Przedszkolni odkrywcy - program własny z zakresu zajęć eksperymentalno-przyrodniczych

„PRZEDSZKOLNI ODKRYWCY”

program własny
z zakresu zajęć
eksperymentalno- przyrodniczych
dla dzieci w wieku przedszkolnym

Autor:
Beata Gentek
Biała Piska, 2018r

„Powiedz mi, a zapomnę,
pokaż, a zapamiętam,
pozwól mi działać, a zrozumiem!"
Konfucjusz

WSTĘP

Człowiek rodzi się z naturalną potrzebą poznawania otaczającego świata. Uczy się bawiąc, w ten sposób łatwo przyswaja prezentowaną wiedzę. Wiek przedszkolny jest najlepszym okresem do odkrywania i zgłębiania tajników najbliższego otoczenia, gdyż jest pozbawiony niezdrowej rywalizacji i presji osiągania ocen. Powszechnie wiadomo, iż dzieci charakteryzuje naturalna ciekawość tego, co je otacza. Powstanie tego programu wymusiło samo życie. Każdy rodzic i nauczyciel zna z autopsji dziecięce serie pytań ,,dlaczego?” Najlepszym sposobem zaspokojenia tej ciekawości dziecka są zabawy badawcze i eksperymenty o charakterze badawczym. Zabawy te stanowią podstawę wielokierunkowego rozwoju dziecka. Rozwijając umiejętność krytycznego myślenia, myślenia przyczynowo- skutkowego, porównywania i uogólniania przyczyniają się do rozszerzenia horyzontów myślowych dziecka.
Doświadczenia przeprowadzone w grupie przedszkolnej aktywizują wszystkie analizatory, sprzyjają pełniejszemu przyswojeniu materiału wynikającego z podstawy programowej, pozwalają dzieciom na samodzielne odkrywanie odpowiedzi, formułowanie wniosków. Naturalną potrzebą każdego człowieka jest dążność do poznawania i zrozumienia otaczającej go rzeczywistości.
Realizacja programu „Przedszkolni odkrywcy” zaspokoi dziecięce potrzeby oraz zachęci do myślenia, porównywania, opowiadania, uruchomi wyobraźnię... Otaczające dzieci przedmioty i substancje, z którymi mają do czynienia, na co dzień, kryją wiele tajemnic, które można i warto odkrywać.

I ZABAWY BADAWCZE – ROZWAŻANIA TEORETYCZNE

1.1. Istota zabawy badawczej

Zabawa wg W. Okonia jest: „działaniem swobodnym, wykonywanym dla własnej przyjemności, a opartym na udziale wyobraźni,tworzącej nowa rzeczywistość”.Dziecko z własnej woli podejmuje działalność, aby zaspokoić potrzebę poznawania otoczenia. W trakcie zabawy badawczej dziecko odkrywa nie znane mu dotychczas właściwości przedmiotów i zjawisk.
Zabawa badawcza jak każda inna zabawa jest działalnością bezinteresowną, nie jest ważny dla dziecka rezultat ani materialny efekt, lecz samo działanie, które do niego doprowadziło. Zabawy badawcze dostarczają dziecku niezliczonej ilości nowych przeżyć związanych z odkrywaniem właściwości rzeczy i zjawisk. Mają doprowadzić do nowych doznań, zebrania nowych doświadczeń i tym samym poznania nie znanych jeszcze właściwości przedmiotu.
W zabawach badawczych gdy dziecko poznaje jakieś nowe zjawisko i gdy odkryje zasadę tego zjawiska, natychmiast powtarza zabawę w sposób identyczny, aby upewnić się o dokonanym odkryciu. Cechują go trzy podstawowe elementy: dostrzeżenie problemu, poszukiwanie sposobu jego rozwiązania, dostrzeżenie efektu działań- rezultatu. W zabawie badawczej dziecko odkrywa otaczający świat, mechanizmy, które w nim rządzą, przyjmuje postawę badacza. Jest ona sposobem rozwijania aktywności własnej dziecka. W sposób czynny i samodzielny zdobywa ono doświadczenie umysłowe. Działając- myśli, poznaje funkcjonowanie przedmiotów, zjawisk, ich cech, właściwości, a także różnego rodzaju zależności przyczynowo –skutkowe między badanymi przedmiotami i zjawiskami. Dziecko uczy się chętnie tego, co je zaciekawia, a najlepiej wówczas, gdy czynnie eksperymentuje i samo ustala tematy badań chcąc iść w poznawaniu własną drogą, dochodzić do własnych rozwiązań.
Najczęściej spotykanymi przedmiotami w zabawie badawczej są materiały dostępne dla dziecka w środowisku naturalnym- piasek, śnieg, woda, patyki, kamyki, rośliny, narzędzia do zajęć plastycznych i technicznych, a także wytwory techniki dostępne w środowisku przedszkolnym- lupa, magnes, baterie, wiatrak, sznurki, szpulki.
Najistotniejszym momentem przebiegu działania w zabawie badawczej są skutki, czyli zmiany następujące w strukturze i właściwościach przedmiotu oraz zmiany w strukturze i właściwościach organizmu, a szczególnie w mózgu. W zabawach badawczych dziecko dostrzega coś, czego wcześniej nie widziało, szuka przyczyn dostrzeżonych zjawisk, odpowiedzi na pytanie: dlaczego tak się dzieje.

