Mały przyrodnik - program własny

Program własny
Przedszkola nr 10 z oddziałami integracyjnymi w Tychach
realizowany w grupie dzieci 3, 4-letnich
________________________________________

„Mały przyrodnik”

Opracowanie:
mgr Gabriela Moś
mgr Beata Szokiel

________________________________________
Tychy 2018

Dzieci lubią przebywać w otoczeniu przyrody- chętnie bawią się na łące, nad rzeką czy w lesie. Świat przyrody jest dla nich czymś interesującym. Tam właśnie dzieją się cudowne zjawiska: śpiewają ptaki, maszerują zastępy mrówek, pada deszcz i tworzą się kałuże. Przyrodę można nazwać sprzymierzeńcem w wychowaniu dziecka, gdyż wychodzi naprzeciw jego potrzebom, sprzyja harmonijnemu rozwojowi, dostarcza głębokich przeżyć i budzi zainteresowanie otaczającą przyrodą. Ważne jest, aby pogłębiać wiedzę przyrodniczą dzieci oraz organizować czynne kontakty, gdyż to one dostarczają wielu korzyści dla wszechstronnego rozwoju dziecka. Z taką myślą został opracowany program własny „Mały przyrodnik” dla dzieci 3, 4- letnich, który jest zgodny z podstawą programową wychowania przedszkolnego z dnia 14.02.2017 r.
Celem wychowania przedszkolnego jest wsparcie całościowego rozwoju dziecka. Jednym z najskuteczniejszych czynników wspierającym rozwój dziecka jest kontakt z przyrodą, która stanowi bogate źródło wrażeń, przeżyć, doznań, a także wywołuje chęć aktywnego działania. Bezpośrednie zetknięcie z otoczeniem przyrodniczym wywołuje u dziecka zdziwienie, nasuwa wiele pytań, stwarza szerokie możliwości doświadczeń umysłowych wpływających na jego rozwój intelektualny. Świadome i planowane zbliżenie do przyrody umożliwia duża otwartość dziecka w wieku przedszkolnym, wrażliwość na otoczenie - zwłaszcza przyrodnicze, gotowość do jego poznawania, wchodzenia z nim w bezpośredni, polisensoryczny kontakt, do działania i przeżywania. Głównym założeniem programu „Mały przyrodnik” jest wykorzystanie i tworzenie okazji do poszerzenia wiedzy przyrodniczej poprzez obserwowanie, odkrywanie i eksperymentowanie oraz rozbudzenie potrzeby kontaktu z przyrodą, kształtowanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt. Realizacja programu będzie przebiegała przez cały rok szkolny od września 2018 do czerwca 2019 roku.
Korzyści z programu
Od najmłodszych lat dzieci wykazują ogromne zainteresowanie otaczającym je światem, również przyrodniczym. Podczas realizacji programu stwarza się dzieciom wiele sytuacji edukacyjnych budujących wrażliwość dziecka w odniesieniu do środowiska, pozwalających na bezpieczną, samodzielną eksplorację otaczającej dziecko przyrody, stymulujących rozwój wrażliwości i umożliwiających poznanie wartości oraz norm odnoszących się do środowiska przyrodniczego.

Edukacja przyrodnicza dzieci odbywać się będzie poprzez kształcenie zintegrowane rozumiane jako łączenie wszystkich zabiegów wychowawczych i dydaktycznych wokół osoby dziecka i jego wszechstronnego rozwoju. Integracja treści będzie miała odzwierciedlenie w metodach, formach i środkach dydaktycznych, które uwzględniają potrzeby i możliwości dzieci, tworzą system motywacyjny do pracy i rozwoju zainteresowań przyrodniczych dzieci. Wśród metod dominujących we wszystkich formach pracy z dzieckiem będą metody poszukujące, praktycznego działania, eksperymentowania, zawierające dużo obserwacji i doświadczeń. Wśród form znajdą się m.in. spacery, wycieczki, prace hodowlane i porządkowe, zabawy dydaktyczne, ruchowe i zabawy badawcze, formy muzyczne i teatralne.
Podczas realizacji programu dzieci poznają przyrodę w sposób:
• pośredni – za pomocą ilustracji, literatury dziecięcej, filmów, modeli przyrodniczych
• bezpośredni – poprzez spacery, wycieczki, prace hodowlane w kąciku przyrody,
zabawy w ogrodzie przedszkolny

