W sprawnym ciele sprytny mózg

„ Procesy myślenia i uczenia się odbywają się nie tylko w głowie. Wręcz przeciwnie, ciało gra integralną rolę w całej naszej aktywności intelektualnej (...)
To właśnie ciało zajmuje się mówieniem, skupieniem wzroku na stronie, trzymaniem ołówka, wykonywaniem utworów muzycznych”.

Dr Carla Hannaford

Poniżej postaram się przybliżyć Państwu metodę pedagogicznej kinezjologii, zwaną również kinezjologią edukacyjną. Twórcą tej metody jest dr Paul Dennison, pracownik uniwersytetu w południowej Kalifornii.
W wyniku badań nad związkiem między rozwojem fizycznym, sprawnością ruchową, a rozwojem mowy oraz zdolności czytania i pisania, opracował proste ćwiczenia fizyczne poprawiające konkretne sprawności umysłowe. Największą zaletą tej metody jest prostota.

Powszechnie wiadomo, że mózg ludzki składa się z dwóch półkul mózgowych. Nie wszyscy zdają sobie sprawę z tego, jak bardzo różnią się one między sobą, jak też z tego, że jedna z nich jest dominująca. Podobnie jak są ludzie lewo- i praworęczni, dominujące może być oko prawe lub lewe, tak samo jedna z półkul mózgowych może być sprawniejsza. Mówimy wtedy o ludziach prawo- lub lewo mózgowych.

Prawa półkula bywa nazywana artystyczną, lewa zaś logiczną (naukową). Człowiek powinien wykorzystywać obie półkule mózgowe. Bodźce docierają do naszego mózgu przez cały czas. Wzrok, słuch i dotyk są nierozerwalnie połączone z uczeniem się. W późniejszym wieku następuje specjalizacja i podział na wzrokowców, słuchowców i kinestetyków. Dzieci doświadczają rzeczywistości wszystkimi zmysłami, a im więcej wrażeń zmysłowych, tym lepsza pamięć i bardziej dogłębna wiedza.
Należy wykorzystać dziecięce zamiłowanie do naturalnego ruchu w celu stymulacji pracy mózgu. Odpowiednio dobrane ćwiczenia mogą zintegrować dziecięce półkule mózgowe, usprawnić czytanie, pisanie i wypowiadanie się.
Ćwiczenia, które opiszę poniżej, nie są przeznaczone tylko dla dzieci mających trudności w nauce. Można je stosować dla osób w każdym wieku i stanie zdrowia. Wykorzystywane są też w medycynie. Najgenialniejsze w metodzie Dennisona jest jednak to, że można dzięki niej wpływać także na emocje.

Ćwiczenia metodą kinezjologii edukacyjnej można podzielić na trzy etapy:
1. Schemat odblokowania
2. Integracja międzypółkulowa
3. Ćwiczenia rozciągające
4. Ćwiczenia pobudzające
5. Ćwiczenia integrujące ciało i umysł- afirmacje.

Ad. 1. Schemat odblokowania

Istotą kinezjologii edukacyjnej są tzw. równoważenia. Człowiek niezrównoważony wg kinezjologów to taki, który jest zamknięty na przyswajanie nowych wiadomości, nie podejmuje prób nauczenia się czegoś nowego. Schemat odblokowania polega na usunięciu fizjologicznych przyczyn trudności w uczeniu się. Schemat ten przedstawia się następująco:
• Woda
• Punkty na myślenie
• Ruchy naprzemienne
• Pozycja Cook`a

Woda
Ciało człowieka składa się w przeważającej części z wody. Nasz mózg w 90% również stanowi woda. W chwili stresu lub intensywnej pracy umysłowej wzrasta gwałtownie zapotrzebowanie organizmu na wodę, decyduje o szybkości i sprawności myślenia. Ważne jest, aby dzieci miały dostęp do wody. Dzieci piją mało ale za to często.


Punkty na myślenie
Kolejnym czynnikiem warunkującym sprawne myślenie jest dotlenienie organizmu. Po długotrwałym wysiłku umysłowym następuje znużenie i obniżenie koncentracji.
Przeprowadzenie poniższego ćwiczenia powoduje dotlenienie mózgu, podwyższając gotowość do myślenia.

Przebieg:
Jedną rękę kładziemy na pępku, podczas gdy druga masuje około 30 sekund zagłębienia pomiędzy mostkiem a pierwszym żebrem. Następnie zmieniamy ręce i powtarzamy ćwiczenie, pamiętając, by podczas masowania wykonywać ruchy koliste, zawsze zgodne z ruchem wskazówek zegara.

