Uczeń stosujący przemoc w szkole

Dodge i Coie traktują przemoc szkolną jako formę agresji, w której nieprowokowany sprawca inicjuje zachowania agresywne. Definicja przemocy zaczerpnięta ze słownika Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego traktuje przemoc w szkole jako „nieustępliwe zachowanie nasycone elementami groźby i agresji, ukierunkowane ku innym ludziom, a zwłaszcza tym, którzy są słabsi lub mniejsi . Zupełne wyeliminowanie w szkole zachowań agresywnych jest trudne, natomiast istotne są działania, które spowodują, że ich liczba zmaleje. Działania – interwencje te powinny być szybkie i skuteczne, ale nie można się obejść także bez działań profilaktycznych, które uświadomią dzieciom i młodzieży czym jest przemoc i agresja, jak ją rozpoznać, jak na nią reagować oraz wyposażą ich w umiejętności radzenia sobie w sytuacjach trudnych.
Najczęstsze problemy stwierdzane u dzieci – sprawców przemocy to: brak ciepła, zrozumienia i zaangażowania rodziców w ich sprawy; brak zinterioryzowanego systemu wartości, doświadczenie przemocy w rodzinie, brak wyznaczonych przez opiekunów granic
i zasad postępowania; niepowodzenia szkolne; brak sukcesów na jakimkolwiek polu . Celem pracy ze sprawcą agresji i przemocy musi być wyposażenie go w umiejętność kontrolowania swoich zachowań oraz radzenia sobie ze złością i frustracją, które często przeżywa. Powinien przyswoić sobie umiejętności społeczne tj. empatię i pozyskiwanie sympatii w grupie, bez uciekania się do zachowań agresywnych. W pracy ze sprawcą przemocy należy dążyć do uświadomienia mu norm, zasad i wartości . Uczniowie, którzy dopuścili się przemocy muszą zrozumieć zasadniczą zasadę: w szkole nie ma miejsca na przemoc i nie będzie ona tolerowana pod żadną postacią przez dorosłych. Nauczyciele w ustalony sposób powinni natychmiast reagować na wszelkie obserwowane przejawy przemocy poprzez zwracanie uczniom uwagi, wyrażania swojego sprzeciwu, powoływanie się na obowiązujące w szkole normy, stosowanie konsekwencji lub kar, jeśli jest to konieczne. Jeśli pojedyncze uwagi nauczycieli nie odnoszą skutku, a uczeń dalej zachowuje się agresywnie, używa przemocy, należy wobec niego uruchomić przyjęte procedury .
Postępowanie wobec uczniów stosujących przemoc według E. Czemierowskiej – Koruba można podzielić na działanie interwencyjne i działania długofalowe. Postępowanie powinno zacząć się od powstrzymania ich agresywnych zachowań. Nauczyciel powinien zdecydowanie i jasno powiedzieć: „Nie wolno ci tego robić!, Ja na to nie pozwalam!”.
W przypadkach incydentalnych aktów agresji może to wystarczyć, pod warunkiem wzięcia przez ucznia odpowiedzialności za swoje zachowanie i naprawienia szkód. Jeżeli jednak uczeń nadal nie rozumie, że zachował się agresywnie i nie bierze odpowiedzialności za zdarzenie lub kiedy jego agresywne zachowania często się powtarzają, nauczyciel może uznać, że potrzebna jest dłuższa rozmowa interwencyjna z agresorem i długofalowe postępowanie z uczniem stosującym przemoc. W długofalowym postępowaniu zdaniem autorki uczeń - agresor powinien przede wszystkim zdobyć umiejętność kontrolowania swoich emocji oraz radzenia sobie z często przeżywaną złością i frustracją. Musi uświadomić sobie, jak ważne są wartości, normy i zasady, które obowiązują w społeczności szkolnej oraz przyswoić umiejętności społeczne. Uczniowie, którzy częściej niż inni zachowują się agresywnie powinni zostać objęci specjalistyczną pomocą w postaci np.: grupy edukacyjnej – prowadzą edukację na temat istoty i rozumienia problemu agresji i przemocy;
grupy terapeutycznej – uczą innego sposobu zaspokajania potrzeb, empatii, kontroli wyrażania emocji, klaryfikowania systemu wartości; - włączanie sprawców w działania
na rzecz ograniczania przemocy. Zdaniem autorki zajęcia psychoedukacyjne
i psychokorekcyjne są ważną formą pomocy ponieważ w grupie najskuteczniej przebiega zdobywanie umiejętności psychologicznych i społecznych, gdyż w niej zachodzą mechanizmy typowe dla tej formy uczenia się, w tym od rówieśników .