Cele ogólne:
• zbliżenie dziecka do świata przyrody poprzez poznawanie go, dostrzeganie jego piękna,
nabywanie opiekuńczego stosunku do świata roślin i zwierząt,
• przekazywanie dzieciom podstawowych wiadomości o ekosystemach, obiektach i zjawiskach przyrodniczych znajdujących się w najbliższym środowisku,
• poznawanie rzeczywistości przyrodniczej poprzez obserwowanie, eksperymentowanie, odkrywanie,
• wyrabianie właściwego stosunku do otaczającej przyrody,
• kształtowanie umiejętności dostrzegania i rozwiązywania problemów przyrodniczych,
zapoznawanie z wyglądem, sposobem życia roślin i zwierząt z najbliższego środowiska
w różnych porach roku,
• kształtowanie umiejętności obserwowania rzeczywistości przyrodniczej i społecznej,
poznanie rożnych ekosystemów występujących w najbliższej okolicy (las, łąka, ogródek, pole),
• kształtowanie umiejętności dostrzegania piękna w obiektach i zjawiskach przyrodniczych
(m.in. tęcza, rosa, śpiew ptaków, opady deszczu, płatki śniegu pod mikroskopem, pąki kwiatów itp.),
• Rozwijanie aktywnych form wypoczynku na łonie natury.

Metody i formy realizacji programu:
• metody podające (przyswajanie): opowiadanie, pogadanka, wiersze, piosenki,
• metody problemowe (odkrywanie): prace badawczo- rozwojowe, zajęcia terenowe,
obserwacje, eksperymentowanie,
• metody aktywnego działania

W realizacji wymienionych celów pomocne będą następujące metody i formy pracy:
- spacery i wycieczki,
- zabawa oraz inne formy działalności dzieci pozwalające na rozwijanie własnej inicjatywy
- organizowanie wystawek tematycznych, gromadzenie eksponatów, literatury,
- zajęcia organizowane przez nauczycielkę z całą grupą lub w małych zespołach
- prace w ogródku przedszkolnym,
- prowadzenie hodowli,
- uczestniczenie w akcjach: „Sprzątania Świata”, dokarmianie zwierząt zimą,
- organizowanie spotkań z ludźmi, których praca związana jest ze światem roślin i zwierząt,
- zabawy badawcze, doświadczenia i eksperymenty,
- obserwacje, pogadanki, pokazy.

Wśród form organizacyjnych:
• formę zbiorową
• formę zespołową
• formę indywidualną

Środki dydaktyczne:
•okazy naturalne,
• środki wizualne: filmy, fotografie, ilustracje, rysunki,
• środki słuchowe: piosenki, wiersze, opowiadania, inscenizacje i inne teksty literackie, odgłosy zwierząt, ptaków,
• środki i urządzenia techniczne: lupa, mikroskop, różne naczynia i sprzęt do obserwacji.

Tok zajęć:
Program przeznaczony jest dla grupy dzieci 3,4 letnich. Nauczyciel samodzielnie dostosowuje stopień trudności do możliwości i umiejętności dzieci. Treści programu podzielone są na miesiące i zgodne z bieżącą porą roku.
Realizacja programu rozpoczyna się we wrześniu 2018 r. a zakończy w czerwcu 2019 r.
Zajęcia odbywać się będą raz w tygodniu.

Plany działań na poszczególne miesiące koncentrują się wokół kalendarza – ukazują zmienność przyrody w różnych porach roku.

Ewaluacja programu będzie prowadzona na bieżąco oraz na zakończenie programu i będzie polegała na:

• obserwacji dzieci w czasie zajęć i zabaw,
• analizie wytworów dziecka udokumentowaną w formie zdjęć i innych dokumentów,
• prezentowanie efektów pracy dzieci cały rok.

Uwagi:
W zależności od predyspozycji dzieci, środków dydaktycznych a także możliwości czasowych i organizacyjnych program może być modyfikowany.

