W jaki sposób rozwija się umiejętność rysowania u dziecka

Wielu psychologów zajmujących się tematyką rysunków dziecięcych stwierdza trzy ważne prawidłowości: po pierwsze w okresie pierwszych dziesięciu lat życia dziecka można wyraźnie dostrzec charakterystyczne etapy rozwoju tej umiejętności, po drugie - rozwój ten przebiega w ten sam sposób u dzieci z całego świata i po trzecie - tematyka rysunków w ciągu pierwszych pięciu lat życia dziecka wykazuje duże podobieństwo u wszystkich dzieci i to również w różnych okresach historycznych.
Dzieci zaczynają rysować około trzeciego roku życia. W tym okresie jest to dla nich zabawa o charakterze wybitnie ruchowym. Ten etap nazywa się często okresem kinestetycznym, ponieważ największa satysfakcja z wykonywania tej czynności płynie z rytmicznego ruchu mięśni oraz co z tego wynika, czyli to co pojawia się na papierze. Jest to czynność wykonywana dla samej czynności, dlatego ten etap należy zdecydowanie kwalifikować jako zabawę. Niektórzy psycholodzy m.in.: Gesell stwierdzają, że rozwój mazania dzieci wykazuje pewien porządek - zaczyna się horyzontalnymi kreskami rysowanymi tam i z powrotem, potem pojawiają się kreski pionowe, również tam i z powrotem i na końcu pojawiają się okrągłe bazgroty. Ten proces można zaobserwować u dzieci, które ukończyły drugi rok życia.
Z mazania rozwija się, również spontanicznie bazgranie, jest to możliwe dzięki dalszemu dojrzewaniu systemu nerwowego oraz coraz lepszej umiejętności koordynacji pracy rąk. Stopniowo zmniejsza się w rysunkach ilość linii prostych i nie są one już rysowane jedne na drugich. Około trzeciego roku życia pojawiają się pierwsze figury. Psychologowie zajmujący się tą tematyką wskazują, iż w bazgrotach pojawiają się kolejno: pojedyncze linie proste, prosty krzyż, kółko, kwadrat, trójkąt. Przy czym jakość figur pozostawia początkowo wiele do życzenia.
Około trzeciego roku życia mamy już do czynienia z odkrywaniem i nazywaniem, czyli w tym czasie dziecko nadaje już swoim wytworom nazwy. W pierwszym okresie rysunki nie są jednak planowane, dziecko najpierw rysuje, a potem nadaje nazwy. Ten okres nazywany jest przejściowym, dlatego że z jednej strony rysowanie pozostaje w dalszym ciągu zabawą ruchową, a z drugiej strony pojawiają się już elementy celowego działania. Faza ta kończy się dopiero około czwartego, piątego roku życia dziecka, więc dawanie poleceń dzieciom w tym wieku, aby narysowały coś określonego zupełnie mija się z celem.
Stopniowo rysunki dziecka zaczynają coś przedstawiać i pojawiają się pierwsze próby rysowania człowieka. Kiedy dzieci zaczynają rysować z powziętym z góry planem, to pierwszym spontanicznym wytworem jest ludzka twarz. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że twarz ludzka dominuje w świecie doznań dziecka w tym okresie. Dziecko zaczyna rysować te części ciała, które są dla niego najważniejsze, resztę pomija. Dlatego też często możemy zauważyć, że ręce i nogi przyczepione są do głowy. Dopiero w okolicach piątego roku życia może pojawiać się tułów, przy czym na rysunkach nie ma jeszcze różnicowania płci.
Warto zwrócić uwagę, w jaki sposób dziecko rysuje sylwetkę człowieka, jeśli rysuje z góry do dołu, czyli od głowy do stóp, dowodzi to, że ma już pewną orientację w schemacie ciała i jest to już większa wiedza, niż u dzieci, które rysują postać ludzką od środka lub od dołu.
W miarę upływu czasu rysunki stają się coraz bardziej szczegółowe i wypracowane. Dzieci zaczynają rysować ludzi w ubraniach i pojawiają się całe sceny tematyczne, a ich treść często warunkowana jest przez środowisko i kulturę. Ten etap nazywany jest realizmem intelektualnym. Znaczy to, że dzieci rysują wszystko, co wiedzą, że istnieje, a nie tylko to, co widzą np.: rysowanie profilu, na którym widnieje dwoje oczu i całe usta. Charakterystyczny dla tego etapu jest również brak perspektywy. Dopiero w miarę, jak dziecko coraz lepiej zaczyna się komunikować, a następnie uczy się pisać, wartość rysunku jako elementu wyrazu zmniejsza się. Nie dotyczy to jedynie dzieci zahamowanych, dla których rysunek pozostaje nadal sposobem wyrażania ukrytych uczuć. Większość młodzieży coraz bardziej zaczyna interesować się rzeczywistością taką, jaka jest wokół nich, a coraz mniej skupia się na projekcji tego, co myślą i co podpowiada im wyobraźnia. Dziecko wyrasta intelektualnie z okresu egocentryzmu (jak to określa Piaget) i zdaje sobie sprawę, jak trudno za pomocą rysunku oddać rzeczywistość, którą doświadcza.
Niewątpliwie jednak należy rozwijać i stymulować plastyczną aktywność twórczą, bowiem pozwala ona rozwija kreatywność, myślenie, procesy percepcyjne oraz wspiera szeroko rozumianą sferę psychiczną.

Bibliografia:
- Hornowski B.,,Badania nad rozwojem psychicznym dzieci i młodzieży na podstawie rysunku postaci ludzkiej.''
- Kohstamm R. ,,Praktyczna psychologia dziecka.''