówki do pracy, materiały do wykonywania ćwiczeń z ... w domu.
Metody pracy dostosowane są do indywidualnych możliwości i potrzeb dziecka, samopoczucia, nastroju, koncentracji uwagi, tempa pracy. Zastosowane środki dydaktyczne są odpowiednie pod względem wizualnym (powiększone, wyraziste, jednolite). Stosowane są wzmocnienia pozytywne, podkreślające jej zaangażowanie, częste pochwały ustne oraz drobne nagród w postaci naklejek – motywatorów.
Wnioski:
Zajęcia wczesnego wspomagania rozwoju dziecka przynoszą pozytywne efekty. Dziewczynka w dużym stopniu wykorzystuje poświęcony jej czas, by zdobyć wiedzę i umiejętności, które w życiu każdego człowieka są bardzo ważne. Wymaga ciągłego wspierania i ukierunkowania oraz zachęty do samodzielnego podejmowania pracy.
W pracy z ... należy stosować polecenia poparte gestem, wykorzystywać naturalne upodobania dziecka w celu stymulacji jej rozwoju. W pracy z dziewczynką wykorzystywać jej zainteresowanie muzyką, dostosować wymagania do możliwości percepcyjnych dziecka, stosowanie pozytywnych wzmocnień, konsekwentne egzekwowanie ustalonych zasad i wskazywanie nawet drobnych sukcesów. Dostrzeganie wysiłku dziecka włożonego w osiągnięcie pożądanego celu, a nie tylko końcowego efektu pracy. Inicjowanie kontaktu z rówieśnikami, praca nad społecznie akceptowaną spontanicznością.

Podsumowanie

Praca z dziećmi niepełnosprawnymi jest zadaniem złożonym, aby osiągnąć zamierzony cel powinni współpracować wszyscy, którzy odpowiadają za jej wyniki.
W pierwszych latach życia dziecka najistotniejszą rolę w rozwoju odgrywają rodzice.
Od ich zaangażowania, rozumienia problemów psychologicznych zależy, czy dziecko podejmie wysiłek niezbędny w walce o swoje zdrowie. Równie ważną osobą w przypadku dziecka upośledzonego umysłowo, jak i ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi – jest nauczyciel. Powinien on wykonywać swoją pracę rzetelnie i odpowiedzialnie, mając na uwadze indywidualne potrzeby i możliwości każdego dziecka.
Od nas nauczycieli zależy cała jego przyszłość. Tworzymy fundament nie tylko pod jego przyszłą edukację, ale przede wszystkim kształtujemy podstawy funkcjonowania w samodzielnym życiu. Praca z dziećmi niepełnosprawnymi przynosi więcej satysfakcji, wtedy kiedy dziecko zaczyna osiągać sukcesy na miarę swoich możliwości pomimo ogromnych trudności na wstępie.
W pracy z takimi dziećmi nie należy skupiać się na ich deficytach, lecz doskonalić przede wszystkim to, co jest najmniej zaburzone i co może pozwolić przezwyciężyć inne trudności. Należy prowadzić różnorodne zajęcia, stosować atrakcyjne formy i metody pracy, aby pobudzić ich zainteresowania.
Równie ważne jest stworzenie w klasie życzliwej atmosfery i akceptacji wokół dzieci z niepełnosprawnościami, zarówno ze strony rówieśników, jak i pracowników szkoły. Osoby zdrowe w kontakcie z niepełnosprawnymi mają okazje do kształtowania właściwych postaw wobec nich i ich problemów.
Praca z dzieckiem niepełnosprawnym da nam wiele satysfakcji wtedy, gdy stworzymy mu odpowiednie warunki do rozwoju w jego własnym tempie i jeśli nasze oczekiwania nie będą zbyt wygórowane. Należy pamiętać, że nie można pomijać kolejnych etapów edukacji wierząc, że uczeń z tego wyrośnie, a braki same się wyrównają. Wymaga to wiele cierpliwości, mozolnej pracy i tolerancji dla innych.
We współczesnym świecie podejście człowieka do problemu niepełnosprawności stanowi test jego człowieczeństwa, dowodzi ewolucji poglądów lub ich nietolerancji.