Dziecięce poczucie osamotnienia - "posiniaczone dusze"

Ten artykuł opracowałam z myślą o rodzicach, którym zależy na szczęściu dziecka.


„Różnym ludziom bywa czasem smutno na tym świecie, ale najsmutniej jest dzieciom, kiedy ich nikt nie kocha i nie rozumie”


Ten cytat jest dowodem na to jak bardzo dziecko nie kochane i nie rozumiane może czuć się osamotnione.

Samotność ( wg Jana Szczepańskiego) w odniesieniu do ludzi dorosłych
może przejawiać się w braku kontaktów z innymi ludźmi. Towarzyszy
wówczas temu bogate wewnętrzne życie jednostki. Natomiast wtedy, gdy człowiek
nie może nawiązać kontaktu również z samym sobą, mówimy o osamotnieniu.
Poczucie osamotnienia może być całkowite ( „nikt mnie nie
kocha”, „nikomu nie jestem potrzebny”), bądź częściowe (odejście jednej spośród kilku osób, do których dziecko było przywiązane, czy
utrata zabawki. Może tez być stałe, np. u dzieci wychowywanych w Domach
Dziecka) i przejściowe (np. na obozach, czy koloniach)
Najcięższą formą samotności jest sieroctwo. Szczególna rolę w
uchronieniu dziecka od samotności odgrywa rodzina, która stanowi najbliższe
środowisko dziecka i to właśnie w niej powinno ono znaleźć czułość,
miłość i opiekę dającą poczucie bezpieczeństwa. Podstawa jest tu więź
emocjonalna z druga osobą ( najczęściej matką). Pomimo to w
wielu rodzinach dziecko czuje się samotne. Z poczuciem osamotnienia wiąże
się niepokój, lęk lub strach. Dziecko nie będące pewne czyjejś
miłości, w porównaniu z innymi rówieśnikami jest lękliwe i niezdecydowane.
Bezpośrednim skutkiem osamotnienia mogą być negatywne reakcje i
zachowania dziecka, np. chwiejność emocjonalna, silny upór, skłonność do
buntu, włóczęgostwo, ucieczki, wrogie nastawienie do otoczenia. W kontaktach z
rówieśnikami dzieci te mogą przejawiać: gwałtowność, zawziętość,
wybuchowość, agresję, zazdrość, unikają wspólnych zabaw, nie są
skłonne do wybaczania. To wszystko prowadzi wtórnie do samotności w środowisku
rodzinnym.
Bardzo istotne znaczenie dla usunięcia, bądź niedopuszczenia do
poczucia osamotnienia u dziecka ma kontakt fizyczny, który często wzmacnia
poczucie wspólnoty psychicznej z drugim człowiekiem. W ważnych dla siebie
chwilach oczekuje ono na przyjazny uśmiech, przytakniecie głową, otarcie łez,
przytulenie, pocieszający uścisk. Chce czuć , że w swych smutkach i
radościach nie jest samo.
Dziecko pragnie również opowiadać, co ciekawego się wydarzyło,
podzielić się swoimi spostrzeżeniami, wiedzieć, ze nie zostanie wyśmiane. Ma
to szczególne znaczenie, ponieważ rozmowy zwierzeniowe wzmacniają poczucie
więzi emocjonalnej. Dzięki temu dziecko nabywa przekonania, ze jest
kochane, że troszczą się o nie, służą swoja pomocą, udzielają rad, nagród,
a nawet kar....gdy zajdzie taka potrzeba.
Rodzice często nie zaspokajają tych pragnień dziecka. Często nie tyle
są obojętni, co przyczyniają się w sposób widoczny do samotności dziecka.
Susan Forward w książce pt. „Toksyczni rodzice” pisze o tzw.
„posiniaczonych duszach”. Pod tym określeniem kryje się psychika
dzieci obrzucanych obelgami, ciągle poniżanych, niesłusznie oskarżanych.
rodzice nie zdają sobie sprawy, jak wielka moc posiadają te okrutne
słowa, jakie pozostawiają ślady w psychice zwłaszcza wtedy, gdy zdarzają się
często. Tematem jest zwykle wygląd dziecka, jego inteligencja, wartość,
jako istoty ludzkiej.
Autorka przytacza m.in. przykład leczącego się u niej dorosłego,
eleganckiego mężczyzny, który wspomina ciągłą uszczypliwość ojca,
żartującego jego kosztem. Im głośniej się śmiano, tym bardziej czuł się
osamotniony. Oto jego wypowiedź „Było mi przykro, kiedy dokuczał, a
czasami byłem naprawdę przerażony , kiedy mówił takie rzeczy jak „ten
chłopak nie może być naszym synem. spójrz na jego twarz. Założę się ,
że w szpitalu musieli podmienić nam dziecko. dlaczego nie zawieziemy go z
powrotem i nie wymienimy na właściwe? Miałem wtedy tylko 6 lat i naprawdę
myślałem, ze zostanę podrzucony do szpitala” Pewnego dnia ojciec