Aby odnaleźć punkty na myślenie układamy kciuk i palec wskazujący jednej ręki na kostkach obojczyka, a następnie zsuwamy palce około 1 cm w dół, w poszukiwane zagłębienie. Masując te punkty niwelujemy uczucie zmęczenia i blokadę w uczeniu się.


Ruchy naprzemienne
Celem wykonywania ruchów naprzemiennych jest zintegrowanie obu półkul mózgowych. Jednoczesne ruchy prawą i lewą stroną ciała powodują, że prawa i lewa półkula mózgowa stymulowane są w tym samym momencie. Sprzyja to
aktywizowaniu całego mózgu. Najprostszy ruch naprzemienny to jednoczesne odstawianie lewej nogi na palce i uniesienie w górę prawej ręki, za którą wznosimy oczy. Następnie zmieniamy stron. Ćwiczenia należy wykonywać wolno i płynnie, najlepiej z podkładem muzycznym – pogodnym, wesołym o wolnym tempie.


Pozycja Cook`a
Zadaniem ćwiczenia Cook`a jest odblokowanie emocji i umożliwienie kontaktu z płatami czołowymi mózgu, gromadzącymi zdobytą wiedzę. Nadpobudliwi i rozdrażnieni stają się spokojniejsi, a zahamowani i zablokowani- otwierają się emocjonalnie.
Ćwiczenie Cook`a wykonujemy dwuetapowo.


Część pierwsza
Ułożenie na plecach, skrzyżowanie nóg w kostkach, włożenie czterech palców dłoni (bez kciuka) pod pachy, język ułożony na podniebieniu, oczy zamknięte. Miłym dodatkiem do tego ćwiczenia jest spokojna muzyka relaksacyjna.

Cechą charakterystyczną tego ćwiczenia jest całkowite rozluźnienie mięśni i bezruch. Jeśli dziecko wierci się, widać, że nie może odblokować emocji. Warto wówczas być cierpliwym, a ostatecznie ćwiczenie to uda się każdemu.


Część druga
Sprawdzenie, czy ćwiczenie zostało prawidłowo wykonane. Sprawdzian polega na rozkrzyżowaniu nóg, otwarciu oczu i delikatnym połączeniu opuszków palców obu rąk. Czuć w nich lekkie pulsowanie. Dzieci nazywają to „ mrówkami”. Ćwiczenie Cook`a można traktować jako poobiedni odpoczynek. Pomaga ono w koncentracji i motywacji do podejmowania intelektualnych wyzwań.

Ćwiczenie to można robić stojąc, siedząc na krześle lub leżąc. Jednak najbardziej optymalną jest pozycja horyzontalna.


Kolejne etapy ćwiczeń metodą kinezjologii edukacyjnej przedstawię w następnych artykułach.


Wybór i opracowanie : na podstawie artykułu Jolanty Mirosławskiej „
W sprawnym ciele sprytny mózg”, w: „ Edukacja w przedszkolu”. Wrzesień 1999.- Małgorzata Szuba


W SPRAWNYM CIELE SPRYTNY MÓZG cz. 2


Ad. 2 Integracja międzypółkulowa

Wykonywanie ruchów naprzemiennych często jest podstawą zapobiegania trudnościom w uczeniu się. Najlepiej wykonywać je jako ćwiczenie poranne.

A oto różne wersje ruchów naprzemiennych:
• Noga zgięta w kolanie, uniesiona do góry; ręka po tej samej stronie wzniesiona, przeciwległa ręka dotyka łokciem kolana. Zmiana stron.
• Trudniejszą wersją jest dotykanie prawą ręką lewej pięty za sobą, przy uniesieniu w górę lewej wyprostowanej ręki i odwrotnie.
• Ostatnie z ćwiczeń naprzemiennych to wykrok jedną nogą w przód z podniesieniem ciężaru ciała, z jednoczesnym wyciągnięciem w przód ręki przeciwnej, powrót do pozycji wyjściowej i zmiana kończyn.

Symetryczne bazgranie
Rysowanie rozpoczynamy obiema rękami jednocześnie, nie przekraczając linii będącej osią symetrii obrazka. Symetrycznie bazgrać można na tablicy, piasku, lub po prostu rękami, łokciami, czy stopami w powietrzu.
Zaczynamy od szerokich, zamaszystych ruchów, przechodząc stopniowo do kółeczek kręconych samymi nadgarstkami.
Ćwiczenie to poprawia koordynację ruchów gałek ocznych, rozwijając umiejętność pisania, poprawiając orientację w przestrzeni.