1.2. Rola nauczyciela w rozwijaniu ciekawości badawczej dziecka

Rolą nauczyciela jest zapewnienie dziecku możliwości poznawania otaczającego je świata
poprzez aktywny i bezpośredni kontakt z nim i zjawiskami w nim występującymi. Dziecko ma szansę poznawania otaczającej go rzeczywistości poprzez oglądanie, poszukiwanie, porównywanie, obserwowanie, badanie, eksperymentowanie. Tylko dzięki tym działaniom, przy wykorzystaniu wszystkich zmysłów, poznaje świat. Obserwując, badacz dokonuje szeregu operacji umysłowych, takich jak: analiza, synteza, porównywanie, poszukiwanie cech wspólnych i różnych, aż wreszcie dochodzi do uogólnień. Uogólnienia są podstawą tworzenia pojęć o charakterze ogólniejszym.
Zadaniem nauczyciela jest rozbudzanie ciekawości dziecka otoczeniem, nauczenie dokładnego obserwowania za pomocą zmysłów, stworzenie warunków do dokładnej obserwacji, kształtowanie uwagi dzieci (koncentracji, zainteresowania, właściwego zachowania), wspomaganie w dokonywaniu właściwych spostrzeżeń oraz dostosowanie posiadanej wiedzy do możliwości percepcyjnych dziecka.
W pracy z dzieckiem ważne jest, aby nauczyciel miał z nim indywidualny, osobisty kontakt, omawiał każdy nurtujący go problem i kontrolował wyniki jego pracy. Zdaję sobie sprawę, że rzeczywiste efekty, na polu rozwijania zainteresowań dzieci, pojawiają się z reguły po długotrwałej
i świadomej działalności pedagogicznej nauczyciela, który odpowiada za stwarzanie warunków stymulujących aktywność badawczą i twórczą oraz umożliwia swobodny wybór decyzji związany z samodzielnym rozwiązywaniem problemów. Nauczyciel pobudza dziecko do aktywności, uczy, jak obserwować wybrany obiekt, zwraca uwagę na szczegóły, motywuje do myślenia.

II ZAGADNIENIA DOTYCZĄCE PROGRAMU

2.1 Założenia programu:

Program jest zgodny z Podstawą Programową Wychowania Przedszkolnego.
Program skierowany jest do dzieci w wieku przedszkolnym i realizowany będzie w trakcie zajęć w ciągu dnia pobytu dziecka w placówce przez cały rok przy wykorzystaniu różnych form i metod pracy.
Program zakłada rozwijanie aktywności poznawczej dziecka przez organizowanie warunków do prowadzenia działań badawczych, rozwijania zainteresowań poznawczych związanych z aktualnymi porami roku, do czerpania radości w odkrywaniu nowego.
Realizacja programu umożliwia każdemu dziecku poszerzenie i pogłębienie wiadomości zgodnie z indywidualnymi możliwościami i zainteresowaniami.

2.2 Cele programu:

Cel główny:
Rozbudzanie dziecięcej ciekawości otaczającym światem przyrody, wspieranie jego samodzielnej eksploracji świata oraz aktywności podnoszącej poziom integracji sensorycznej i umiejętności korzystania z rozwijających się procesów poznawczych, adekwatnych do poziomu rozwoju dziecka z poszanowaniem jego indywidualnych potrzeb i zainteresowań.

Cele ogólne :
Budzenie i aktywizowanie ciekawości oraz aktywności poznawczej dziecka.
Rozwijanie zainteresowań technicznych i przyrodniczych.
Poznanie prostych zjawisk przyrodniczo- fizycznych poprzez przeprowadzanie prostych doświadczeń.
Odkrywanie piękna i złożoności środowiska przyrodniczego.
Inicjowanie samodzielnych działań dzieci w naturalnym środowisku.
Rozbudzanie ciekawości poznawczej, twórczego działania oraz samodzielności
Wzbogacenie słownika dziecięcego o nowe pojęcia.
Kształtowanie wiary we własne możliwości.
Wydobywanie i ukierunkowanie emocji i uczuć.
Budowanie więzi społecznych na płaszczyźnie grupy, przedszkola i rodziny.
Przestrzeganie zasad współdziałania przy pracy.
Kształtowanie postaw proekologicznych i prozdrowotnych w różnych sytuacjach.
Podniesienie jakości pracy przedszkola w zakresie stosowania nowoczesnych metod zabawowych twórczych z elementami doświadczania, obserwowania, czy eksperymentowania.

Cele szczegółowe:
Dziecko:
Aktywnie uczestniczy w zabawach badawczych (ogląda, szuka, obserwuje, porównuje, bada, eksperymentuje).
Cierpliwie czeka na swój udział w badaniach.
Przestrzega ustalonych zasad w zabawach.
Podejmuje próby formułowania spostrzeżeń i wniosków.
Posługuje się prostymi narzędziami.
Poprawnie nazywa badane przedmioty i zjawiska.
Poprawnie nazywa urządzenia techniczne.
Rozumie rzeczywistość w sposób uważny i otwarty.
Dba o stan środowiska społeczno- przyrodniczego.

