Postawy wobec rówieśników w grupie dzieci w młodszym wieku szkolnym

Uważam, że w okresie młodszego wieku szkolnego podstawowe środowiska życia dziecka, jak rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza, sąsiedzka tworzą różne sytuacje społeczne oraz wychowawcze, dzięki którym dziecko kontaktuje się z innymi nawiązując z nimi w ten sposób łączność, nabywa odpowiednie postawy, wchodzi w określone relacje interpersonalne. By dobrze zrozumieć problematykę postaw wobec rówieśników, znaczenie ich w rozwoju psychospołecznym dzieci, w poniższym rozdziale przedstawię podstawowe definicje postaw wobec rówieśników w grupie dzieci w młodszym wieku szkolnym, ich rodzaje i formy jakie je określają. D.G. Myers twierdzi, że: „Kiedy chcemy poznać czyjeś postawy, pytamy
o opinie i uczucia związane z jakąś osobą lub zdarzeniem i wywoływane przez nie zachowania. Wszystkie reakcje wyrażające nasz niechętny lub przychylny stosunek wobec kogoś lub czegoś, niezależnie, czy przybiera postać przekonań, uczuć czy tendencji w zachowaniu, definiują indywidualne postawy.”

1. Definicje postaw w naukach społecznych
Postawy międzyludzkie obejmują różnorodne sytuacje życiowe i mają miejsce
w środowisku życia człowieka: w rodzinie, w grupie rówieśniczej, sąsiedzkiej, kulturowej itp. Ludzie obcując ze sobą wzajemnie na siebie oddziaływają, a skutkiem tego są zmiany zachodzące w różnych sferach ich osobowości. Procesem zachodzącym w młodszym wieku szkolnym jest kształtowanie się postaw dzieci wobec siebie.
Termin „postawa” po raz pierwszy został użyty przez filozofów H. Spencera i A. Baina dla określenia psychicznego stanu gotowości do słuchania oraz uczenia się czegoś. Termin ten znaczeniowo jest zbliżony do pojęć „nastawienie” i „opinia”. Według W.I. Thomasonai F. Znanieckiego , postawa jest indywidualnym odpowiednikiem wartości społecznej,
a łącznikiem między wartością, a postawą jest czynność w jakiejkolwiek formie. Innym polskim socjologiem zajmującym się problematyką postaw był S. Nowak. Według niego, postawy to nic innego, jak zachowania ludzi, które charakteryzują się pewną trwałością oraz modyfikują związki między zachowaniami, a sytuacjami, które wywołały. Natomiast
A. Jasińska – Kania uważa, że postawy są przyjmowane za podstawowe elementy osobowości będące przedmiotem empirycznych. Wyróżnia ona postawy wobec określonych rzeczy, wobec określonych osób i grup oraz wobec instytucji i norm społecznych. O postawach możemy mówić, gdy zostaną spełnione następujące warunki:
- jednostka jest świadoma istnienia pewnego przedmiotu, osoby, grupy, bądź idei,
- w trakcie interakcji jednostki z przedmiotem postawy dochodzi do generowania pewnych przekonań na jego temat,
- kontakty z obiektem prowadzą nie tylko do wytworzenia przekonań, ale również do ustosunkowania emocjonalnego, charakteryzujące się rodzajem uczuć wzbudzany przez dany obiekt (pozytywne, negatywne, zerowe - obojętne). Tak więc, można mówić,
że każda postawa może mieć znak dodatki, będzie to postawa pozytywna, znak ujemna, wtedy mówimy o postawie negatywnej lub znak zerowy, który mówi nam o postawie neutralnej.
Nadto każda postawa ma znak, treść przedmiotową, co oznacza, że „dotyczy zawsze czegoś lub kogoś”. W literaturze przedmiotu, spotykamy się również
z postawami, które mogą dotyczyć jednego lub więcej przedmiotów, mają swoją złożoność, czyli stopień rozwinięcia jej poszczególnych elementów; zwartości, która dotyczy zgodności pomiędzy wszystkimi komponentami postawy oraz stopień powiązania danej postawy z innymi i jej trwałość. Kolejnym podziałem postaw są postawy pełne oraz niepełne. Te pierwsze odnoszą się do konkretnych sytuacji, obiektów. Odnoszą się do jakichś kategorii przedmiotów. Z kolei postawy niepełne nie mają wszystkich elementów postaw, są one pozostałością postaw pełnych. Kolejnym kryterium postaw jest ich natężenie. Wyróżniamy wówczas postawy silne i słabe. Jeszcze innym kryterium jest ich trwałość, możemy wtedy rozróżnić postawy trwałe i nietrwałe. W przypadku postaw pełnych literatura przedmiotu zwraca uwagę na to, że silna emocja np. lęk może zdominować postawę wobec jakiegoś obiektu.
