Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego - główne założenia

Podstawy prawne
Prowadzenie działań związanych z doradztwem zawodowym w przedszkolach, szkołachi placówkach regulują m. in.
- Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe
- Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę- Prawo Oświatowe
- Rozporządzenie MEN z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach
- Rozporządzenie MEN z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego

Rozporządzenie MEN z dnia 16 sierpnia 2018 r. w sprawie doradztwa zawodowego

§ 5. 1. Na każdy rok szkolny w szkole opracowuje się program realizacji wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego, o którym mowa w art. 98 ust. 1 pkt 16 ustawy.
2. Program, o którym mowa w ust. 1, określa:
1) działania związane z realizacją doradztwa zawodowego, w tym:
a) tematykę działań, z uwzględnieniem treści programowych, o których mowa w § 4 odpowiednio pkt 2–7, oraz oddziałów, których dotyczą te działania,
b) metody i formy realizacji działań, z uwzględnieniem udziału rodziców w tych działaniach, w szczególności przez organizację spotkań z rodzicami, z wyjątkiem szkół policealnych i szkół dla dorosłych,
c) terminy realizacji działań,
d) osoby odpowiedzialne za realizację poszczególnych działań,
3. Program, o którym mowa w ust. 1, opracowuje doradca zawodowy albo inny nauczyciel lub nauczyciele odpowiedzialni za realizację doradztwa zawodowego w szkole, wyznaczeni przez dyrektora szkoły.

Przygotowując WSDZ
- szkoła uwzględnia swoje potrzeby, możliwości i doświadczenia. Przygotowany dokument WSDZ zapewnia ciągłość działań doradczych, służy wskazaniu korelacji między tymi działaniami i procesami dydaktyczno-wychowawczymi w szkole.

Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego

powstaje w oparciu o diagnozę potrzeb z zakresu doradztwa edukacyjno-zawodowego zarówno uczniów, ich rodziców, a także nauczycieli
Diagnoza potrzeb kluczowym elementem wewnątrzszkolnego systemu doradztwa zawodowego
- Bardzo ważne jest wcześniejsze dokonanie DIAGNOZY POTRZEB przede wszystkim wśród uczniów : WSDZ→ UCZEŃ,
- Przeprowadzenie diagnozy potrzeb nie tylko warunkuje i zwiększa efektywność realizacji działań doradczych, ale też ukierunkowuje realizację tych działań na ucznia – rodzica – nauczyciela. Orientacja skierowana na ucznia podejmującego pierwsze ważne decyzje dotyczące ścieżki edukacyjno-zawodowej, powinna składać się nie tylko z analizy jego potrzeb, ale także z analizy jego oczekiwań.

Kryteria opracowania programu

Program Wewnątrzszkolnego Doradztwa Zawodowego powinien:
- być ogólnodostępny,
- być zorientowany na ucznia,
- być przejrzysty,
- odpowiadać na potrzeby uczniów,
- podkreślać znaczenie zaangażowania w proces doradztwa całej szkoły,
- w pełni wykorzystywać dostępne zasoby,
- być weryfikowany.

Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego (WSDZ) powinien posiadać jasną strukturę, która wskazuje np.:

- Podstawy prawne.
- Założenia (wstęp).
- Cele ogólne i szczegółowe.
- Adresatów.
- Koordynatora i osoby odpowiedzialne za realizację programu.
- Treści i czas realizacji programu.
- Metody i formy pracy doradczej.
- Przewidywane rezultaty/efekty.
- Ocenę i ewaluację.

Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego- założenia

- Wewnątrzszkolny system doradztwa zawodowego obejmuje działania podejmowane przez szkołę w celu przygotowania uczniów do wyboru zawodu, poziomu i kierunku kształcenia. Skierowany jest zarówno do uczniów, rodziców i nauczycieli. Zmiany na rynku pracy, pojawienie się nowych zawodów wymaga od dzisiejszych absolwentów szkół umiejętnego planowania własnej kariery zawodowej, dużej mobilności i umiejętności aktywnego poszukiwania pracy.

Cele ogólne i szczegółowe z uwzględnieniem etapów szkolnych

Główny cel WSDZ w szkole podstawowej:

Właściwe przygotowanie uczniów do prawidłowego wyboru zawodu i kierunku kształcenia ponadpodstawowego

