Nauczanie chemii metodą odwróconej klasy

Odwrócona klasa lub odwrócona lekcja (ang. flipped classroom, flipped learning) to metoda aktywizująca uczniów, która powstała w USA i zdobywa coraz większą popularność w Europie. Twórcami metody są: Salman Khan (Khan Academy), Jon Bergman i Aaron Sams. Polega na „odwróceniu” sposobu nauki - zamiast na lekcji, uczniowie samodzielnie zdobywają wiedzę w domu. Przed każdą lekcją nauczyciel wskazuje uczniom zakres materiału do przyswojenia oraz udostępnia materiały do nauki, np. filmy, teksty źródłowe, książki, artykuły, e-booki. Uczniowie przychodzą na zajęcia merytorycznie przygotowani a podczas lekcji pogłębiają oraz utrwalają zdobytą wiedzę w praktycznych działaniach: ćwiczeniach, dyskusji, rozwiązywaniu zadań problemowych. Nauczyciel, zamiast prowadzić wykład, wyjaśnia niezrozumiałe przez uczniów treści, wprowadza ćwiczenia służące usystematyzowaniu wiedzy oraz wspólnie z uczniami dyskutuje nad polepszeniem stylu nauki. Nauczyciel i uczeń stają się parterami w procesie uczenia się: uczeń zyskuje lekcję całkowicie poświęconą zaspokojeniu jego potrzeb edukacyjnych a nauczyciel zyskuje czas do przeprowadzenia ćwiczeń.
W klasycznym modelu edukacji nauczyciel mówi uczniom czego i jak mają się nauczyć. Model odwrócony z kolei zakłada, że to uczeń sam decyduje, kiedy i jak się uczyć. Metoda odwróconej klasy sprzyja zatem większej indywidualizacji nauki, przez co wzmacnia w uczniach wiarę we własne możliwości. Materiały udostępnione przez nauczyciela uczeń może odtworzyć tyle razy, ile potrzebuje do zrozumienia treści. Nikt go nie ponagla, nie wyśmiewa. Dodatkowo, nauczyciel może dopasować materiały lekcyjne do różnych potrzeb edukacyjnych swoich uczniów, np. inne materiały przygotuje dla ucznia zdolnego a inne dla słabego, inne dla wzrokowca a inne dla słuchowca.
Czy metodę odwróconej klasy można zastosować na lekcjach chemii? Oczywiście! Chemia jest przedmiotem tłumaczącym wszechobecne wokół nas przemiany chemiczne. Wymaga pokazów i eksperymentów, na które na tradycyjnych lekcjach zwyczajnie brakuje czasu. Uczniowie zapamiętują 20% z tego, co przeczytają, 30% z tego, co usłyszą, 40% z tego, co zobaczą a 60% z tego, co zrobią. Jeśli jednak przeczytają, usłyszą, zobaczą i zrobią coś świadomie, czyli z przyswojoną wcześniej wiedzą, zapamiętają z tego aż 90%. Dzięki odwróconemu kształceniu, nauczyciel na zajęciach lekcyjnych nie musi skupiać się na realizacji obowiązkowych treści programowych. Zajęcia lekcyjne może przeznaczyć na grupową pracę uczniów, ich świadome stawianie pytań i eksperymentowanie.
Jak zorganizować „odwróconą” lekcję chemii?
• zaczynamy od wyboru tematu i określenia celu lekcji,
• następnie przygotowujemy materiały do samodzielnej pracy ucznia w domu:
- wykład w formie filmu lub prezentacji,
- pytania sprawdzające.
Materiały przygotowujemy sami lub wskazujemy uczniowi źródła, z których może korzystać. Obecnie dostępna jest już polska wersja Akademii Khana oferująca 10-minutowe filmy z zakresu matematyki, fizyki, biologii i chemii. Specjaliści podkreślają jednak, że najskuteczniejsze są materiały przygotowane przez nauczyciela, ponieważ uczniowie przyzwyczajeni są do jego stylu pracy i sposobu objaśniania zagadnień. Ponadto, nauczyciel opracowując zestaw pomocy dydaktycznych samodzielnie, pokazuje dbałość o ucznia, a to pozytywnie wpływa na relacje pomiędzy nim a uczniem i jego rodzicami.
• na koniec sporządzamy plan pracy uczniów w klasie:
- krótkie omówienie wykonanej przez uczniów pracy, sprawdzenie zrozumienia treści programowych,
- praktyczne ćwiczenia, w tym przeprowadzenie eksperymentów chemicznych,
- podsumowanie lekcji.
Wybór metod aktywizujących podczas lekcji zależy od nauczyciela. Należy jednak wybierać takie, w których uczeń sprawdzi nową wiedzę i umiejętności nabyte w domu. Po skończonej lekcji, uczeń jest usatysfakcjonowany a tym samym zmotywowany do dalszej nauki.
Niestety, metoda odwróconej klasy nie zawsze się sprawdza. Samodzielna praca ucznia bywa problematyczna, gdy materiał jest zbyt trudny, lub gdy uczeń nie przejawia aktywności i zainteresowania przedmiotem. Niemniej jednak, praca z wykorzystaniem metody odwróconej lekcji może być świetną alternatywą dla szkolnej rutyny. Według statystyk na stronie EID (Edukacja Internet Dialogi) nauczanie odwrócone zwiększa satysfakcję nauczycieli z wykonywanego zawodu o 88%, poprawia nastawienie uczniów o 80% a wyniki testów o 67%. Szkoły, które odwróciły model edukacji, uzyskują większe zaangażowanie uczniów oraz lepsze efekty kształcenia. Podsumowując, odwrócona lekcja to atrakcyjna i innowacyjna metoda, która sprawi, że nauka będzie dla ucznia przyjemnością.

Bibliografia:
1. http://wikiakademia.pl/jak-zmotywowac-dziecko-do-nauki-a-moze-odwrocic-lekcje/
2. http://www.ldc.edu.pl/phocadownload/Nowe_produkty/manuale/metoda_odwrocona.pdf