Arkusz obserwacji dziecka z Zespołem Aspergera - wskazania do rewalidacji

ARKUSZ OBSERWACJI
1. Imię dziecka: Szymon
2. Wiek: 5 lat
3. Stopień niepełnosprawności: Zespół Aspergera
4. Placówka: przedszkole
5. Nazwisko prowadzącego obserwację: Kamila Żuchowska
6. Specjalność: terapia pedagogiczna i rewalidacja
L.p
Data, czas obserwacji i miejsce obserwacji
Zakres obserwacji (wybrane zachowania społeczne)
Obserwacja zachowań
Uwagi
(Tabela - red.)

1.
25.04.2018r.
godz. 8.00 (10 minut)
szatnia w przedszkolu
Obserwacja funkcjonowania dziecka podczas rozbierania się w szatni, wejście do sali przedszkolnej Szymonek po przyjściu do przedszkola cieszy się, że będzie w tym miejscu. Opowiada, że po śniadaniu będą śpiewali piosenki i wyjdą na podwórko przedszkolne. Kurtkę zdejmuje tylko wtedy, gdy wszystkie dzieci wyjdą z szatni. Nie chce, aby ktoś na niego się patrzył. Jest samodzielny podczas zakładania kapci na rzepy, chociaż myli mu się strona prawa i lewa. Kurtkę rzuca na podłogę i szybko wbiega do sali. Kilka razy zadaje to samo pytanie, czy pojedzie po przedszkolu do babci. Widać, że Szymonek lubi swoje przedszkole, rano nie marudzi, nie płacze. Nie dba o swoje rzeczy, pozostawia je w nieładzie. Występują trudności w orientacji w schemacie własnego ciała.

2. 25.04.2018r.
godz. 9.00
(10 minut)
sala przedszkolna Obserwacja zachowania Szymonka podczas zajęć. Komunikacja z rówieśnikami. Szymonek, wchodząc do sali, udaje dinozaura, idzie wolnymi, dużymi krokami i „warczy”. Wita się z uśmiechem z panią oraz szybko i przelotnie z dziećmi. Opowiada pani, co wczoraj robił kilkakrotnie powtarza to, co pani mówi do niego. Do śniadania bawi się sam. Jego ulubione zabawki to pociągi, samochody i dinozaury. Szymonek bierze samochód i bawi się nim blisko oczu, gdy jeździ nim po dywanie, kładzie głowę i również patrzy na kręcące się koła.
Szymonek ma trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, nie zależy mu na nich. Swoją nieśmiałosć ukrywa pod maską dinozaura, zwraca tym uwagę dzieci, ale nie wykorzystuje tego, aby nawiązać z nimi rozmowę.
Bawiąc się zabawkami blisko oczu, stymuluje wzrok.

3. 25.04.2018r.
godz. 9.20
(10 minut)
sala przedszkolna Obserwacja chłopca podczas posiłku – relacja z rówieśnikami. Szymonek przed śniadaniem chętnie idzie umyć ręce, nie robi tego dokładnie. Zależy mu na tym, aby do łazienki dotrzeć jako pierwszy i pierwszy z niej wyjść. Gdy inny chłopiec wychodzi przed nim, Szymonek złości się, popłakuje i mówi, że ten chłopiec jest głupi. Trzy razy pyta panią, dlaczego on był drugi, a nie pierwszy. Śniadanie je samodzielnie, kanapkę rozkłada na poszczególne składniki, oddzielnie je bułkę z masłem, szynkę i ogórka. Można było zauważyć, że u Szymonka jest silna potrzeba bycia pierwszym i najlepszym. W sytuacji, w której nie idzie coś po jego myśli, złości się i denerwuje.

4. 25.04.2018r.
godz. 10.00
(10 minut)
podwórko przedszkolne Obserwacja zachowania podczas zabawy na przedszkolnym podwórku – relacja z rówieśnikami. Szymonek korzysta na podwórku tylko z niektórych atrakcji. Wybiera huśtawkę i długo się na niej buja. Potem na zjeżdżalni z niecierpliwością czeka na swoją kolej. Na chwilę blokuje cały zjazd, siada na samym dole i mimo próśb pani i złości innych dzieci, Szymonek nie zmienia zachowania. Widać lekki uśmiech na jego twarzy. W piaskownicy wyrzuca piasek w górę i patrzy jak spada, obsypuje nim siebie i inne dzieci. Szymonkowi sprawia przyjemność dokuczanie innym dzieciom. Lubi dotykać, przesypywać i ugniatać piasek w dłoniach- stymuluje w ten sposób dotyk. Potrafi czekać na swoją kolej, chociaż wymaga to od niego wiele cierpliwości

