Cele rehabilitacji

Rehabilitacja jest drogą, którą staramy się doprowadzić- w miarę możności- wszelkie odchylenia od normy. Cel ten osiąga się przez:
a) usprawnienie jednostki pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym
b) kształtowanie wobec niej odpowiednich postaw najbliższego środowiska społecznego
c) przystosowanie otoczenia fizycznego
W rehabilitacji zakłada się pewne cele i następnie w taki sposób oddziałuje się na podmiot rehabilitacji, aby cele te urzeczywistnić. Zadaniem teorii rehabilitacji jest projektowanie celów rehabilitacji, jak również warunków, w jakich cele te w sposób optymalny mogą zostać zrealizowane. Optymalny sposób realizacji celów rehabilitacji zatem to taki sposób, który w danych warunkach daje możliwość uzyskania pewnego maksimum lub minimum efektu ze względu na te cele. Teoria rehabilitacji powinna posiadać jasno sprecyzowane cele rehabilitacji, jak również ustalone kryteria efektywności. Następnie musi ona umożliwić odpowiedź na pytanie: w jakich warunkach cele te powinny być realizowane, aby efekt był większy. Wreszcie teoria rehabilitacji powinna ułatwić ocenę efektów rehabilitacji. We współczesnym rozumieniu rehabilitacji osób niepełnosprawnych coraz większy nacisk kładzie się na to, co jest w tym procesie wspólne, a przede wszystkim na to, co jest wspólne dla osób o różnych rodzajach niesprawności. Wieloletnie doświadczenia w dziedzinie rehabilitacji dowiodły, że więcej jest w niej problemów wspólnych dla osób z różnego rodzaju niepełnosprawnością niż specyficznych, wynikających z rodzaju ich kalectwa czy choroby. Dzisiaj w rehabilitacji przyjmuje się przede wszystkim jeden cel, którym jest przywrócenie bądź zwiększenie w możliwie maksymalnym stopniu zdolności ludzi niepełnosprawnych do samodzielnego życia i pracy, włączenie ich w czynne życie społeczne i zawodowe oraz rozwój osobowości. W procesie rehabilitacji dąży się do umożliwienia ludziom niepełnosprawnym zaspokajania potrzeb podstawowych, jak i indywidualnych, dobierając formy odpowiednie do możliwości, ale i do ograniczeń, które należy pokonać aby owe potrzeby zaspokoić. Dlatego też cel rehabilitacji jest wspólny dla wszystkich grup osób niepełnosprawnych- wzbudzenie motywacji do wysiłku w realizacji programu rehabilitacyjnego, kształtowanie pozytywnego obrazu samego siebie i innych, dążenie do życia w społeczeństwie z poczuciem przynależności do niego oraz optymistyczna wizja życia z tymi sprawnościami, które pozostały.
Elementy usprawnienia fizycznego tkwią w zabiegach rekonstuujących funkcję, w fizyko- i fizjoterapii w gimnastyce leczniczej, w terapii zajęciowej, w zastosowaniu przedmiotów ortopedycznych, ćwiczeniach czynności dnia codziennego i szkoleniu zawodowym. W zależności od charakteru inwalidztwa i warunków – usprawnienie fizyczne poza usprawnieniem ogólnym – obejmuje także problematykę specjalistyczną typową dla danego przypadku. W rehabilitacji psychicznej chodzi o to, by inwalida:
1. realnie oceniał swoje możliwości zarówno w życiu codziennym, w pracy zawodowej. Jak i w innych formach własnej aktywności;
2. możliwie szybko przyjął i pogodził się ze swoim upośledzeniem i jego skutkami;
3. dostosował się do koniecznych ograniczeń, narzuconych mu przez inwalidztwo;
4. maksymalnie uaktywnił się i rozwinął swe sprawności;
5. przystosował się i partycypował w życiu społecznym grupy;
Są to podstawowe warunki skuteczności rehabilitacji psychicznej. Przedmiotem rehabilitacji psychicznej będą zatem zmiany, jakie muszą obecnie zajść w strukturze osobowości, zmiany te bowiem stanowią podstawę akceptacji samego siebie jako osoby upośledzonej. Najważniejszymi etapami w procesie akceptacji inwalidztwa są według Wright:
1. rozszerzenie zakresu wartości,
2. ograniczenie skutków inwalidztwa,
3. uznanie strony fizycznej za wartość drugorzędną,
4. przetworzenie wartości względnych na wartości stałe.
Według Wright zmiana skali wartości może być potrzebna w następujących okolicznościach:
1. Rozszerzenie zakresu wartości wskazane jest w przypadku wszechogarniającego cierpienia, gdy problem polega na tym, aby uznać za wartościowe te aspekty życia, które nie są dla danej jednostki zamknięte.
2. Podporządkowanie wartości fizycznych innym wskazane jest w przypadkach, w których zostało przecenione ich znaczenie.
3. Ograniczenie skutków inwalidztwa wskazane jest wówczas, kiedy nastąpiło wszechstronne rzutowanie oraz kiedy na podstawie stwierdzonych faktów inwalidztwo nie musi prowadzić do fizycznej niewydolności.
4. Kiedy jakaś wartość zachowuje zasadnicze znaczenie, jak np., w przypadku cechy fizycznej, do pełnej akceptacji wymagana jest transformacja jej atrybutu względności na atrybut stałości.
Zdaniem tego autora zmiana wartości względnej na stałą jest jednym całkowicie skutecznym środkiem wywołania u jednostki pełnego i trwałego poczucia własnej godności.
Istnieje wiele sposobów ułatwiania osobom poszkodowanym akceptacji inwalidztwa:
- wytyczanie celów- posiadanie określonego celu i dążenie do niego zwiększa motywację, a bez niej nie ma pełnej rehabilitacji;
- zwiększenie poczucia bezpieczeństwa fizycznego, psychicznego, społecznego;
- pozostanie w kontakcie z innymi osobami, które były lub są w sytuacji podobnej;
- aktywność intelektualna-pogląd na świat;
- sport i wszelkie formy rekreacji;
Usprawnienie inwalidy pod względem społecznym wyraża się głownie w przystosowaniu go do wymagań życia codziennego, rodzinnego, pracy zawodowej i czasu wolnego. Przystosowanie inwalidy-to proces odchodzenia od stanu, w jaki wprowadziło go upośledzenie, i dojście do takiego stanu, który pozwoli mu na prowadzenie życia na równi z nie inwalidami. Przystosowanie się nie jest procesem biernym. Aby przystosowanie to było pełne, powinno dokonać się pod względem fizycznym, psychicznym i społecznym.
Czynniki, które należy uwzględnić w procesie przystosowania to:
- czas trwania inwalidztwa;
- stopień i zakres inwalidztwa;
- rodzaj inwalidztwa;
- okoliczności nabycia inwalidztwa;
- wiek zaistnienia inwalidztwa;
- poziom inteligencji;
- model osobowości jednostki przed upośledzeniem;
Dobre przystosowanie jest rodzajem katalizatora, który pozwala skutecznie przenieść motywację w akcję. Do najczęstszych objawów nieprzystosowania się u inwalidów należą: wycofanie się , izolacja, unikanie pokonywania trudności, zastępcze formy zachowania, kompensacja i regresja. Rozważając psychologiczne przystosowanie, trzeba brać pod uwagę strukturę osobowości przed wypadkiem lub chorobą. Zatem nie inwalidztwo determinuje możliwości jednostki, ale zespół upośledzenia cech osobowości i postaw społeczeństwa.