Scenariusz lekcji muzyki w klasie II gimnazjum

Temat: Modest Musorgski – przedstawiciel Potężnej Gromadki

Typ lekcji: lekcja dotycząca opracowania nowego materiału;

Cele operacyjne:
- Uczeń zna sylwetkę i twórczość Modesta Musorgskiego,
- Wymienia kompozytorów Potężnej Gromadki,
- Potrafi określić pojęcie narodowe szkoły muzyczne
- Potrafi rozpoznać i nazwać fragmenty cyklu Obrazki z wystawy,
- Zdolność przeżywania i oceny utworu muzycznego,

Metody pracy:
- problemowa,
- ćwiczeniowa,

Formy pracy:
- indywidualna jednolita i zróżnicowana, zbiorowa,

Planowane środki i pomoce dydaktyczne: podręcznik, kaseta z podkładem muzycznym, kaseta z utworami M. Musorgskiego, portrety kompozytorów,

Przebieg lekcji

I. Część wstępna

1. Sprawdzenie obecności.
2. Rozśpiewanie.
3. Przypomnienie/powtórzenie piosenki Gdzie ta keja
4. Odpytanie uczniów z wyżej wymienionej piosenki

II. Część główna

1. Podanie tematu i celów lekcji.
2. Przedstawienie Potężnej Gromadki, rosyjskiej narodowej szkoły muzycznej

Pięciu kompozytorów, następców M. Glinki, utworzyło grupę, która za swój program przyjęła maksymalne wykorzystanie muzyki rosyjskiego folkloru. Nazwani oni zostali Potężną Gromadką, Moguczaja Kuczka (1850-1900). Wśród nich byli: Modest Musorgski, Aleksander Borodin, Mikołaj Rimski-Korsakow, Milij Bałakieriew, Cezar Cui. Nazywano ich także nowatorami, „kołem Bałakiriewa” i „nową rosyjską szkoła muzyczną”. „Potężna gromadka” schodziła się w domu Aleksandra Dargomyżskiego (1813-1869).
Nawiązując do wzorców Glinki i Dargomyżskiego pięciu kompozytorów usiłowało przeobrazić muzykę rosyjską w muzykę narodową. Grupa ta dążyła do stworzenia stylu narodowego w muzyce rosyjskiej poprzez czerpanie inspiracji z muzyki ludowej oraz nawiązanie do artystycznej muzyki zachodnioeuropejskiej z jej nowymi technikami i gatunkami muzycznymi.
Kompozytorzy Potężnej Gromadki sięgali w swych utworach po tematy z historii i legend rosyjskich. W miarę rozwoju muzyki romantycznej umacniało się wśród kompozytorów poczucie przynależności narodowej, które chcieli wyrazić swój sztuką. Dążenia te wyrastały głęboko z atmosfery politycznej epoki, w której żyli. Dlatego też tak wyraźnie w utworach kompozytorów romantycznych zaakcentowane zostały pierwiastki narodowe, echa muzyki ludowej. To właśnie muzyka ludowa stawała się często inspiracją do komponowania wielu utworów. Czerpanie z niej inspiracji twórczych było jedną z głównych tendencji charakterystycznych dla muzyki romantycznej. W Polsce, Hiszpanii, Czechach, na Węgrzech, wszędzie zaczęła rozbrzmiewać muzyka oparta na tańcach, melodiach i rytmach charakterystycznych dla danego kraju. Nurt narodowy w muzyce nazwano „szkołą narodową”.
Narodowe szkoły muzyczne to kierunki w muzyce 2. połowy XIX w., inspirujące się rodzimym folklorem, narodową tematyką historyczną, własnymi tradycjami muzycznymi i kulturowymi.