Propozycje pracy dydaktycznej

Wrzesień

Działania i sposób realizacji:
- w sadzie, w ogródeczku, w polu:
• badanie smaków różnych owoców, badanie ich budowy , porównywanie.
• zapoznanie z wybranymi warzywami.
• Słuchanie wiersza „ Na straganie”
• Oglądanie plansz przedstawiających prace jesienne w polu: kopanie ziemniaków, buraków cukrowych, jesienna orka, siew oziminy..
- Wyjaśnienie dzieciom roli drzew w przyrodzie oraz konieczności ochrony i sadzenia nowych drzew
• Zajęcia plastyczno- techniczne „Drzewo- cztery pory roku”

Cele ogólne:
• pogłębianie wiedzy dzieci o przyrodzie i roślinach
• uświadomienie dzieciom roli przyrody i drzew w naszym życiu
• zachęcanie do kontaktu z przyrodą
• rozbudzanie wyobraźni
Spodziewane efekty
Dziecko:
• wymienia nazwy pór roku
• wie, jak zmienia się drzewo wraz z porą roku
• potrafi rozróżniać i nazywać owoce drzew oraz niektórych warzyw

Październik

Działania i sposób realizacji:
- Przygotowania zwierząt do zimy:
• Odloty ptaków: pokaz na ilustracji, słuchanie głosów ptaków, obserwacja odlotu dzikich kaczek (klucz), rysowanie drogi palcem na globusie;
• Gromadzenie zapasów, zmiana futra, upierzenia, zapadanie w sen zimowy;
- Zbieranie liści i innych darów jesieni: badanie budowy liścia lupą, suszenie liści, rozpoznawanie ich i nazywanie, łączenie liści w całość, porównywanie szyszek i określanie z jakiego drzewa pochodzą; sadzenie do piasku owoców kasztanowca;
- Zabawa „Taniec liści na wietrze”- dzieci wykonują improwizację ruchową, naśladując ruchy liści na wietrze
- Zajęcia plastyczne „Szyszkowe ludziki”- wykonanie pracy z dostępnych materiałów
Cele ogólne:
• zdobywanie wiedzy o przygotowaniach zwierząt do zimy
• utrwalenie znajomości wyglądu liści
• rozwijanie twórczej ekspresji dzieci oraz ich wyobraźni
• doskonalenie sprawności rąk w toku działań plastycznych
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• wie, że niektóre gatunki ptaków odlatują jesienią do ciepłych krajów
• wie, że niedźwiedzie zapadają w sen zimowy
• rozpoznaje liście klonu i dębu
• łączy w całość połówki tego samego liścia
• klasyfikuje szyszki ze względu na wielkość
• obserwuje doświadczenia wykonywane wraz z nauczycielem
• wykonuje pracę plastyczną z dostępnych materiałów

Listopad

Działania i sposób realizacji:
- „Gdzie się ukryło powietrze?”
• wyjaśnienie co to jest powietrze
• zapoznanie ze znaczeniem powietrza w życiu człowieka
• puszczanie baniek mydlanych
• zwrócenie uwagi na zanieczyszczenia powietrza za pomocą ilustracji
• rozmowa na temat powietrznych środków transportu oraz zwierząt latających

- Jak powstaje wiatr?
• zabawy z wiatraczkami
• dmuchanie kolorowych piórek, kawałków bibuły, waty- ćwiczenia oddechowe
• wywołanie wiatru poprzez poruszanie kartkami
• rozmowa na temat roli wiatru w przyrodzie(wiatr strąca liście, przegania chmury’ porządkuje las, szumi do snu zwierzętom

- Zabawa taneczna do piosenki „Wietrzyk- psotnik”- taniec z wstążkami, swobodna improwizacja ruchowa

Cele ogólne:
• wdrażanie ćwiczeń oddechowych
• rozwijanie umiejętności obserwacji
• rozwijanie umiejętności swobodnej interpretacji ruchowej do muzyki
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• potrafi bawić się wykorzystując siłę własnego oddechu,
• wie, jaka jest rola wiatru w przyrodzie
• naśladuje odgłosy wiatrów o różnej sile z wykorzystaniem np.: głosu, szelestu kartek,
• woreczków foliowych
• potrafi obserwować wykonywane doświadczenie,
• wie jakimi środkami transportu podróżujemy w powietrzu, i potrafi podać przykłady
zwierząt latających
Grudzień

