Czytamy rysunki naszych dzieci - pedagogizacja

"Rysunek dziecięcy to pamiętnik spotkań ze światem, a czasem cierpliwy przyjaciel, który wysłucha wszystkich trosk i zmartwień."
S. Szuman

Czytanie z rysunku dziecka – odkrywanie jego psychiki.
Dzieci zanim nauczą się dobrze mówić, już komunikują się z nami przy pomocy rysunków. Ich twórczość plastyczna to dla nas, dorosłych kopalnia wiedzy i informacji o nich samych. Rysunek dziecka może wyrazić znacznie więcej niż może ono powiedzieć za pomocą słów. Jeśli przyjrzymy się uważnie pracom malarskim naszych pociech, wyczytamy z nich całkiem sporo. Przede wszystkim rysunek odzwierciedla przeżycia dziecka, jego emocje, zainteresowania, lęki i pragnienia. Dzięki rysunkowi, dziecko wysyła nam sygnały, którym powinniśmy poświęcić uwagę. Analiza prac plastycznych jest jedną z głównych metod, jaką posługują się psychologowie pracujący z dziećmi. Jednak co istotne, nie należy opierać się na jednym rysunku, aby móc stwierdzić, co dzieje się we wnętrzu dziecka. Pojedynczy rysunek informuje o stanie emocjonalnym w danym dniu, daje odbicie wydarzeń mających miejsce w tym konkretnym dniu. Do analizy należy wziąć pod uwagę ok. 8-10 rysunków. Seria rysunków i obserwacja dziecka połączona z wywiadem i rozmową z dzieckiem, może dać nam wiele informacji o systemie rodzinnym, doznaniach dziecka, lękach czy trudnych przeżyciach

Co autor ma na myśli? – analiza rysunku dziecka.
Analizując pracę plastyczną dziecka bierzemy pod uwagę:
• kolorystykę,
• poziom staranności pracy,
• dynamikę kreski i rytm w ekspresji,
• kolejność rysowania poszczególnych postaci, ich umiejscowienie na kartce,
• proporcje oraz ilość szczegółów.
Kolorystyka rysunków dzieci.
Dziecko, które skończyło 5 lat, rysując, używa minimum 5-7 kolorów. Jeśli wybiera barwy jasne, ciepłe, możemy sądzić, że jest w pogodnym nastroju. Jeśli w jego palecie stale (np. przez wiele tygodni) dominują czernie i szarości – mimo iż wcześniej używało innych kolorów – może to świadczyć o tym, że dziecko odczuwa niepokój czy niepewność. Jeśli dziecko stale używa jednego, tego samego koloru, mimo iż ma do dyspozycji wiele innych barw - jest to dla nas dodatkowe źródło informacji o jego emocjach lub problemach.
„Kolorowe kredki, w pudełeczku noszę, kolorowe kredki bardzo lubią mnie”...
Kolory kredek – mogą mieć znaczenie:
Szary – dziecko odczuwa lęk, niepokój oraz brak pewności siebie
Czarny – dziecko ma poczucie zagrożenia, tłumi swoją agresję
Czerwony - pobudzający, wyrażający potrzeby i pragnienia, choć może również mówić o agresji i gniewie. Często bywa używany przez dzieci przed szóstym rokiem życia, kiedy jeszcze nie potrafią panować nad swoimi popędami, może również oznaczać potrzebę ruchu
Fiolet - symbolizuje sprzeczne popędy, niepokój czy poszukiwanie czegoś innego, nietuzinkowego
Różowy – spontaniczność, spokój, równowaga
Pomarańczowy – pobudzenie wewnętrzne
Żółty - ciepło, radość, optymizm. To pragnienie pójścia własną drogą
Ciemno niebieski – dziecko próbuje kontrolować własne emocje
Ciemno zielony – dziecko jest wrażliwe, zwłaszcza na sytuacje jakie dostrzega w otaczającym go świecie
Jasno zielony – dziecko jest wyciszone, zrównoważone
Biały – dziecko lękliwe, przestraszone
Brązowy - zubożenie życia emocjonalnego, cofanie się. Kolor odwrotu do przeszłości. Osoba ,,brązowa” to brak bezpieczeństwa z jej strony.
Kolor może podlegać interpretacji tylko wtedy, gdy pojawia się często i w wielu rysunkach dziecka. Pamiętajmy też, że same w sobie kolory nie powiedzą nam wszystkiego, stanowią tylko pewien punkt odniesienia.
Poziom staranności.
Biorąc pod uwagę ten czynnik pamiętajmy o podstawowym kryterium, jakim jest wiek dziecka, ale też o jego umiejętnościach i nastawieniu do rysowania. Jeśli praca jest bardzo dokładna, dopracowana i pełna szczegółów świadczyć może o wszechstronnym, prawidłowym rozwoju społecznym oraz emocjonalnym dziecka. Jeśli natomiast rysunki zazwyczaj są niestaranne, tworzone w chaotyczny sposób może stanowić to pewien sygnał występowania problemów emocjonalnych.
Dynamika kreski i rytm w ekspresji.
Linia długa, rysowana z rozmachem, o dużym nacisku – energia, odwaga, pewność siebie, czasem gwałtowność malarza (ekstrawertyzm). Słaby nacisk kredki może świadczyć o nieśmiałości, łagodności, czasami nerwicy i wysokim niepokoju.
Kolejność rysowania poszczególnych postaci, ich umiejscowienie na kartce.
Kolejność rysowania postaci:
• Pierwsza postać i często największa to osoba dla dziecka najważniejsza.
• Postaci mniej ważne są pomniejszane lub czasami pomijane.
• Postać bogato ozdabiana to postać, z którą dziecko jest najsilniej związane emocjonalnie.
• Usytuowanie postaci względem siebie wskazuje na relacje kto jest dla dziecka bliski a kto nie.

Proporcje oraz ilość szczegółów.
Dwulatki stawiają pierwsze bazgroły. Zapełniają kartkę kreskami, kropkami i krzyżykami. Próbują zamykać koła (2,5 - 3 lata). Dzieła 3 – latka to zwykle „głowonogi” i „głowotułowia” przypominające z czasem coraz bardziej postacie ludzkie. Stopniowo (w wieku 4-5 lat) pojawia się więcej szczegółów (kwiaty, drzewa, słońce itp.). Na rysunkach do tego czasu może jednak nie być proporcji, która pojawia się już u dzieci sześcioletnich, wyrażających przestrzeń w formie układów pasowych. To co może tutaj niepokoić, to np. brak szczegółów w pracach dzieci starszych (5-6 latki).
Na co jeszcze zwrócić uwagę?
Istotnym diagnostycznie rysunkiem jest rysunek rodziny. Tu ważna jest kolejność rysowanych postaci oraz ich ustawienie względem siebie. Te najmniej ważne dla dziecka są rysowane na końcu. Znaczące jest tu także to, czy dziecko rysuje samego siebie jako część swojej rodziny. Jeśli tego nie robi, jest to niepokojący sygnał, mogący oznaczać, iż czuje się ono odrzucone. Zwróćmy też uwagę na twarze narysowanych postaci, tzn. czy są one uśmiechnięte i radosne czy częściej smutne i groźne.
Nie należy demonizować treści rysunków i ostrożnie wyciągać wnioski, by uniknąć nadinterpretacji występujących w nich treści. Ich analizą powinni się zająć specjaliści.
Nie starajmy się sami diagnozować rysunków naszych dzieci.
Zaniepokojeni rodzice powinni zgłosić się z rysunkiem do psychologa dziecięcego.

Opracowała:
Renata Dorna