Znaczenie książki w rozwoju dziecka

Literatura dziecięca w życiu młodego człowieka pełni bardzo ważną i znaczącą rolę , głęboko zapada w pamięć i psychikę, czego dowodem są wspomnienia wielu dorosłych ludzi. „Książki dzieciństwa naprawdę głęboko zapadają w psychikę, a niekiedy utrwalają się w niej jak na kliszy fotograficznej” (I.Słońska 1959, s.8). Kto sam w młodości miał kontakt z książką , zadziwiać może żywością reakcji kiedy tylko sięgnie pamięcią w przeszłość. „Posypią się wspomnienia, fragmenty cytowane z pamięci, opisy ilustracji tak dokładne, jakby mówiący widział je przed sobą.” (I.Słońska 1959, s.8 ).
Piękna książka wpływa na sferę emocjonalną dziecka. „Literatura przedstawiając różne postawy ludzi, pomaga lepiej zrozumieć motywy ich postępowania. Dzieci chętnie identyfikują się z ulubionymi postaciami z książek”. (H.Ratyńska 1991,s. 187).
Nie bez znaczenia jest również oddziaływanie utworu literackiego na zdrowie psychiczne. Książka dostarcza dziecku różnorodnych przeżyć, zarówno tych radosnych jak i tych smutnych „może wywoływać zachwyt, podziw, zdziwienie, śmiech czy lęk, niepokój, smutek a nawet oburzenie”(W.Leżańska 1990, s.27).
Oprócz emocjonalnego aspektu, kontakt z książką ma ogromne znaczenie dla rozwoju intelektualnego dziecka. Literatura dziecięca jest skarbnicą wiedzy. Dziecko już od najmłodszych lat za pośrednictwem rodziców, nauczycieli, aktorów dowiaduje się o otaczającym je świecie, o kulturze, tradycjach, o człowieku i jego problemach. „Dzieła literackie wiążą się ściśle z wzorami kultury i stanowią obrazy kultury.
Wzory kultury stają się w literaturze wzorami osobowymi. Tradycja literacka zawiera wiele ogromnie sugestywnych wzorów osobowych, które nie tracą wartości wychowawczo-kulturowej, które należą do trwałego dziedzictwa kulturowego” (H.Starzec, 1981,s.16).
Jednocześnie dziecko rozwija swoją wyobraźnię, uczy się myśleć i mówić. Książka przybliża nowe zjawiska, sprawy niedostępne bezpośredniemu poznaniu, „ pozwala bowiem na swobodną wędrówkę w czasie i przestrzeni ukazując obrazy z odległych lat i wizje przyszłości.” (H.Ratyńska 1991, s.186).
Utwory dla dzieci zawierają wzory pięknego, literackiego języka, wartościowe artystyczne ilustracje, przez co budzą poczucie estetyki. Dobra książka, która jest przede wszystkim dziedziną sztuki „musi brzmieć jak muzyka, musi pulsować kolorami. Musi być w niej przygoda, awantura, tajemnica”(K.Czukowski, cyt. za M.Ziółkowską-Sobecką 1995, s.387).Taka właśnie książka wyzwala w dzieciach różne formy aktywności, wyrabia postawę twórczą, pobudza do działania. Wzbogaca zasób doświadczeń odnośnie świata i samego siebie oraz rozwija sprawność posługiwania się językiem przez dziecko. „Utrwalane w pamięci fragmenty tekstów stają się przykładem poprawnego języka i mogą mieć wpływ na doskonalenie funkcji mowy pod względem gramatycznym i dźwiękowym, na wzbogacenie zasobu pojęć i słów, na rozwój umiejętności komunikatywnej wypowiedzi i doskonalenie stylu” (S.Frycie 1982, s.223). Obcowanie z literaturą sprzyja rozwojowi pamięci, uwagi, ułatwia przeprowadzanie operacji umysłowych.
Literatura dziecięca wpływa równocześnie na wychowanie umysłowe, społeczno-moralne i estetyczne. Sprzyja „rozwojowi wiedzy o świecie, pozwala lepiej zrozumieć świat rzeczywisty w kontraście ze światem baśniowym” (M.Kielar-Turska 1992, s.152). W rozwoju osobowości i życiu dziecka pełni „funkcję poznawczą, wychowawczo-moralną i estetyczną, a także ludyczną dostarczając mu radości i zabawy” (M.Kwiatowska 1985,s.299).
Utwór literacki uczy umiejętności współżycia z ludźmi w zwykłych, codziennych sprawach, ukazuje piękno miłości i przyjaźni. Silnie oddziaływuje na uczucia, ukazując postacie bohaterów. Książka pozwala lepiej zrozumieć innych ludzi, ich potrzeby i problemy. Utwór dla dzieci kształci, uczy i wychowuje przy czym czyni to sposób bardzo przyjemny dla dziecka. Funkcję wychowawczo-moralną najlepiej spełniają tak lubiane przez dzieci baśnie. Poprzez kontakt z nimi dziecko zaczyna rozumieć co jest piękne, co dobre, co złe. „To właśnie baśń uwrażliwia na krzywdę, wywołuje oczekiwanie sprawiedliwości, utrwala poczucie porządku moralnego, zgodnie z którym zło powinno być unicestwione, a dobro musi zwyciężyć” ( M.Ziółkowska-Sobecka 1992,s.264). Dziecko w naturalny i dostępny dla niego sposób uczy się poszanowania godności ludzkiej, szacunku dla starszych. Poprzez książkę zaczyna dostrzegać uroki życia, piękno przyrody i sztuki. „Poznając losy bohaterów literatury dziecięcej, dziecko poszerza świadomość odczuwania – siebie i świata, zaspakaja w ten sposób niejasne jeszcze potrzeby psychiczne związane z własną, niedorosłą, ale jakże bardzo ludzką egzystencją. Osobowość przecież nie jest rzeczą daną człowiekowi z góry. Poziom jej rozwoju jest wynikiem długotrwałej pracy wychowawczej związanej przede wszystkim ze świadomością samorozwoju. Literatura jest jednym z podstawowych czynników konstytuujących własny świat wartości dziecka. I tu, na tym terenie, postać literacka jest mocnym stymulatorem rozwoju osobowości człowieka” (A.Baluch 1987,s.67).
Nie mniej niż pozostałe, ważną funkcję w życiu i rozwoju dziecka spełnia funkcja ludyczna, dostarczając radości i zabawy „ książka jest niewyczerpanym źródłem przyjemności, źródłem najbardziej kulturalnej rozrywki” ( I.Słońska 1959,s.11).
Książka zawsze towarzyszy człowiekowi i w chwilach radości, skupienia, w sytuacjach trudnych i smutku. To właśnie za jej sprawą dziecko zapłakane, zrozpaczone nagle odzyskuje radość i chęć do życia. M.Gorki powiedział „kochajcie książkę, bo ona jak przyjaciel, pomoże wam zorientować się w pstrej i burzliwej plątaninie myśli, uczuć, zdarzeń, ona nauczy was szacunku dla siebie i dla człowieka, ona uskrzydli wasz rozum i serce miłością i do człowieka i do świata.”( M.Gorki,cyt.za M.Wilczkową 1977,s.101).