Działania i sposób realizacji:
- Skarby ziemi: węgiel, zapoznanie dzieci jak i kiedy powstał węgiel oraz jakie towary są wytworzone z węgla
• Zabawa w formie opowieści ruchowej „Szukamy skarbów przyrody”
• Prezentacja brył węgla, soli, bursztynów oraz piasku
• Wykonanie eksperymentu „Solne krzystały”

- Poznajemy dinozaury

Cele ogólne:
• Poszerzanie wiadomości o dawnych dziejach ziemi

Spodziewane efekty:
Dziecko:
• wie, że istnieją różne kamienie, skały, minerały, np. węgiel, bursztyn, sól
• wie w jaki sposób można wykonać solne kryształy

Styczeń

Działania i sposób realizacji:
- zabawa z piosenką „Wróbelki zimą”
• Wiedza o ptakach. Czym i gdzie dokarmiać ptaki
• Praca plastyczna „Karmnik”

- śnieg:
• badanie czystości śniegu, topnienie
• zabawy na śniegu
• zabawa pantomimiczna „Budujemy bałwanka”
Cele ogólne:
• Poszerzanie wiedzy o świecie zwierząt
• Kształtowanie potrzeby niesienia pomocy zwierzętom
• Pobudzanie zmysłu obserwacji,

Spodziewane efekty:
Dziecko:
• wie, dlaczego trzeba dokarmiać ptaki zimą
• zna sposoby dokarmiania ptaków
• wie, jaki pokarm jest dla ptaków najlepszy
• obserwuje doświadczenia wykonywane w sali i wyciąga wnioski
• zna właściwości śniegu

Luty

Działania i sposób realizacji:
- Zabawa „Pociąg”- zapraszamy dzieci na wyprawę do lodowej krainy. Śpiewamy piosenkę i poruszamy się w rytm muzyki
- Ćwiczenie wizualizacji „W krainie wiecznego lodu ”
- Wykonanie doświadczenia z wykorzystaniem lodu.

Cele ogólne:
• rozbudzanie dziecięcej wyobraźni
• wprowadzenie metody wizualizacji
• zapewnienie wesołej zabawy
• poszerzanie wiedzy na temat śniegu i lodu
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• relaksuje się podczas zabawy
• wie jak powstaje lód i zna jego właściwości
• potrafi wyobrazić sobie to, o czym opowiada nauczycielka

Marzec

Działania i sposób realizacji
- Obserwowanie zmieniającej się przyrody – dłuższe dni , siła promieni słonecznych, pierwsze wiosenne kwiaty, powrót ptaków, budzenie się zwierząt ze snu zimowego
- Wykonanie doświadczenia „Tęcza na życzenie”
• wyjaśnienie dzieciom powstawania tęczy w przyrodzie
• zabawa z piosenką „Tęcza cza- cza”
• słuchanie wiersza „Kolory tęczy”
• praca plastyczna „Tęcza”

Cele ogólne:
• zapoznanie ze zmianami w przyrodzie związanymi z nadejściem wiosny
• zapoznanie dzieci ze zjawiskami atmosferycznymi i pogodowymi
• zapoznanie z kolorami tęczy
• rozbudzanie dziecięcej wyobraźni
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• obserwuje zmiany w przyrodzie związane z nadejściem wiosny
• zna kolory tęczy

Kwiecień

Działania i sposób realizacji:
- „Wiosenny ogródek w naszej sali”- założenie hodowli roślin z nasion, ziaren, cebulek, sadzonek.
• Rozmowa na temat czynników wpływających na wzrost roślin
• Prowadzenie obserwacji kolejnych etapów wzrostu roślin
- Zajęcia plastyczne „Przybysze z ogródka”- wykonanie kukiełek z warzyw

- Doświadczenie „Rośliny i światło”-wybieramy jedną roślinę doniczkową o dużych liściach, która stoi na parapecie i ma swobodny dostęp do światła słonecznego. Przymocowujemy kilka pasków papieru do jednego liścia rośliny. Po kilku dniach ściągamy paski i porównujemy kolor liści.