3. Życie i twórczość Modesta Musorgskiego

Modest Pietrowicz Musorgski urodził się 21 marca 1839 roku w majątku rodzinnym Kariewo w guberni pskowskiej, zmarł 28 marca 1881 roku w Petersburgu. Był wybitnym kompozytorem rosyjskim. Uczył się gry n fortepianie, natomiast w dziedzinie kompozycji był samoukiem. Pochodził z rodziny szlacheckiej i choć już od dzieciństwa przejawiał wyjątkowy talent muzyczny, musiał podporządkować się woli ojca i skończyć wojskową szkołę podchorążych gwardii.
Musorgski zapisał się w historii pieśni; skomponował ich około sześćdziesięciu. Do najwybitniejszych należą trzy cykle: Z izby dziecięcej1868-72, Bez słońca1874 i Pieśni i tańce śmierci1874-77, oba cykle do tekstów A.A. Goleniszczewa- Kutuzowa Najsławniejszą jego pieśnią, śpiewaną później przez wybitnego rosyjskiego basa, Fiodora J. Szalapina jest Ballada o pchle.
Spośród utworów orkiestralnych kompozytora uwagę zasługuje poemat symfoniczny Noc na Łysej Górze1860-67, opracowana ponownie przez N. Rimskiego –Korsakowa, a z dzieł fortepianowych Obrazki z wystawy - cykl miniatur fortepianowych, inspirowane przez wystawę dzieł malarza Victora Hartmana i w 1922 roku wykonywane też symfonicznie w instrumentcji Maurice’a Ravela. Musorgski wykazał genialną przenikliwość w przeczuwaniu przyszłego rozwoju muzyki. Ze względu na stosowanie intonacji z żywego języka muzycznego, skłonność do odważnego myślenia harmonicznego, zwrócenie się do rosyjskiej pieśni ludowej i dążenia do wyrażania najgłębszych przeżyć człowieka – uważany jest dziś nie tylko za twórcę muzycznego realizmu i dramatu, ale i za bezpośredniego poprzednika impresjonizmu w tej dziedzinie sztuki.
Hasła proklamowane przez Potężną Gromadkę znajdują w twórczości Musorgskiego pełne odbicie. Dążenie do realistycznej prawdy wyrazu, do oddania konkretnych sytuacji i nastrojów spowodowało, że pierwszoplanowe miejsce u Musorgskiego zajmuje muzyka związana ze słowem (opera, liryka wokalna) lub o charakterze programowym.
Zdobycze muzyki tego kompozytora: nawiązanie do folkloru rosyjskiego w połączeniu z nowatorstwem środków technicznych wysuwają Musorgskiego na czołowego przedstawiciela rosyjskiej szkoły narodowej.
Inne kompozycje:
-opera Ożenek wg Gogola,
-dramat muzyczny Borys Godunow wg Puszkina, Chowańszczyzna

4. Wyjaśnienie pojęć:

Utwór programowy- muzyka odzwierciedla treści literackie zawarte w tytule.
Poemat symfoniczny-jest to jednoczęściowy programowy utwór przeznaczony na orkiestrę.

5. Zadanie dla uczniów: określ metrum, tempo, nastrój i instrumenty wybijające się na plan pierwszy

Prezentowane będą następujące utwory:

Taniec piskląt w skorupkach
Metrum- 4/4
Tempo- szybkie
Nastrój – wesoły, żartobliwy
Instrumenty: flety, oboje, talerze- podkreślają rytm

Stary zamek
Metrum- 6/8
Tempo- wolne
Nastrój – mroczny, tajemniczy
Instrumenty: Temat główny gra saksofon z fagotem

Noc na Łysej Górze-poemat symfoniczny
Metrum- 4/4
Tempo- bardzo szybkie
Nastrój – mroczny, tajemniczy, zwiastujący

III. Część końcowa

1. Utrwalenie wiadomości- prezentacja utworów- uczniowie rozpoznają i podają tytuł, rodzaj, itp.
2. Ocena uczniów aktywnych
3. Praca domowa
Narysuj rysunek do wybranego przez siebie utworu.

Opracowała: Dorota Szamborska
Nauczyciel sztuki i języka rosyjskiego w Publicznym Gimnazjum w Narwi