Różne sposoby rozwiązania problemu ucznia stosującego przemoc w szkole przedstawia
I. Czajka - Szymona . Autorka wymienia następujące działania w przypadku wystąpienia przemocy:
1. Konsekwentne reagowanie – w szkole musi być określony jednolity system postępowania
w takiej sytuacji. Celem działania jest uświadomienie sprawcy, że stosowanie przemocy jest całkowicie niedopuszczalne, a jej użycie niesie ze sobą nieuniknione konsekwencje.
2. Każda szkoła powinna posiadać procedury działania na wypadek wystąpienia przemocy, dzięki którym, poszczególne czynności są jasno określone, zaplanowane i ujednolicone.
3. Indywidualne rozmowy mające doprowadzić do zaprzestania stosowania przemocy.
4. Analiza funkcjonowania uczniów – sprawców przemocy. Zdobyte informacje poprzez obserwacje, rozmowy z uczniami pozwolą ocenić źródła agresywnego zachowania
i opracować odpowiedni zindywidualizowany plan działania.
5. Kontrakt z uczniem-sprawcą przemocy powinien być zawarty już w momencie rozmowy
z wychowawcą. Powinien mieć formę zobowiązania do niestosowania przemocy we wszystkich jej formach. Kontrakt musi jasno określać, jakie konsekwencje grożą za jego złamanie oraz uwzględniać kolejny „szczebel rozmów” (np. rozmowa z dyrektorem
w obecności rodzica).
6. Izolowanie uczniów od grupy mającej na niego zły wpływ to szczególnie trudne zadanie. Ważna jest tu współpraca z rodzicami oraz komunikacja miedzy nauczycielami.
7. Kierowanie do placówek świadczących profesjonalną pomoc. Warto uświadomić rodzicom, że często w ten sposób udaje się podjąć w porę odpowiednie działania i dzięki nim uniknąć konieczności interwencji sądu rodzinnego czy policji.
8. Praca z uczniami – sprawcami przemocy prowadzona przez pedagoga czy psychologa szkolnego (rozmowy, ćwiczenia, zajęcia terapeutyczne).
Uważam, że w niezwykle istotne jest również bieżące monitorowanie ucznia, stosowanie systemu nagród i kar/konsekwencji za postępowanie, włączanie ucznia na terenie szkoły
w działania organizowane na terenie szkoły, w tym profilaktyczne, charytatywne, skuteczny system obserwacji i przekazywania informacji, dostosowanie metod pracy z uczniem do jego indywidualnych potrzeb psychofizycznych oraz współpraca z instytucjami pozaszkolnymi (policja, kurator, sąd itp.).
Zdaniem autorki E. Czemierowska – Koruba sprawcy przemocy, podobnie jak jej ofiary, przeżywają silne emocje – przede wszystkim czują do ofiary złość, manifestują wściekłość, często żywią pogardę dla jej słabości i bezradności. Ale towarzyszy im poczucie dumy, satysfakcji i zadowolenia z siebie, a nierzadko ulga typowa dla wyładowania negatywnych uczuć. Długotrwałe pozostawanie przez sprawcę w sytuacji przemocy ma istotny wpływ na sposób myślenia o sobie i innych, na stosunki z środowiskiem. Stan taki powoduje wiele długotrwałych skutków, obserwowanych jeszcze po wielu latach.
Dla sprawców przemocy negatywną konsekwencją pozostawania w tej roli jest utrwalanie się sposobu agresywnych zachowań na przyszłość, obniżanie się poczucia odpowiedzialności
za własne działania, skłonność do zachowań aspołecznych, łatwe wchodzenie w konflikty
z prawem.