Indywidualny program nauczania historii dla uczennicy z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim

Indywidualny program nauczania historii jest przeznaczony do realizacji na III etapie edukacyjnym w gimnazjum masowym, dla uczennicy klasy II integracyjnej, z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, słabo widząca, niepełnosprawna ruchowo. Fizycznie nie odróżnia się od rówieśników z klasy masowej, wyraźnie jednak widać odstępstwa wynikające z upośledzenia intelektualnego. Najbardziej zauważalne są zaburzenia sfery poznawczej tj. percepcji wzrokowej, słuchowej, mowy i myślenia. Z matematyki wykonuje 4 działania na liczbach w zakresie 100. Ma trudności z rozwiązywaniem zadań wymagających logicznego myślenia. Myślenie jest u dziewczynki na niższym poziomie i ma charakter myślenia konkretno – obrazowego. W próbach pisania popełnia różnorodne błędy. W trakcie czytania zmienia wiele wyrazów, częściowo rozumie czytane teksty. Dodatkową widoczną cechą jest schematyzm w myśleniu i zmniejszony krytycyzm wobec efektów własnego myślenia.
Jest on kontynuacją programu nauczania przedmiotu „Historia i społeczeństwo” realizowanego w ramach nauczania blokowego na II etapie edukacyjnym w szkole podstawowej specjalnej.
Ponieważ opisywana wyżej uczennica ugruntowała swoją wiedzę będąc w I klasie gimnazjum masowego, powinna posiadać ugruntowaną wiedzę i umiejętności z zakresu dziejów Polski. Wiedza ta będzie stanowić podstawę do nabywania nowych treści i umiejętności.
Program ma charakter chronologiczno – problemowy. W sposób spiralny powraca do omawianych treści, poszerza je oraz wprowadza nowe wiadomości i umiejętności. Najlepiej gdyby przekazywane treści były powtarzane lub uzupełniane na lekcjach innych przedmiotów, np.: języka polskiego czy wiedzy o społeczeństwie, gdyż takie działanie prowadzi do ugruntowania wiedzy, przypomnienia treści zapomnianych i poszerzania poznanych wcześniej wiadomości.
Układ chronologiczno – problemowy pozwala też uporządkować zdobytą wcześniej wiedzę i poznane pojęcia historyczne. Ponadto, w programie tym, ukazałam rolę jednostki w historii, co ułatwi dziewczynce zrozumienie przedstawianych wydarzeń, a także przybliży życie ludzi i zmianę obyczajów od XVI do XVIII wieku. W programie ujęte zostało dziedzictwo kulturowo – naukowe ludzkości ze szczególnym uwzględnieniem osiągnięć Polaków.
Program wprowadza elementy ścieżek edukacyjnych:
Edukacja regionalna – ukazanie dorobku renesansu w najbliższej okolicy.
Kultura polska na tle tradycji śródziemnomorskiej – całość dorobku polskiej kultury w okresie od XVI do XVIII wieku. Edukacja europejska – jedność kultury chrześcijańskiej. Edukacja ekologiczna – ukazanie pozytywnych i negatywnych skutków działalności człowieka w środowisku na przestrzeni XVI –XVIII wieku. Tak skonstruowany program jest pomocny w opanowaniu materiału, a także w wychowaniu prośrodowiskowym, obywatelskim i patriotycznym, – przez co wpływa na pozytywną postawę uczennicy w życiu dorosłym.
Historia odgrywa istotną rolę w systemie kształcenia, wprowadza w świat wartości narodowych i uniwersalnych, pozwala zdobyć wiedzę o społeczeństwie, a także ułatwia uczniowi zajmowanie właściwej postawy społecznej w życiu dorosłym. Do najważniejszych celów należy: rozwijanie zainteresowań przeszłością od czasów najdawniejszych do współczesności, zapoznanie ucznia z najważniejszymi wydarzeniami z historii ojczystej ze szczególnym uwzględnieniem dziejów własnego regionu, poznanie dorobku cywilizacyjnego na przełomie wieków, zapoznanie ucznia z wkładem Polski i Polaków do systemu ogólnoludzkich wartości kultury duchowej i materialnej, dostrzeganie roli jednostki w procesie kształtowania się państwowości polskiej, poznanie wartości przejętych przez Polskę od innych narodów i kultur, lokalizowanie w czasie i przestrzeni omawianych wydarzeń, dążenie do właściwego rozumienia i interpretowania prostych treści historycznych, kształcenie umiejętności stosowania poznanych pojęć historycznych w różnych kontekstach, kształcenie umiejętności aktywnego czytania – poszukiwania informacji, kształcenie umiejętności wykorzystywania różnych źródeł historycznych i prezentowanie zdobytej wiedzy za pomocą różnych technik – doskonalenie form wypowiedzi ustnej i pisemnej, rozwijanie poczucia przynależności do społeczności lokalnej, regionalnej i narodowej, rozwijanie szacunku dla dziedzictwa kultury duchowej i materialnej ludzkości, kształcenie właściwych postaw obywatelskich i patriotycznych, kształcenie właściwych systemów wartości, kształcenie pozytywnych wzorców osobowych i społecznych, poszanowanie wartości demokratycznych i humanistycznych, wzbogacenie świata duchowego ucznia i rozwijanie jego wrażliwości estetycznej, przygotowanie do uczestnictwa w życiu społeczno – kulturalnym.
Indywidualny program nauczania historii, jak już wcześniej wspomniałam, ma układ chronologiczno – problemowy. Wybór treści, wyznaczyłam zgodnie z wymogami historiografii przy uwzględnieniu specyficznego rozwoju uczennicy z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim. Taka struktura pozwala na przypominanie treści poznanych w szkole podstawowej, poszerzenie ich i wprowadzenie nowych wiadomości oraz umiejętności. Również pozwala na uporządkowanie poznanej wiedzy, trzymając się linii chronologicznej (zapisywanie wydarzeń za pomocą osi czasu).
