Edukacyjna i terapeutyczna rola zajęć muzyczno-rytmicznych w rozwoju i aktywności twórczej dziecka w wieku przedszkolnym

Muzyka obecna jest od zawsze we wszystkich kulturach niezmiennie od zarania ludzkości i związana jest z różnymi dziedzinami życia człowieka takimi jak: praca, rozrywka, odpoczynek, sztuka, ale też medycyna czy obrzędy religijne. Taniec, ruch i muzyka stanowią swoisty wyraz twórczej działalności człowieka.
Zainteresowanie dzieci tańcem wynika z głęboko zakorzenionej potrzeby do zabawy i ruchu. Aktywności tanecznej towarzyszą przyjemne doznania emocjonalne i stanowią dodatkowa motywację do aktywności w różnych sytuacjach. Dzięki temu dziecko podświadomie i w sposób naturalny uczy się o wiele szybciej i efektywniej. Młodsze dzieci wolą taką aktywność ruchową jak: skakanie, bieganie, trudniej realizują powolne ruchy z utrzymaniem równowagi. Starsze dzieci znajdują z kolei przyjemność w ruchach abstrakcyjnych i ćwiczeniach opartych na kontakcie z innymi. Muzyka jest formą ruchu, który jest pełen wyrazu i nabiera szczególnego znaczenia.
Dyscyplina muzyczna ruchu i tańca daje możliwość rozwijania świadomości własnego ciała, usprawniania koordynacji wzrokowo- ruchowej, stabilizację lateralizacji, wzmocnienie poczucia rytmu i uwrażliwienie na muzykę, uświadomienie istnienia przestrzeni, w której się poruszamy, a także umiejętność dzielenia przestrzeni z innymi i nawiązywania bliskiego kontaktu.Ponadto taniec w grupie dzieci rozwija umiejętność współprzeżywania, współbrzmienia i empatii. Daje możliwości odczuwania, czym jest wspólnota.
Muzyka pełniteż istotną funkcję kształcącą, gdyż poprzez słuchanie muzyki dziecko może lepiej zrozumieć otaczający świat. Dziecko bowiem podczas działań muzycznych zaczyna rozumieć, że melodia ma swój rytm i dynamikę, można ją przedstawić ruchem, gestem lub słowem. Zatem muzyka wpływa na ogólny rozwój fizyczny dziecka. W czasie zabaw muzyczno-ruchowych następuje stymulacja rozwoju mięśni, korekta postawy , intensyfikacja oddechu oraz regulacja pracy serca, a także wzmocnienie układu nerwowego.W obszarze aktywności poznawczej kontakt dziecka z muzyką rozwija wrażliwość zmysłową i pamięć, pobudza proces spostrzegania i koncentrację uwagi i skupienia. Wpływa też na rozwój mowy i wzbogacenie słownictwa oraz pobudza inwencje twórczą. Taniec oraz zabawy z wykorzystaniem instrumentów angażują równocześnie prawą i lewą stronę ciała, stymulując jednocześnie obie półkule mózgowe, co zwiększa ich niezależność. Obcowanie z muzyką rozładowuje napięcie emocjonalne, niepokoje i leki, dlatego ma też działanie profilaktyczno-terapeutyczne.
Dziecko, słuchając muzyki i poddając się jej nastrojowi uczy się rozpoznawać swoje odczucia i wrażenia.Rodzajem działań pozytywnie wpływających na poprawę stanu emocjonalnego i społecznego dziecka jest arteterapia. Jedna z form arteterapii jest muzykoterapia, której celem zgodnie z definicją Światowej Federacji Muzykoterapii jest:
" rozwój wewnętrznego potencjału oraz rozwój lub odbudowa funkcji jednostki,tak aby mogła ona osiągnąć lepszą integrację intra- i interpersonalną, a w konsekwencji lepszą jakość życia."
Pierwszy obszar oddziaływań terapii służy usprawnianiu procesów percepcyjnych,przyczynia się do stymulowania aktywności poznawczej, rozwijania kompetencji językowych, kształtowania procesów myślenia.Kolejny etap to doskonalenie wiedzy sensoryczno- motorycznej, a następnie poprawa funkcjonowania sfery emocjonalno-społecznej. Terapia może dokonywać się w formie korekcji, kompensacji, stymulacji, wspomagania i służyć pokonywaniu trudności edukacyjnych jak i ujawniających się zaburzeń w procesie wychowawczym. Rozwój procesów poznawczych następuje poprzez gromadzenie spostrzeżeń dziecka, uwrażliwienia na zjawiska dźwiękowe najbliższego otoczenia.Spostrzeganie bogactwa dźwięków, ich ruchu, rytmiki, dynamiki, agogiki.Kontakty z muzyką tworzą liczne okazje do intensyfikacji procesów myślowych na szczególnym materiale, jakim jest materia muzyczna. Obserwacja kombinacji dźwiękowych, zapamiętywanie ich wybrzmiałych fragmentów, porównywanie ich ze sobą i dostrzeganie ich podobieństw i różnic (kontrastów) wpływa na rozwój spostrzegawczości, pamięci,uwagi i sprawności procesów myślowych.
Oprócz terapeutycznej roli muzyki zajęcia rytmiczno-muzyczne rozwijają u dzieci ich twórczą aktywność, która jest niezbędnym warunkiem funkcjonowania we współczesnym świecie.Ze względu na ciągłe zmiany, duże tempo życia młody człowiek musi wykazywać się dużą kreatywnością i oryginalnością myślenia.W toku obcowania z muzyką dziecko rozwija płynność i oryginalność myślenia, pobudza swoją aktywność twórczą w zakresie rytmu i mowy ,improwizacji wokalnych oraz w obszarze ekspresji plastycznej, ruchowej oraz improwizacji instrumentalnych. Dzieciństwo to okres największej podatności młodego człowieka na oddziaływania kształcące i wychowawcze, dlatego też aktywność twórcza powinna być kształtowana i rozwijana od najmłodszych lat.
Wychowanie muzyczne w edukacji przedszkolnej to istotny element całościowego procesu wychowania i wszechstronnego uczenia się. Jak mawiał Ludwig van Beethoven "muzyka jest większym odkryciem, niż cała mądrość i filozofia."