1. Celem preorientacji zawodowej w PRZEDSZKOLU jest: wstępne zapoznanie dzieci z zawodami najbliższymi ich otoczeniu, kształtowanie postawy pracy i motywacji do działania, pobudzanie i rozwijanie zainteresowań dzieci oraz stymulowanie ich prozawodowych marzeń.
2. Celem orientacji zawodowej w klasach I–III szkoły podstawowej jest: wstępne zapoznanie uczniów z różnorodnością zawodów na rynku pracy, rozwijanie pozytywnej i proaktywnej postawy wobec pracy i edukacji, stwarzanie sytuacji edukacyjnych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zainteresowań oraz pasji.
3. Celem orientacji zawodowej w klasach IV–VI szkoły podstawowej jest: poznawanie własnych zasobów, zapoznanie uczniów z wybranymi zawodami i rynkiem pracy, kształtowanie pozytywnej i proaktywnej postawy uczniów wobec pracy i edukacji, stwarzanie sytuacji edukacyjnych i wychowawczych sprzyjających poznawaniu i rozwijaniu zdolności, zainteresowań oraz pasji.
4. Celem doradztwa zawodowego w klasach VII–VIII szkoły podstawowej jest: przygotowanie uczniów do odpowiedzialnego planowania kariery i podejmowania, przy wsparciu doradczym, decyzji edukacyjnych i zawodowych, uwzględniających znajomość własnych zasobów oraz informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji.
5. Celem doradztwa zawodowego w liceum ogólnokształcącym, technikum, branżowych szkołach jest: przygotowanie uczniów do świadomego i samodzielnego planowania kariery oraz podejmowania decyzji edukacyjno-zawodowych uwzględniających znajomość własnych zasobów, a także informacje na temat rynku pracy i systemu edukacji.

Adresaci WSDZ

Działania związane z doradztwem zawodowym w szkole są kierowane do trzech grup adresatów
- Uczniów
- Nauczycieli
- Rodziców

Osoby odpowiedzialne

- Dyrektor
- Doradca zawodowy/ koordynator
- Wychowawcy
- Nauczyciele przedmiotowi
- Specjaliści (m.in. pedagog, psycholog) oraz inne osoby zatrudnione w szkole, np. pielęgniarka szkolna.

Treści programowe szkoła podstawowa - Obszary celów szczegółowych

Poznawanie własnych zasobów
m.in.: zainteresowań, zdolności i uzdolnień, mocnych i słabych stron jako potencjalnych obszarów do rozwoju, ograniczeń, kompetencji (wiedzy, umiejętności i postaw), wartości, predyspozycji zawodowych, stanu zdrowia
Świat zawodów i rynek pracy
m.in.: poznawanie zawodów, wyszukiwanie i przetwarzanie informacji o zawodach i rynku pracy, umiejętność poruszania się po nim, poszukiwanie i utrzymanie pracy
Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie
m.in.: znajomość systemu edukacji i innych form uczenia się, wyszukiwanie i przetwarzanie informacji o formach i placówkach kształcenia, uczenie się przez całe życie
Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych
m.in.: planowanie ścieżki edukacyjnej i zawodowej z przygotowaniem do zdobywania doświadczenia zawodowego i refleksji nad nim, podejmowanie i zmiany decyzji dotyczących edukacji i pracy, korzystanie z całożyciowego poradnictwa kariery

Treści programowe - szkoły ponadpodstawowe

Poznawanie własnych zasobów, uczeń:
- sporządza bilans własnych zasobów, określa obszary do rozwoju edukacyjno-zawodowego i osobistego; określa wpływ stanu zdrowia na wykonywanie zadań zawodowych; rozpoznaje swoje możliwości i ograniczenia w zakresie wykonywania zadań zawodowych i uwzględnia je w planowaniu ścieżki edukacyjno-zawodowej, analizuje własne zasoby (zainteresowania, zdolności, uzdolnienia, kompetencje, predyspozycje zawodowe) w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej, określa własny system wartości, w tym wartości wiązanych z pracą i etyką zawodową;
Świat zawodów i rynek pracy, uczeń:
- analizuje informacje o zawodach, kwalifikacjach i stanowiskach pracy oraz możliwościach ich uzyskiwania, analizuje informacje o rynku pracy, porównuje formy zatrudnienia i możliwości funkcjonowania na rynku pracy jako pracownik, pracodawca lub osoba prowadząca działalność gospodarczą oraz analizuje podstawy prawa pracy, konfrontuje własne zasoby ze zidentyfikowanymi potrzebami i oczekiwaniami pracodawców oraz wymaganiami rynku pracy, określa znaczenie i wskazuje możliwości realizacji różnych form aktywizacji zawodowej, sporządza i aktualizuje dokumenty aplikacyjne zgodnie z wymaganiami pracodawców, przygotowuje się do zaprezentowania siebie i swoich kompetencji podczas rozmowy kwalifikacyjnej, charakteryzuje przebieg procesu zakładania własnej działalności gospodarczej oraz instytucje wspomagające zakładanie własnej działalności gospodarczej, charakteryzuje instytucje wspomagające planowanie ścieżki edukacyjno-zawodowej, w tym instytucje rynku pracy.
Rynek edukacyjny i uczenie się przez całe życie, uczeń:
- korzysta ze źródeł informacji dotyczących dalszego kształcenia formalnego, pozaformalnego i nieformalnego, określa korzyści wynikające z uczenia się przez całe życie w rozwoju osobistym i zawodowym, analizuje możliwości uzupełniania, poszerzania i uzyskiwania kwalifikacji zawodowych w ramach krajowego i europejskiego systemu kwalifikacji, wskazuje możliwości kontynuowania nauki.
Planowanie własnego rozwoju i podejmowanie decyzji edukacyjno-zawodowych, uczeń:
- ustala swoje cele, zadania i działania w kontekście planowania ścieżki edukacyjno-zawodowej, sporządza indywidualny plan działania – planuje różne warianty ścieżek edukacyjno-zawodowych na podstawie bilansu, własnych zasobów i wartości oraz informacji na temat rynku edukacji i rynku pracy, przewidując skutki własnych decyzji, dokonuje wyboru dalszej ścieżki edukacyjno-zawodowej zgodnie z posiadanymi zasobami i określonymi celami zawodowymi.