Leniwa ósemka do pisania
Ćwiczenie to likwiduje napięcie mięśni dłoni i doskonali ruchy precyzyjne.
Leniwą ósemkę zawsze kreślimy w ten sam sposób: rozpoczynamy od środka, w lewo do góry, przez środek w prawo do góry i kończymy ponownie w środku.
Aby ćwiczenie było najefektywniejsze, należy wykonać je osiem razy ręką prawą, osiem lewą, i ośmiokrotnie złączonymi dłońmi.

Leniwa ósemka dla oczu
Ćwiczenie to aktywizuje prawy i lewy ośrodek wzroku, poprawiając koncentrację wzrokową.
Ósemki dla oczu zaczynamy „rysować” od bardzo małych do największych.
Rożnica jest taka, że teraz ósemkę kreślimy oczami, wodząc nimi za palcem. W błyskawicznym tempie rozszerza się u dzieci pole widzenia, a co za tym idzie zdolność odczytywania długich wyrazów.

Ad 3. Ćwiczenia rozciągające

Aktywna ręka
Ćwiczenie to ma na celu zrównoważenie obu stron ciała, a co za tym idzie i mózgu.
Wyciągamy rękę wyprostowaną do góry, druga ręka zgięta chwyta ją za głową, w okolicach łokcia. Rozpoczynamy siłowanie się rąk, licząc do ośmiu w czterech kierunkach: w przód, w tył, do siebie, od siebie.
Zmieniamy ręce i powtarzamy ćwiczenie.

Dzwonek
Odblokowanie przykurczów mięśni łydek spowoduje łatwość wysławiania się, uzyskamy dostęp do wiedzy i poprawimy płynność wymowy. Opierając ciężar ciała na jednej nodze, drugą cofamy o około 30 cm, stawiając ją na palcach. Ręce podpieramy pod boki i wydychając powietrze, zginamy nogę na której stoimy, opuszczając piętę nogi w zakroku na podłogę. Zmieniamy nogę i powtarzamy do zlikwidowania uczucia „ciągnięcia” w łydce.

Ad 4. Ćwiczenia pobudzające

Kapturek myśliciela – poprawia pamięć krótkotrwałą, rozumienie ze słuchu, liczenie w pamięci, formułowanie myśli oraz pobudza cały mechanizm słuchu.
Ćwiczenie polega na masowaniu małżowin usznych. Wykonujemy je następująco: rozpoczynając od góry małżowin usznych, masujemy je ruchem ciągłym, lekko wywijając do tyłu, aż do płatka ucha. Powtarzamy tę czynność dwukrotnie. Zakończeniem ćwiczenia jest pociągnięcie uszu do góry, na boki i do tyłu.

Sowa – poprawia pamięć długotrwałą, rachunki w pamięci,
koncentrację.
Zwracamy głowę w lewą stronę, prawą ręką chwytamy lewy mięsień u nasady szyi, nabieramy powietrze i wydychając je krótkimi dmuchnięciami ( hu-hu-hu), kierujemy głowę poziomo na prawe ramię i z powrotem. Ćwiczenie należy powtórzyć trzy razy, a następnie dokonać zmiany.

Ad 5. Afirmacje
Ćwiczenia te integrują ciało i umysł. Każdemu z ćwiczeń odpowiada wygłaszamy głośno lub w myśli tekst.
• Rozluźnienie
„ Rozluźniam się i wszystko mi się udaje”- leżymy na brzuchu, ręce wyciągnięte wzdłuż tułowia, głowa ułożona na lewym uchu, oczy zamknięte.
• Więź
„ Przebaczam sobie i innym. Biorę odpowiedzialność za swoje życie.
Jednoczę swoje ciało, umysł i uczucia.” - siad skrzyżny, ręce skrzyżowane leżą na ramionach, głowa ułożona na lewym ramieniu, oczy zamknięte, kołyszemy się lekko na boki.
• Dowartościowanie
„ Jestem wartościowym człowiekiem. Cenię siebie.” Stoimy, dłonie splecione za plecami, uwypuklona klatka piersiowa, oczy skierowane w prawo do góry, biodrami zakreślamy leniwe ósemki.

Stosując systematycznie ćwiczenia pedagogicznej kinezjologii uzyskamy następujące efekty:
• Łatwość uczenia się,
• Staranne pismo,
• Szybkie koncentrowanie się w czasie zajęć,
• Wysoka motywacja do nauki,
• Panowanie nad emocjami.