Poza tym, psychologowie zwracają uwagę na dość istotny element, którym jest kształtowanie i zmiana postaw. Z literatury przedmiotu wynika, że postawy
są względnie trwałe, ale w przypadku ukształtowania w okresie dzieciństwa postaw, zmiany, nawet jeśli nastąpią są niewielkie i nietrwałe. U dzieci ten proces zachodzi
pod wpływem aktywności innych osób np. rodziców, krewnych, rówieśników.
Pojęcie postaw A.H. Eagly, S.Chaiken, H. Fazio, A. Olson oraz M. P. Zanna
w „The psychology of attitudes”, definiują jako oceny ludzi, przedmiotów lub poglądów.
Z kolei L. Crites, R. Fabrigar, E. Pettyw „ Personality and Social Psychology Buletin” wyróżniają trzy komponenty postaw:
„1. Komponent emocjonalny, składający się z reakcji emocjonalnej na obiekt.
2. Komponent poznawczy, składający się z myśli i przekonań dotyczących obiektu.
3. Komponent behawioralny, składający się z działań lub widocznych zachowań wobec obiektu postawy”.
Komponent emocjonalny postaw wynika z emocji i wartości, może się również kształtować w wyniku reakcji zmysłowych. Natomiast komponent poznawczy opiera się przede wszystkim na istotnych faktach. Celem tego rodzaju postawy jest klasyfikacja plusów i minusów umożliwiająca szybką decyzję. Komponent behawioralny pochodzi z obserwacji własnych zachowań wobec obiektu postawy.
Kolejny podziałem postaw jest rozróżnienie na postawy jawne oraz postawy ukryte.
Te pierwsze świadomie wyznajemy i potrafimy łatwo je określić. Natomiast postawy ukryte, są mimowolne, niekontrolowane, a czasami nieświadome.
Należy wziąć pod uwagę, że postawy czasami się zmieniają. Ich zmiana często następuje
w reakcji na wpływ społeczny, gdy ludzie stosują argumentację ze względu na słabe uzasadnienie zewnętrzne. W takiej sytuacji znajdują uzasadnienie wewnętrzne własnych postaw, dostosowują ją do zachowania.
Podobnie, na gruncie psychologii społecznej wyróżnia się następujące definicje postaw:
- „nawiązująca do tradycji behawiorystycznej np. definicja W.M. Fusona - postawa jako prawdopodobieństwo wystąpienia określonego zachowania ... postawa jako nawyk, postawa jako dyspozycja do zachowania się w określony sposób,
- nawiązująca do koncepcji socjologicznych, np. definicja L.L. Thurstone’a – postawa jako stopień natężenia uczucia związanego z jej przedmiotem ... definicja
W. I. Thomasa i F. Znanieckiego – postawa jako proces psychiczny, przejawiający się pierwotnie w odniesieniu do świata społecznego i ujęty przede wszystkim w związku
z pewną wartością społeczną - nawiązująca do teorii poznawczych – postawa wg S.E. Ascha jest to organizacja doświadczeń i danych dotyczących jakiegoś przedmiotu...”
Według takich autorów jak: H. Spencer, A. Bain, F. Znaniecki, W. I. Thomas czy
S. Nowak, postawa jest naturalną tendencją do uzewnętrzniania się przekonań jednostki do przedmiotu.E. Aronson na temat postawy wypowiada się w następujący sposób: „Postawa to trwała ( utrzymująca się przez dłuższy czas ) ocena - pozytywna lub negatywna - ludzi, obiektów i pojęć, reakcja na coś."
Analizując powyższe, wynika, że postawy najczęściej przybierają formę postaw pozytywnych, negatywnych oraz zerowych ( obojętnych ).