2.3 Obszary rozwoju dziecka i wymagania programowe:

Obszar rozwoju dziecka
Wymagania programowe
Fizyczny obszar rozwoju dziecka
Dziecko:
- samodzielnie wykonuje podstawowe czynności higieniczne,
- wykonuje czynności samoobsługowe,
- inicjuje zabawy konstrukcyjne, majsterkuje, buduje, wykorzystując zabawki, materiały użytkowe, w tym materiał naturalny,
- wykonuje czynności, takie jak: sprzątanie, pakowanie, trzymanie przedmiotów jedną ręką i oburącz, małych przedmiotów z wykorzystaniem odpowiednio ukształtowanych chwytów dłoni

Emocjonalny obszar rozwoju dziecka
Dziecko:
- rozpoznaje i nazywa podstawowe emocje, próbuje sobie radzić z ich przeżywaniem,,
- szanuje emocje swoje i innych osób,
- przedstawia swoje emocje i uczucia używając charakterystycznych dla dziecka form wyrazu,
- szuka wsparcia w sytuacjach trudnych dla niego emocjonalnie, wdraża swoje własne strategie, wspierane przez osoby dorosłe lub rówieśników,
- zauważa, że nie wszystkie przeżywane emocje i uczucia mogą być podstawą do podejmowania natychmiastowego działania , panuje nad nieprzyjemną emocją, np. podczas czekania na własną kolej w zabawie lub innej sytuacji,
- wczuwa się w emocje i uczucia osób z najbliższego otoczenia,
- dostrzega emocjonalną wartość otoczenia przyrodniczego, jako źródła satysfakcji estetycznej

Społeczny obszar rozwoju dziecka
Dziecko:
- przejawia poczucie własnej wartości, jako osoby, wyraża szacunek wobec innych osób i przestrzegając tych wartości, nawiązuje relacje rówieśnicze,
- używa zwrotów grzecznościowych w sytuacji wymagającej przeproszenia i przyjęcia konsekwencji swojego zachowania,
- ocenia swoje zachowanie w kontekście podjętych czynności i zadań oraz przyjętych norm grupowych; przyjmuje, respektuje i tworzy zasady zabawy w grupie, współdziała z dziećmi w zabawie, pracach użytecznych,
- respektuje prawa i obowiązki innych osób, zwracając uwagę na ich indywidualne potrzeby,
- obdarza uwagą inne dzieci i osoby dorosłe,
- komunikuje się z dziećmi i osobami dorosłymi, wykorzystując komunikaty werbalne i pozawerbalne

Poznawczy obszar rozwoju dziecka
Dziecko:
- wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą komunikatów pozawerbalnych,
- wyraża swoje rozumienie świata, zjawisk i rzeczy znajdujących się w bliskim otoczeniu za pomocą języka mówionego,
- odpowiada na pytania, opowiada o zdarzeniach z przedszkola, objaśnia kolejność zdarzeń w prostych historyjkach obrazkowych, układa i rozwiązuje zagadki,
- wykonuje własne eksperymenty językowe, nadaje znaczenie czynnościom, nazywa je, uważnie słucha i nadaje znaczenie swym doświadczeniom,
- czyta obrazy, wyodrębnia i nazywa ich elementy, nazywa symbole i znaki znajdujące się w otoczeniu, wyjaśnia ich znaczenie,
- wyraża ekspresję twórczą podczas czynności konstrukcyjnych i zabawy, zagospodarowuje przestrzeń, nadając znaczenie umieszczonym w niej przedmiotom, określa ich położenie, liczbę, wielkość, ciężar, porównuje przedmioty w swoim otoczeniu z uwagi na wybraną cechę,
- eksperymentuje, szacuje, przewiduje, dokonuje pomiaru,
- przelicza elementy zbiorów w czasie zabawy, prac porządkowych, ćwiczeń i wykonywania innych czynności,
- posługuje się w zabawie i w trakcie wykonywania innych czynności pojęciami dotyczącymi następstwa czasu,
- posługuje się pojęciami dotyczącymi zjawisk przyrodniczych, np. tęcza, deszcz, burza, opadanie liści z drzew, kwitnienie drzew, zamarzanie wody, dotyczącymi życia zwierząt, roślin, ludzi w środowisku przyrodniczym, korzystania z dóbr przyrody, np. grzybów, owoców, ziół,
- podejmuje samodzielną aktywność poznawczą

2.4. Formy i metody pracy:

Metody:
słowne: rozmowa, instrukcje, objaśnienia, społecznego porozumiewania się
czynne: samodzielnych doświadczeń; kierowana własna działalnością, zadań stawianych
dziecku, ćwiczeń, spacery i wycieczki, prace w ogródku przedszkolnym, prowadzenie
hodowli,
oglądowe : obserwacja, pokaz, demonstracja, uprzystępniania sztuki,wystawki tematyczne,
aktywizujące: zabawy badawcze, doświadczenia i eksperymenty, burza mózgów

Formy:
praca indywidualna – dziecko samodzielne wykonuje czynność
praca zbiorowa, wszystkie dzieci pracują wspólnie
praca zespołowa, dzieci pracują w stałych zespołach
praca grupowa, dzieci pracują w jednorazowych grupach