5. 26.04.2018r.
godz. 12.00
(10 minut)
sala przedszkolna
Obserwacja zachowania dziecka podczas obiadu – relacja z rówieśnikami, motoryka mała. Szymonek myje ręce i posłusznie siada na swoim miejscu. Chłopiec, który zawsze siedzi obok niego jest nieobecny, Szymonek szybko zauważa tę zmianę, pyta panią, gdzie jest Patryk. Obiad je ładnie, samodzielnie, nie do końca prawidłowo trzyma łyżkę. Przy obiedzie dużo mówi, rozgląda się, zaczepia inne dzieci. Drugie danie także je w taki sam sposób, jak śniadanie, najpierw kotlecik, później ziemniaczki, surówki nie chce nawet spróbować, mówi, że on je tylko ogórka. Bez problemu pije ze szklanki. Gdy trochę kompotu wylewa się na bluzkę, szybko prosi panią, aby mu zmieniła na suchą. Nie lubi, gdy zdejmuje się mu bluzkę i ma odsłonięte ciało, trzeba zrobić to szybko, mówi, że nie chce być na na golasa.
Szymonek łatwo się rozprasza, nie koncentruje uwagi na jednym zadaniu. Jest spostrzegawczy, szybko zauważa zmiany, choć nie denerwuje się, że one zachodzą, przyjmuje je ze spokojem.
Pojawia się wybiórczość jedzenia.
Nadwrażliwość w obrębie klatki piersiowej

6. 26.04.2018r.
godz. 14.30
(10 minut)
sala przedszkolna Obserwacja Szymonka podczas zajęć muzyczno-ruchowych, motoryka duża, relacje z rówieśnikami. Szymonek chętnie bierze udział w tych zajęciach, podczas nauki układu tańca trzyma dzieci za ręce, tańczy z nimi, próbuje rozmawiać. Gdy zapamięta cały układ, pochwalony, bardzo się cieszy, macha wtedy rączkami jak „skrzydełkami”, podskakuje. Szybko zapamiętuje tekst piosenki, poprawia inne dzieci, gdy mówią źle. Obracając się, chłopiec robi to sztywno, patrzy w górę, czasami traci równowagę.
Chłopiec ma bardzo dobrą pamięć, lubi, gdy wszystko jest tak, jak go nauczono.
Można zauważyć trudności w koordynacji wzrokowo-ruchowej. Chłopiec lubi być chwalony i doceniany.

7. 27.04.2018r.
godz. 11.00
(10 minut)
sala przedszkolna Obserwacja zachowania się chłopca podczas zajęć plastycznych – relacja z rówieśnikami, motoryka mała. Chłopiec lubi rysować, chociaż robi to niestarannie, nie trzyma się linii rysunku, wyjeżdża poza nią. Z koszyczka bierze różne kolory, najczęściej jednak kolor czerwony, mówi, że to jego ulubiony. Złości się, gdy dziewczynka także wybiera ten kolor. Nie trzyma prawidłowo kredki, nie chce także, aby mu pokazać, jak powinien to robić.
Nie chce wykonywać wyklejanek. Sprawność grafomotoryczna u chłopca jest obniżona.
Szymonek ma trudności ze zrozumieniem, że kredki nie są tylko jego, że inni także mogą ich używać.
Duża wrażliwość w obrębie rąk, chłopiec nie lubi, gdy coś się do nich klei.

8. 27.04.2018r.
godz. 14.00
(10 minut)
sala przedszkolna Obserwacja zachowania dziecka podczas swobodnej zabawy, kontakt z rówieśnikiem. Szymonek nie lubi, gdy ktoś wykonuje coś razem z nim, gdy dotyka zabawek, które on wybrał. Podczas budowania wieży z klocków, Szymon zdejmuje te, która położył kolega i wkłada jeszcze raz. Zabawę musi skończyć jako pierwszy.
Gdy kolega przypadkowo burzy wieżę, chłopiec wpada w szał, popycha, rówieśnika, kilka razy klepie go po głowie i sam ręką uderza o podłogę. Nie chce już kontynuować zabawy.
Chłopiec z chęcią podejmuje się zadanie budowania wieży. Protestuje, gdy nauczycielka proponuje mu udział innego chłopca w zabawie. Szybko pojawia się rywalizacja między nimi.
Widać ogromną wrażliwość emocjonalną, którą chłopiec gwałtownie odreagowuje.