Cele ogólne:
• dostarczenie dzieciom nowej wiedzy na temat świata roślin
• kształcenie umiejętności dokonywania obserwacji i wyciągania wniosków
• zdobywania wiedzy przez doświadczenie
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• wie, jakie czynniki wpływają na wzrost roślin
• potrafi założyć pod okiem nauczyciela hodowlę roślin
• wykonuje kukiełkę z dostępnych warzyw

Maj

Działania i sposób realizacji:
- Rozkwit przyrody : sianokosy, kwiaty polne i ogrodowe, poznajemy części rośliny, wpływ temperatury i opadów na życie człowieka i przyrody
• Spacer w okolicy i obserwowanie zmian w przyrodzie

- Zaczarowane kamyczki „Kamykowe figuraki”
• Zabawa z kamyczkami pozbieranymi przez dzieci- segregowanie według wielkości. Przeliczanie kamyków
• Słuchanie wiersza „Zaczarowane kamyczki”
• „Burza mózgów”- co można stworzyć z kamyczka(wypowiedzi dzieci). Prezentacja łączenia kamyków z innymi materiałami plastycznymi, np. plasteliną. Po prezentacji dzieci same próbują stworzyć figurki z kamyków(do tego zadania wykorzystujemy kamyki, farby, plastelinę, papier kolorowy, folię aluminiową itp.

Cele ogólne:
• Zachęcanie dzieci do kontaktu z przyrodą
• Rozwijanie postawy twórczej
• Rozbudzanie wyobraźni
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• chętnie gromadzi materiał przyrodniczy i postrzega go jako skarb
• wykorzystuje swoją wyobraźnię przy tworzeniu pracy plastycznej

Czerwiec

Działania i sposób realizacji:
Zapoznawanie dzieci w wieku przedszkolnym z otoczeniem społecznym i przyrodniczym powinno opierać się na bezpośrednich doświadczeniach i przeżyciach w powiązaniu z działaniem. Regeneruje również siły psychiczne i fizyczne dzieci, jest doskonałą formą odskoczni od stresogennego środowiska, pozwala na wyzbycie się negatywnych emocji oraz odpoczynek – zarówno czynny jak i bierny.
poznajemy zagrożenia nad wodą
- Czym jest woda dla człowieka?
- Zabawy z wodą :
• określanie zapachu, smaku i stanu wody
• co pływa, co tonie?
- Wycieczka nad Jezioro Paprocańskie

Cele ogólne:
• rozumienie znaczenia wody w życiu człowieka
• zapoznanie z różnymi źródłami wody
• zdobywanie doświadczeń badawczych w zakresie wód
Spodziewane efekty:
Dziecko:
• rozumie znaczenie wody w życiu człowieka
• zna różne rodzaje akwenów wodnych
• zna zwierzęta żyjące w wodzie
• rozumie potrzebę oszczędzania wody
• rozumie podstawowe pojęcia i zjawiska przyrodnicze.
• zna i nazywa rożne ekosystemy
• Chętnie przebywa w naturalnym środowisku i potrafi się nim cieszyć.
• Odczuwa radość z efektów eksperymentów i doświadczeń oraz pożytecznych działań na rzecz przyrody.

Bibliografia:

1. Banaś W., Hennel A. – Baw się wodą. Oficyna Panda 1993.
2. Banaś W., Hennel A. – Baw się powietrzem. Oficyna Panda 1993.
3. Poskrobko B.: Poznajemy tajemnice przyrody. Przewodnik spacerowania. Białystok 1999.
4. Opracowanie zbiorowe – Proste eksperymenty dla dzieci. Wydawnictwo Dragon 2016.

Artykuły z czasopism
1. Dubowicz E. Zimowe przygody kropelki wody/ Bliżej przedszkola. Wychowanie i edukacja, Nr 1.64 styczeń 2007, s.47.
2. Michalik M. Przykłady dydaktycznych zabaw badawczych/ Bliżej przedszkola. Wychowanie i edukacja, Nr 82-83.2008, s. 60.