2.5 Zamierzone efekty:

Organizując warunki do skutecznego rozbudzania dziecięcej ciekawości otaczającym światem przyrody, wspierania jego zainteresowań zakładam, że wychowanek naszego przedszkola uczestniczący w zajęciach z zakresu badań eksperymentalno- przyrodniczych będzie:

podejmował próby odkrywania własnych możliwości, przejawiał chęć rozwijania własnych zainteresowań;
pozna proste zjawiska przyrodniczo- fizyczne poprzez przeprowadzanie prostych doświadczeń;
odkryje piękno i złożoność środowiska przyrodniczego;
będzie miał lepsze samopoczucie w przedszkolu;
otwarcie i śmiało będzie umiał wyrażać swoje myśli i uczucia towarzyszące przeprowadzanym eksperymentom;
będzie umiał radzić sobie z trudnymi sytuacjami związanymi z przeżyciami sukcesów i porażek;
lepiej będzie rozumiał siebie i własne relacje ze społeczeństwem;
nabędzie umiejętności lepszej koncentracji uwagi;
dokona właściwego wyboru form aktywności własnej;
będzie przejawiał świeżość spostrzegania, spontaniczność i pomysłowość;
nabędzie umiejętność krytycznego myślenia, myślenia przyczynowo – skutkowego, porównywania i uogólniania;
rozwinie nawyk dbania o środowisko społeczno- przyrodnicze;
nabędzie umiejętność planowania i organizowania swoich działań;
rozwinie swoją kreatywność, samodzielność.
III PROPOZYCJE ZABAW I EKSPERYMENTÓW BADAWCZYCH DO WYKORZYSTANIA W TRAKCIE REALIZACJI PROGRAMU ZWIĄZANE
Z AKTUALNYMI PORAMI ROKU

Pora roku
Proponowane działania
Uwagi
Jesień
„Owoce i warzywa”- poznanie budowy, kształtu, barwy, smaku, zapachu, dopasowywanie połówek owoców i warzyw, rozpoznawanie przez dotyk. Wycieczka do sadu lub ogródków działkowych- obserwacje przyrodnicze.
Wykonanie sałatki owocowo- warzywnej.

„Jesienne liście”-poznanie budowy liści, kształtu, barwy. Obserwacja budowy liścia przez lupę i mikroskop.
Obserwacja zjawisk naturalnych w przyrodzie i atmosferze w czasie organizowanych wycieczek do parku (zmiana barw, opadanie liści).
Dlaczego opadają z drzew?- burza mózgów. Porównywanie kształtu i budowy liści z różnych drzew.
„Frotaż z liści”- zabawa plastyczna ( odbijanie liści przy użyciu farby, kredki)

„Jesienne barwy”- poznanie zjawiska rozszczepienia barw. Potrzebne będą mazak (kolor obojętny), zlewka lub szklanka, kilkucentymetrowy pasek bibuły filtracyjnej bądź zwykłego papieru, ocet. Do szklanki nalewamy 1 cm octu od dna. 2 cm od końca paska zaznaczamy kreskę naszym mazakiem. Następnie pasek wkładamy do szklanki z octem i obserwujemy rozszczepianie się barw na pasku.
Barwy rozszczepiają się pod wpływem octu.
„Uzyskiwanie barw”- poznanie zjawiska mieszania się barw. Potrzebne będą jedno opakowania cukierków Skittles, ewentualnie innych mocno barwionych drażetek, duży talerz najlepiej biały, wodę lub mleko w temperaturze pokojowej. Wokół rantu talerza układamy cukierki w kształcie okręgu, następnie wlewamy powoli na środek talerza wodę lub mleko i obserwujemy co się dzieje. Ważne, aby po wlaniu wody nie przestawiać i nie przesuwać talerza, bo barwniki się rozpłyną nierówno. Cukierki zaczynają puszczać barwnik w bardzo efektowny sposób- już po kilku sekundach barwiąc wodę niczym powstająca tęcza. Rozmowa na temat zdrowej żywności.

„Jak mydło i woda niszczą bród”- na płaski talerzyk nalewamy wodę, którą posypujemy mielonym pieprzem, który obrazuje „bród”. Następnie jedno dziecko nakłada na palec ręki dużą kroplę mydła w płynie i wkłada palec z mydłem pośrodku talerza – widać jak mydło odpycha pieprz tworząc pośrodku talerza z wodą czyste pole, bez tzw. „brudu”.