Treści i czas realizacji programu.
Szkoła opracowuje WSDZ na cały cykl kształcenia w szkole podstawowej. Dla usprawnienia realizacji zapisów WSDZ proponuje się przygotowanie rocznego planu realizacji działań doradczych. W rocznym planie powinny być ujęte następujące elementy:
- rodzaj działania/tematyka zajęć;
- metody i formy realizacji;
- odbiorcy;
- realizatorzy i sojusznicy;
- terminy;
- uwagi do realizacji/komentarze.

Sojusznicy – sieć współpracy
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa wsparcie merytoryczne dla szkół, także dla szkół podstawowych, stanowią: poradnie psychologiczno-pedagogiczne, ośrodki doskonalenia nauczycieli, biblioteki pedagogiczne i centra kształcenia praktycznego. Jednakże szkoła dodatkowo pozyskuje partnerów wspierających działania związanez doradztwem zawodowym. Są to instytucje, placówki, firmy, które mogą być angażowane w działania kierowane do trzech grup adresatów: uczniów, nauczycieli i rodziców.

Metody i formy pracy

- Praca grupowa
- Konsultacje indywidualne
- Dyskusje, burza mózgów
- Warsztaty
- Pogadanki
- Prelekcje
- Prezentacje multimedialne
- Filmy
- Testy, ankiety, kwestionariusze
- Konkursy
- Lekcje wychowawcze, biblioteczne
- Wycieczki zawodoznawcze i tematyczne
- Kółka zainteresowań
- Spotkania z przedstawicielami instytucji doradczych.
- Inne...

Korzyści płynące z wdrożenia Wewnątrzszkolnego Systemu Doradztwa Zawodowego w szkole

- Doradztwo zawodowe realizowane od przedszkola do szkoły ponadpodstawowej pozwala na identyfikację zdolności i uzdolnień uczniów, co umożliwia optymalne wykorzystanie kolejnych etapów edukacji do aktualizowania i rozwijania potencjału poszczególnych osób.
- Włączenie uzdolnień i zainteresowań uczniów w proces edukacji zwiększa jego efektywność.
- Realizując doradztwo kompleksowo, wspomagamy ucznia w jego rozwoju. Kształtowane kompetencje wykorzystywane będą zarówno podczas podejmowania kluczowych decyzji edukacyjnych i zawodowych, jak i w wielu innych sytuacjach życiowych.
- Doradztwo zawodowe realizowane jako proces służy bilansowaniu i wspomaganiu rozwoju zasobów odpornościowych ucznia, które pozwolą mu radzić sobie w czasach ciągłej zmiany.

Prowadzenie efektywnego doradztwa zawodowego w szkole przyczynia się do:
- motywowania uczniów do nauki, a przez to do poprawy efektów i wymiernych wyników kształcenia;
- budowania więzi ze środowiskiem lokalnym, w tym z pracodawcami i przedstawicielami zakładów pracy;
- dostosowania oferty szkoły do wymogów rynku pracy, w szczególności lokalnego;
- wspierania uczniów we wszechstronnym rozwoju, czyli wypełniania wychowawczej roli szkoły, a więc do realizacji głównych stojących przed nią zadań.

Ewaluacja programu

- Wewnątrzszkolny System Doradztwa Zawodowego oraz Roczny plan realizacji są monitorowane.
- Za monitoring odpowiada bezpośrednio osoba wyznaczona do tego wyznaczona przez dyrektora
- Monitoring stanowi podstawę do okresowej ewaluacji i ewentualnych modyfikacji WSDZ.
- Ewaluacji dokonają na końcu roku szkolnego wszyscy wykonawcy systemu doradztwa zawodowego

Materiały źródłowe:
- http://doradztwo.ore.edu.pl
- http:dziennik ustaw.gov.pl
- http:men.gov.pl