powiedział mi „Ja się Ciebie nie czepiam. Ja po prostu żartuję. Nie
rozumiesz tego?”
Obraźliwe słowa, poniżający krytycyzm mogą mieć dramatyczny wpływ
na ich przyszłe życie. Dla dzieci rodzice są najważniejsi na świecie. to,
co powiedzą musi być prawdą. Dziecko w efekcie uwierzy, „że jest
głupie”, „że ma okropny charakter”
Inny przykład mówi o chłopcu, dla którego rodzice nigdy nie mieli
czasu, dla których wcale nie istniał. Pewnego razu chłopak ten ukradł koledze
ojca pieniądze z portfela, mając nadzieje , że go złapią: „ nie
obchodziło mnie, czy mnie skrzyczą, byle tylko zauważyli, ze jestem”
Susan Forward podaje wiele przykładów ludzi dorosłych, których
dramaty życiowe wywodzą się z dzieciństwa.
Dziecko samotne często przywiązuje się do zabawki, zwierzątka.
Dziewczynka w wielkiej tajemnicy zwierza się lalce ze swoich marzeń, kłopotów
i radości. Janusz Korczak pisze, że „Samotność dziecka daje lalce
duszę. To nie raj dziecięcy, a dramat
Zdarza się, ze dziecko może czuć się bardzo osamotnione w rodzinie,
gdzie faworyzuje się jego rodzeństwo. To „gorsze porównywane jest
nie rzadko w sposób poniżający do tego „lepszego”. Czuje, że
traktuje się je po macoszemu, mimo, że bardzo stara się o względy
rodziców.
Prawdziwa tragedia dla dziecka staja się spory miedzy rodzicami. Kłótnie
i ciągłe konflikty odsuwają na bok problemy potomstwa. Często takie
problemy prowadza do rozwodu, którego ofiara jest właśnie dziecko. Staje się
ono przedmiotem przetargu, manipulacji, co daje ogromne poczucie niepewności,
zagrożenia, kończącego się zwykle ucieczka z domu, w którym nie jest
kochane.
Inną przyczyną osamotnienia dziecka może być niedostatek wiedzy
pedagogicznej. Najczęściej znane są rodzicom potrzeby fizyczne ich pociech, ale brakuje im wiedzy o typowych cechach psychiki dziecka w określonych fazach
rozwoju i dlatego pozostawiają je ze swoimi problemami samo.
W innym przypadku rodzice z przesadą troszczą się o zaspokojenie
potrzeb materialnych dziecka, zapewniając im komfortowe warunki, zapominając o
tym , że nawet największy prezent nie zastąpi serdecznego, bliskiego
kontaktu z dzieckiem. Jest to tzw. postawa konsumpcyjna rodziców.
Rodzice innych samotnych dzieci to ci, których cechuje egoizm. Zajmując
się własnymi sprawami nie poświęcają dziecku czasu. wola np. prowadzić
bogate życie towarzyskie. Ich dziećmi najczęściej opiekują się babcie,
niańki lub tygodniowe żłobki.
Najbardziej powszechną przyczyną osamotnienia dzieci w rodzinie jest
brak czasu rodziców spowodowany praca zarobkową, kształceniem się,
działalnością społeczną, obowiązkami domowymi. Najczęściej tacy rodzice
usprawiedliwiają siebie ze względu na nawał ciążącej na nich pracy.
Na koniec dwie skrajnie różniące się wypowiedzi dzieci w wieku
wczesnoszkolnym na temat domu rodzinnego:
„ U mnie w domu jest zawsze pusto. Mamy pokój z kuchnia, ale się
w niej nic nie gotuje, bo ja i mam a jemy obiady w stołówce. Mój tatuś
nie mieszka z nami i nawet nie przychodzi, bo już ma inna żonę. W domu
jestem ciągle sama. mama pracuje na druga zmianę i wraca bardzo późno. Mama
nie pozwala mi wychodzić na podwórko, ani wpuszczać do mieszkania kolegów.
Latem to sobie wyglądam przez okno, ale gorzej jest w zimie, bo wtedy szyby
zamarzają i nic nie widać”

Dom to jest wspaniała rzecz! Tylko w domu mogę być zupełnie
szczęśliwy, bo tu mnie wszyscy rozumieją i szanują. Kiedy mam jakieś
zmartwienie w szkole albo pokłócę się z kolegami, uciekam do domu,
bo wiem, że tu mnie nigdy nie spotka nic złego. Dom to najlepsze miejsce
dla dzieci , bo tu nas wszyscy kochają”


Literatura:

1. Forward Susan: „Toksyczni rodzice”
2. Izdebska Halina: „Funkcjonowanie rodziny, a zadania opieki nad
dzieckiem”
3. Koperkiewicz Alina: „Mama lubi pomarańcze”
4. Korczak Janusz „Jak kochać dziecko”
5. Łopatkowa Maria: Samotność dziecka
6. Sochaczewska Grażyna „50 tajemnic o naszych dzieciach”
7. Święcicka Hanna „ Dom wreszcie własny. Problemy dziecka
samotnego”
8. Szczepański Jan „ O samotności dziecka”