„Wiatromierz”- prowadzenie obserwacji ruchu powietrza; poznawanie sposobów wprowadzania w ruch lekkich przedmiotów; poprawne wykonywanie ćwiczeń oddechowych - naśladowanie siły wiatru; kształtowanie umiejętności mądrego i odpowiedzialnego współżycia człowieka z przyrodą (elektrownie wiatrowe).
Potrzebne będą wentylator, suszarka do włosów, liście, kawałki papieru, wełna, piórko, wata, kij, papierowa serwetka, folia aluminiowa, arkusz cienkiego papieru, gruba tektura, dziurkacz
Wykonanie wiatromierza, obserwacja ruchu powietrza: arkusza papieru, serwetki, tektury oraz folii odcinamy pasek. Na jednym końcu każdego materiału robimy dziurkę. Przywiązujemy paski do kija – najlżejszy na czubku, najcięższy u dołu. Włączamy suszarkę do włosów lub wentylator i obserwujemy działanie wiatromierza (niektóre materiały poruszają się na wietrze, inne nie). Powietrze zajmuje każdą wolną przestrzeń i „rusza się”. Jest lekkie i niewidoczne, a jednak można znaleźć sposób na to, żeby je „zobaczyć” i „poczuć”. Dowodem na istnienie powietrza jest jego ruch. W wyniku ruchu powietrza powstaje wiatr.
„Jak powstaje deszcz?”- przybliżenie dzieciom zagadnienia obiegu wody w przyrodzie. Potrzebne będą czajnik, szklanka, spodek, ilustracje przedstawiające obieg wody w przyrodzie. Nauczycielka zagotowuje wodę za pomocą czajnika (dzieci przyglądają się wrzeniu wody i unoszącej się parze ), następnie przelewa część wody do szklanki, nakrywa ją spodkiem (dzieci obserwują osiadanie kropel na spodku, skraplanie się ich w miarę ochładzania spodka i opadanie kropel po jego ostygnięciu).
Woda tworzy cykl hydrologiczny. Cykl ten opisuje istnienie i ruch wody na, w i ponad powierzchnią ziemi. Jest ona w ciągłym ruchu i zmienia swoje formy, od stanu ciekłego, poprzez gazowy do stałego i na odwrót.
„Jak działa telefon” - poznanie działania telefonu, sposobów docierania dźwięków. Potrzebne będą dwa plastikowe kubeczki, pojemniki po jogurcie, cienki sznurek o długości kilku metrów, nożyczki. Zrobić otwór w dnie każdego kubeczka, pojemniczka. Przewlec sznurek przez oba otwory, zawiązać supły. Dwie osoby prowadząc rozmowę telefoniczną – muszą stanąć w odległości, tak, aby naprężyć sznurek telefonu. Sznurek powinien być cały czas mocno naprężony.
Dźwięki docierają do odbiorcy dzięki ruchom i drganiom powietrza, które są przewodzone przez sznurek.
„Hodowla kryształków” poznanie właściwości parowania wody i powstawania kryształów. Potrzebne będą słoiki z wodą dla każdego dziecka, sól, patyczki, wełniane nici.
Dzieci samodzielnie przygotowują roztwór nasycony soli, w celu jej krystalizacji. Na słoikach opierają patyczki, zanurzają wełniane nitki
w wodzie.
Po kilku dniach na nitkach utworzą się kryształki pod wpływem parowania wody. Dodanie kilku kropli farby plakatowej albo atramentu do wody spowoduje zmianę koloru kryształków.

Zima
„Jak powstaje lód?”- poznanie stanów skupienia wody, zjawiska zamarzania i topnienia. Potrzebne będą dwie szklanki przeźroczyste, barwnik spożywczy, pojemnik do lodu, szczypta soli.
Zaczynamy od tego co dzieciom najbliższe - śniegu i to, jak się roztapia. W tym celu pozwólmy im przynieść na talerzu nieco śniegu, by mogły zaobserwować co się z nim stanie. Do pojemnika na lody wlewamy zabarwioną wodę. Wkładamy pojemnik do zamrażalki. Następnego dnia wyjmujemy pojemnik z zamrażalki. Zabarwione kostki rozdajemy dzieciom, które wkładają lód do szklanki z wodą (zimną z kranu). Dzieci obserwują roztapianie się lodu. Następnego dnia wyjmujemy szklankę i porównujemy zamarznięty płyn z zabarwioną wodą w innej szklance. Pierwsze co, to nauczyciel pokazuje dzieciom, że szklankę z lodem można obrócić do góry dnem, a lód nie wypadnie. Ustalenie, że powstający lód zajmuje więcej powierzchni niż woda. Aby przyspieszyć zjawisko topnienia należy posypać go solą.
„Lód może przyjmować kształty”- potrzebne będą różnego rodzaju pojemniki, w których zamrozimy wodę (ciekawe efekty dają silikonowe foremki do ciasta), drobne zabawki. Do miseczek można włożyć po jednej zabawce i po zalaniu wodą włożyć do zamrażalnika lub w mroźny dzień wystawić za parapet okna. Następnego dnia pokazujemy dzieciom , jakie kształty przybrał zamarznięty lód.
,,Znikająca woda”- badanie ciśnienia wody. Potrzebne będą dwie podstawki, szklanka, świeczka, woda, zapałka. Zapaloną świeczkę stawiamy na podstawce, na której znajduje się woda, i przykrywamy szklanką. W trakcie eksperymentu świeczka zgaśnie, a woda zostanie wessana ze spodka do szklanki.
Tlen z powietrza podtrzymuje płomień świecy, kiedy tlenu pod szklanką zabraknie, płomień zgaśnie. Powietrze, które zostanie w szklance, oziębi się i skurczy. W ten sposób zrobi miejsce dla wody, która zostanie wessana do szklanki.
„Skacząca sól”- budzenie zainteresowania tematem ,,Jak powstaje dźwięk?”; słuchanie i rozpoznawanie odległości dźwięków, używanie pojęć ,,bliżej, dalej”; słuchanie i różnicowanie dźwięków w rejestrach (niski – średni – wysoki). Potrzebne będą folia plastikowa, np. pęknięty balon, gumka recepturka, mała plastikowa miska, garnek, drewniana łyżka, sól gruboziarnista lub ziarnka ryżu; instrumenty muzyczne.
Folię plastikową rozciągamy na misce i przymocowujemy gumką. Na naciągniętej folii kładziemy ziarnka soli lub ryżu. Garnek umieszczamy w pobliżu miski i drewnianą łyżką mocno uderzamy w ściankę garnka (ziarna podskakują do góry). Pod wpływem uderzenia powietrze wibruje, tworzą się fale dźwiękowe i słychać dźwięk. Fale dźwiękowe natrafiają na miskę i wprawiają folię w wibracje. Drgania powodują ruch ziaren i zaczynają one wirować w powietrzu.
„Czy woda jest czysta?”- Badanie czystości wody z różnych źródeł ( śnieg, woda ze stawu, woda z kranu z ujęcia wodociągowego, woda mineralna z butelki). Rozpoznawanie zanieczyszczeń wody.
Porównywanie wyglądu wody z różnych źródeł :
Źródło-śnieg.
Dzieci podczas zabawy na podwórku przedszkolnym nakładają śnieg do plastikowych przezroczystych kubeczków jednorazowych, a po przyjściu do przedszkola stawiają je w ciepłym
miejscu. Po roztopieniu w nich śniegu obserwują wodę w kubkach i wyciągają wnioski z doświadczenia.
Źródło- woda ze stawu.
Podczas wycieczki nad pobliski staw miejski nauczyciel nabiera wody do słoika. Po powrocie do przedszkola dzieci obserwują przez lupę wodę z rzeki i określają jej wygląd.
Źródło- woda z kranu, butelki.
Dzieci obserwują wodę z kranu, z butelki wody mineralnej, kupionej w sklepie przez lupę określając jej wygląd. Sprawdzają smak wody wcześniej przegotowanej i porównują ich
smak.
Dzieci formułują własne spostrzeżenia i wnioski dotyczące czystości wody z badanych źródeł : śnieg, woda ze stawu , woda mineralna z butelki i z ujęcia wodociągowego.