Aby zrealizować założone cele musiałam stosować najlepsze rozwiązania metodyczne. Z praktyki wiem, że najlepsze efekty przyniosła praca metodami aktywizującymi. Na przykład metodami: ułatwiającymi różnicowanie wymagań – tytuły prasowe, pisanie listu do władcy, rozwijającymi samodzielność ucznia w nauce – wycieczki po najbliższej okolicy, zwiedzanie zabytków: prezentacja, integrującymi zespół klasowy na lekcjach historii – drama, gra aktorów; dyskusja, wspierające zespołowe ocenianie – stworzenie gazetki tematycznej.
Poza tym starałam się wykorzystywać metody znane mi wcześniej jak pogadanka; rozmowa nauczająca z elementami wykładu przy pomocy dostępnych środków dydaktycznych (podręcznik, zeszyt ćwiczeń, mapy, wykresy, obrazy, tabele, ilustracje, zdjęcia, filmy dokumentalne, eksponaty), opowiadanie, pokaz, ćwiczenie.
Wyżej wymienione metody pozwalają na rozwijanie zainteresowań historycznych uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, nie tylko w pracy indywidualnej, ale również podczas lekcji historii w klasie integracyjnej w szkole masowej.
Aby zaprezentować efekty pracy z uczennicą, stosowałam różnorodne formy sprawdzania, np.: poprzez wypowiedzi ustne, pisemne, ekspozycje prac, plakaty. Praca wyżej wymienionymi metodami pomogła zrozumieć zagadnienia historyczne mojej uczennicy, pomimo jej różnych trudności: w zapamiętywaniu, skupieniu uwagi, itp.
Również w pracy kierowałam się powszechnie znanymi zasadami nauczania, takimi jak zasada: systematyczności, przystępności, indywidualizacji i zespołowości, a przede wszystkim niepisanymi: życzliwością i poszanowaniem drugiego człowieka. Praca z uczennicą powinna iść w kierunku rozwijania i pobudzenia świadomości historycznej. To zagwarantuje dziecku osiągnięcie sukcesów, które wyzwolą w niej przekonanie o własnej wartości przyczyni się do otwartości na proces dydaktyczny.
Jednak żeby tego dokonać potrzebne jest wsparcie pedagoga specjalnego, który w procesie rewalidacji indywidualnej, będzie usprawniał najbardziej zaburzone funkcje (w tym przypadku zaburzenia percepcji wzrokowej, zaburzenia mowy, – czyli zaburzenia sfery poznawczej), a także dalsza specjalistyczna pomoc lekarska.
Ponadto, w procesie nauczania potrzebne będzie wsparcie płynące ze strony kolegów i koleżanek z klasy, bez akceptacji, których dalsze nauczanie dziewczynki będzie bardzo ograniczone.
W przypadku tej uczennicy pomocny będzie również udział w zajęciach świetlicowych, podczas których można wykonywać ćwiczenia doskonalące analizę wzrokową, pamięć wzrokową, rozumienie przekazywanych informacji, utrwalanie poznanej wiedzy, rozwiązywanie rebusów, krzyżówek w zeszycie, powracanie do wcześniej wprowadzonych pojęć, treści celem ich przypomnienia i utrwalenia.
Uczennica jest oceniana zgodnie z Wewnątrzszkolnym Systemem Oceniania, jednakże oceny nie opieram tylko na przeprowadzanych przeze mnie testach i sprawdzianach, ale stosuję różne formy kontroli i oceny, najczęściej podczas zajęć grupowych, recytacji wiersza, samodzielnego rozwiązywania krzyżówki, itp. Oczywiście ocenianie dostosowuje do potrzeb dziecka, w tym przypadku oprócz upośledzenia - słabo widzącego (dostosowuję wielkość czcionki do możliwości wzrokowych uczennicy) i niepełnosprawnego ruchowo (wszelkie odpowiedzi na siedząco). Korzystne w ocenianiu są wszelkie pochwały i stosowanie plusów za pracę na zajęciach, przez co zachęcam dziewczynkę do dalszej pracy i dalszego wysiłku. Uświadamiam również, że zdobywana wiedza i nabyte umiejętności będą jej przydatne w dalszej nauce i w życiu.
Indywidualny program nauczania historii dla uczennicy z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim, pobierającej naukę w klasie integracyjnej na poziomie II klasy gimnazjum w szkole masowej modyfikowałam w trakcie roku szkolnego. Pewne treści umieszczone w programie musiałam dostosować do indywidualnych zdolności uczennicy, w mniejszym lub większym stopniu.
Zgodnie z wyznaczonymi celami realizacja programu przyniosła zamierzone efekty, uczennica na podstawie wprowadzanych i usystematyzowanych wiadomości potrafiła samodzielnie odpowiadać na pytania, uczestniczyć aktywnie w zajęciach, a także chętnie dzieliła się swoją wiedzą z rówieśnikami.

Bibliografia:
1. Program nauczania gimnazjum specjalnego dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim” III etap nauczania, WSiP, Warszawa 2000r.
2. Orzeczenie Poradni Pedagogiczno - Psychologicznej
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23.08.2007r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz. U. Nr 51, poz. 458, z 2003 r. Nr 210 poz. 2041, z 2005 r. Nr 19, poz. 165) podstawa – art. 22 ust. 2 pkt 2 ustawy
4. E. Brudnik, „ Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących”, Kielce 2003r.