„Czarodziejska flota”- zapoznanie dzieci z właściwością przyciągania przez magnes metalu; nabywanie przeświadczenia, że siła magnetyczna działa przez niektóre materiały. Potrzebne będą duży magnes, przedmioty metalowe (spinacze, agrafki, druciki, blaszki) i niemetalowe (papier, karton, gumka, klocki drewniane i plastikowe), kartki A4, łódki papierowe, miska z wodą.
Przygotowujemy papierowe łódki. W kilku z nich umieszczamy drobne przedmioty z metalu. Nauczycielka wydaje polecenie przeprowadzenia łodzi przez „jezioro”. Dzieci metodą prób i błędów próbują wykonać polecenie (udaje się to dzięki właściwościom przyciągającym magnesu). Magnes ma właściwości przyciągania niektórych metali. Siła magnetyczna działa też przez niektóre materiały.
"Tańczące szpileczki"- poznanie właściwości magnesu, zjawiska przyciągania i odpychania. Potrzebne będą szpileczki, magnes, kartka papieru.
Na kartce papieru dzieci umieszczają szpileczki. Magnes umieszczamy pod kartką. Dzieci przesuwają kartką ze szpilkami po magnesie i obserwują, co się dzieje ze szpilkami.

Wiosna

„Zakładamy zielony ogródek”- obserwacja koloru, kształtu, wielkości nasion warzyw, ziół, kwiatów. Sadzenie, systematyczne podlewanie i obserwacja wzrostu roślin. Poznanie warunków potrzebnych do wzrostu roślin. Obserwacje przy użyciu lup.
„Zdrowe, wiosenne kanapki”- wykonanie kanapek z wykorzystaniem produktów wyhodowanych w przedszkolnym ogródku- praca metodą projektu.

„Gumowe jajko”- obserwacja interakcji jajka z octem.
Potrzebne będą naczynie, ocet, jajko. Do wysokiego naczynia wlewamy ocet. Umieszczamy w nim surowe jajko i rozpoczynamy obserwację. Niemal od razu na powierzchni jajka pojawiają się niewielkie bąbelki - w ok. 90% szkielet jaja zbudowany jest z węglanu wapnia, gdy dochodzi do interakcji z octem, powłoka jaja zaczyna się rozpadać i uwalnia się przy tym dwutlenek węgla. Po włożeniu jajka do octu, rozpoczyna się reakcja. Kwas octowy rozpuszcza skorupkę jajka, a jajko po ok. 10 godzinach staje się elastyczne. Pozostaje jedynie wyraźna, nienaruszona błona zewnętrzna. Jajko zachowuje się jakby było z gumy. Co ciekawe, gdy porównamy nasze jajo z kolejnym świeżym jajkiem, okaże się, że jajko, na którym zostało przeprowadzone doświadczenie, jest większe.

„Budujemy prosty filtr do oczyszczania wody”
Pomoce: duże plastikowe butelki przecięte na połowę, wata,gaza opatrunkowa, węgiel drzewny, piasek, żwirek, czarna kawa w dzbanku, szklanki.
Pokaz wykonania filtra wodnego.
Dolna część przeciętej plastikowej butelki to podstawa filtra wodnego, wkładamy do niej górną część butelki, ale odwróconą do góry dnem. Następnie do środka utworzonego w ten sposób lejka układamy warstwę gazy, na nią kolejno układamy węgiel drzewny, piasek, watę, żwirek i filtr wodny jest gotowy do działania.
Budowanie filtra wodnego przez dzieci podzielone na grupy.

„Oczyszczamy wodę za pomocą prostego filtra”
Przelewanie przez filtr wodny zaparzonej wcześniej czarnej kawy do czystej szklanki. Następnie dla porównania wyników - dzieci zostawiają część przefiltrowanej wody w szklance i podejmują kolejne próby filtrowania wody z kawy do czystych szklanek za każdym razem zostawiając część przefiltrowanej wody w szklankach. Po wykonaniu dziesiątej próby filtrowania wody z kawy dzieci porównują jej zabarwienie w każdej ze szklanek.
Wnioski z doświadczenia:
1.Po pierwszej i drugiej próbie oczyszczania wody -woda po kawie ma ciemny kolor, a fusy od kawy osadziły się na filtrze.
2.Po trzeciej i kolejnej próbie oczyszczania wody -woda po kawie ma coraz jaśniejszy kolor.
3.Po dziesiątej próbie oczyszczania wody - woda po kawie jest prawie czysta.

„Co rozpuszcza się w wodzie ?”
Poznanie substancji rozpuszczalnych i nierozpuszczalnych w wodzie.
Pomoce: przejrzyste naczynia, woda, łyżeczka, cukier, sól, sok, miód, kasza, ryż, pieprz, kawa,
mąka, piasek.
Dzieci otrzymują przezroczyste kubeczki plastikowe napełnione do połowy wodą. Następnie do każdego naczynia z osobna wsypują łyżeczką różne substancje (cukier, sól, sok, kawa,kasza, ryż,
pieprz, mąka, piasek ), mieszają substancje obserwując, co się z nimi dzieje. Dzieci określają, które substancje opadły na dno po zaprzestaniu mieszania, a które się rozpuściły. Sprawdzają kolor wody w której się rozpuściły substancje ( sok, miód, cukier, sól).Wyciągają wnioski z doświadczenia.
Wnioski z doświadczenia:
1. Sól, cukier, sok i miód rozpuszczają się w wodzie
2. Pieprz, ryż, kawa, mąka, piasek, kasza nie rozpuszczają się w wodzie i w czasie mieszania będą się w niej unosić.
3. Woda z solą, cukrem jest przezroczysta a woda z sokiem i woda z miodem zabarwia się.

„Co pływa, a co tonie ?”
Poznanie przedmiotów, które utrzymują się na powierzchni wody i tych, które toną.
Pomoce: duża miska z wodą, klocek plastikowy, nakrętki od butelek, szklane kulki,klucz metalowy, korek, moneta, piankowa gąbka, piłeczka pingpongowa, magnes, łódka: z papieru, z foli aluminiowej, z łupinki orzecha i ze styropianu.
Dzieci do miski z wodą kolejno wkładają przedmioty wykonane z różnych materiałów: drewno, papier, plastik, metal, szkło, korek, pianka, folia aluminiowa, styropian.
Po zakończeniu doświadczenia wymieniają przedmioty, które pływały w wodzie i określają z jakich surowców zostały wykonane.
Wnioski z doświadczenia:
1. W wodzie pływają przedmioty wykonane z papieru, styropianu, drewna, korka, plastiku, folii aluminiowej.
2. W wodzie toną przedmioty wykonane z metalu i szkła.
3. Wielkość przedmiotów nie ma wpływu na to, czy przedmiot pływa, czy tonie.

„Pienisty-potwór”- badanie wytwarzanie gazów podczas mieszania określonych substancji. Potrzebne będą plastikowa butelka, ocet, płyn do mycia naczyń, soda, miska.
Butelkę napełniamy do połowy octem i dolewamy trochę płynu do mycia naczyń ( można zabarwic farbką ), ostrożnie mieszamy składniki, butelkę ustawiamy na środku miski, bierzemy 3 łyżeczki sody oczyszczonej i wsypujemy na środek papierowej chusteczki do nosa. Zwijamy ją i skręcamy końce i wrzucamy zawiniętą chusteczkę do butelki. Po kilku minutach z butelki zacznie wydobywać się piana. Można ozdobić butelkę kolorowym papierem wtedy piana będzie wychodziła z paszczy np. potwora – smoka.
Podczas mieszania octu z sodą oczyszczoną powstaje gaz zwany dwutlenkiem węgla. Tworzy on w occie bąbelki gazu, które reagują z płynem do mycia naczyń tworząc pianę.

Lato
„Jak powstaje tęcza?”- poznanie zjawiska powstawania tęczy. Potrzebne będą pomalowany przez dzieci na odpowiednie kolory krążek wyciętego okręgu tzw. koło Newtona, plastelina, mikser. Następnie gotowe krążki za pomocą plasteliny nauczyciel montuje na mikserze i włącza urządzenie. Dzieci obserwują jak pod wpływem szybkiego obrotu krążkiem kolory zaczynają się zlewać ze sobą.
Obserwacja zjawiska podczas deszczu i świecącego słońca.
„Gdzie jest powietrze?” - poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, gdzie jest powietrze. Potrzebne będą przeźroczysty słoik, piłeczka pingpongowa, kawałek papieru, napełnione wodą przeźroczyste naczynie wyższe od słoika. Nauczycielka umieszcza papier na dnie słoika i mocuje taśmą klejącą. Piłeczkę kładzie na powierzchni wody. Odwraca słoik do góry dnem
i zamyka w nim piłeczkę, zanurza go w wodzie, aż dotknie dna (woda nie wchodzi do słoika, a piłeczka leży na dnie naczynia pokrytego cienką warstwą wody). Ponownie zanurza słoik w wodzie, a kiedy dotknie dna przechyla go (ze słoika wydobywają się pęcherzyki powietrza, które poruszają się ku górze i na powierzchni wody pękają. Woda wchodzi do słoika unosząc piłeczkę coraz wyżej i zwilżając papier).
Powietrze jest wszędzie i zajmuje każdą wolną przestrzeń. Znajduje się w wodzie, w przedmiotach i roślinach, w ciele człowieka i zwierzęcia. Jest lekkie i niewidoczne, a jednak można je „zobaczyć”.
„Spalanie, a tlen”- badanie, co potrzebne jest by palił się ogień; poznawanie zasad bezpiecznego postępowania z ogniem. Potrzebne będą trzy świeczki – podgrzewacze, mały słoik, duży słoik.
Zapalamy świeczki, dwie z nich stawiamy na pokrywce, nakrywamy je słoikami i w tej pozycji zakręcamy. Trzecia świeczka stoi zapalona obok słoików (Najpierw wszystkie 3 świeczki palą się jednakowo mocno, po chwili płomień w małym słoiku gaśnie. Jako druga gaśnie świeczka w dużym słoiku, a trzecia pali się cały czas). Podczas palenia płomień zużywa „powietrze do oddychania”. Kiedy go zabraknie, płomień gaśnie. Aby świeczka się paliła, trzeba zapewnić jej dostęp do tlenu.

IV EWALUACJA

Ewaluacja to systematyczne badanie wartości programu. Pomoże ona ocenić stopień realizacji zaplanowanych działań, skuteczność form i metod pracy, przyrost wiedzy i umiejętności dzieci. Uzyskane dane będzie można wykorzystać do wprowadzania zmian w realizacji programu. Zdobyte doświadczenie pomoże udoskonalać organizację pracy w zakresie przestrzeni, wyposażenia, posiadanych pomocy, materiałów i czasu.
Nauczycielka na bieżąco będzie prowadziła bezpośrednią obserwację zachowań dzieci, formę aktywności, ich zaangażowanie w wykonywanie czynności praktycznych, rozmowy z dziećmi, a także dokumentację fotograficzną umieszczaną na stornie internetowej przedszkola.
Po zakończeniu realizacji programu zostanie przeprowadzona również anonimowa ankieta wśród rodziców, mająca na celu zbadanie efektów realizacji programu oraz uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy program zwiększył zainteresowanie ich dzieci zjawiskami w przyrodniczymi.

Bibliografia:
1. Elbanowska S. –Przyroda nieożywiona w wychowaniu przedszkolnym
2. Kielar -Turska M. - Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata
3. Kielar -Turska M. Muchacka B.- Stymulująca i terapeutyczna funkcja zabawy
4. Kostic Z - Między zabawą a fizyką
5. Muchacka B. - Zabawy badawcze dzieci w przedszkolu
6. Muchacka B. - Zabawy badawcze w edukacji przedszkolnej
7. Okoń W. - Zabawa a rzeczywistość
8. Van Cleve J. – Astronomia dla każdego; Biologia dla każdego; Chemia dla każdego;
Matematyka dla każdego. 101 doświadczeń
9. Taylor B. –Powietrze i latanie; Bateria i magnesy; Kolor i światło; Co pływa, a co tonie
10. Meiani A.- Wielka Księga Eksperymentów

ZAŁĄCZNIKI:

Załącznik nr 1

ANKIETA DLA RODZICÓW (anonimowa)

Prosimy o wypełnienie ankiety, która posłuży nam do podsumowania realizacji programu
„Przedszkolni odkrywcy”. Prosimy o zaznaczenie właściwej odpowiedzi.

1. Czy zapoznano Państwa z założeniami programu „Przedszkolni odkrywcy"?

a. TAK

b. NIE

2. Czy zwiększyło się zainteresowanie Państwa dzieci zjawiskami w przyrodzie i otoczeniu?

a. TAK

b. NIE

3. Czy Państwa dzieci chętnie uczestniczyły w zajęciach w ramach programu?

a. TAK

b. NIE

4. Czy oczekujecie Państwo kontynuacji programu „Przedszkolni odkrywcy” w następnych latach?

a. TAK

b. NIE

DZIĘKUJĘ