9. 27.04.2018r.
godz. 16.00
(15 minut)
podwórko przedszkolne Obserwacja dziecka podczas zabawy na podwórku przedszkolnym Chłopiec wchodzi na kolejne stopnie drabinki, gdy jest już wysoko, pyta kilkakrotnie, czy dalej już nie może wchodzić, mimo iż wie, na którym stopniu musi skończyć. Powoli schodzi stamtąd i zaczyna jeszcze raz, także pytając się o to samo. Czynność tę powtarza 4 razy.
W piaskownicy wyrzuca piasek do góry i patrzy jak pył opada.
Traktorem bawi się na wysokości wzroku lub leżąc policzkiem na piasku, obserwuje ruch kół. Wydaje głośne dźwięki, udające odgłosy pojazdów. Chłopiec często zadaje pytania, na które zna odpowiedź. Lubi robić to, co zna i potrafi
Stymuluje wzrok i słuch

10. 30.04.2018r.
godz. 16.00
(15 minut)
podwórko domowe
Obserwacja zachowania chłopca podczas zabawy z sąsiadem – siedmioletnim chłopcem Frankiem. Chłopiec próbuje rozmawiać, odpowiada na pytania Franka, lecz często wtrąca swoje komentarze niezwiązane z z rozmową: np.„Byłem u Basi”, „ten samochód jest wyścigowy”.
Gdy chłopcy wchodzą do domu, Szymonek jest już zainteresowany tylko swoimi zabawkami, nie nawiązuje już żadnej relacji. Franek natomiast okazuje wiele troski młodszemu bratu Szymonka. Widoczna duże deficyty w kontaktach i umiejętnościach społecznych, zainteresowanie światem przedmiotów, nie osób.

Szymonek jest miłym i sympatycznym dzieckiem, kulturalnie odnosi się do osób dorosłych, zależy mu na ich uznaniu i aprobacie. Lubi bawić się, gdy ktoś z dorosłych go obserwuje, odpowiada na jego pytania, upewnia go, że dobrze postępuje. Trudności pojawiają się w grupie rówieśniczej, w której chłopiec nie do końca potrafi się odnaleźć. Nie zależy mu tak bardzo na kontaktach z dziećmi, chociaż chwilami pojawiają się próby nawiązania kontaktu z nimi. Szymonek jednak szybko się zniechęca, odpowiadając krótko na pytanie, rozpoczyna mówić na interesujący go temat, nie zwracając uwagi na to, czy dziecko chce go słuchać. Lubi dominować, być w czymś pierwszy i najlepszy. Złoszczą go sytuacje, w których coś nie układa się po jego myśli, nie lubi przegrywać. Gdy zrobi coś źle, zrobi komuś krzywdę, z trudem przychodzi mu przeproszenie drugiej osoby, zawsze znajduje wytłumaczenie dla swojego zachowania, zrzuca winę na drugą osobę lub po prostu mówi, że on niczego nie zrobił. Widoczne są trudności w nawiązywaniu kontaktów z rówieśnikami, zainicjowaniu zabawy, podtrzymaniu rozpoczętej rozmowy. Obserwując Szymonka można zauważyć, że inne dzieci nie są mu do zabawy potrzebne, wyraźnie zwraca się w kierunku dorosłych.
U Szymonka pojawiają się zaburzenia integracji sensorycznej. Chłopiec często bawi się zabawkami na wysokości wzroku, bardzo blisko wtedy je trzyma i śledzi ich ruch. W obrębie klatki piersiowej i rąk pojawiają się nadwrażliwości. Szymonek nie lubi być całkowicie rozebrany, twierdzi, że czuje na powietrzu np. wiejący wiatr. O nadwrażliwości świadczyć może także niechęć do wyklejanek oraz lubowanie się w ugniataniu i formowaniu piasku lub innych substancji. Pojawiają się także zaburzenia motoryki dużej. Obserwując jego sposób poruszania, zauważam ogólną niezgrabność, brak precyzji i koordynacji ruchów, które są mało płynne. Pojawiają się współruchy (gdy chłopiec biegnie, macha rączkami jak „skrzydełkami”).
Chłopiec lubi rysować, jednak jakość wykonania pozostawia wiele do życzenia. Szymonek nie trzyma odpowiednio kredki, łokieć nie opiera się na stole, nie ma więc odpowiedniego oparcia. Szymonek nie jest także chętny do jakichkolwiek zmian w tym kierunku, nie słucha rad i nie pozwala pokazać sobie innego sposobu trzymania kredki. Często zmienia sposób chwytania pisaka. Nacisk kredki na papier jest mocny. Sprawność grafomotoryczna jest u niego obniżona, chłopiec wyjeżdża poza wyznaczone linie, rysując po śladzie, także nie wykonuje wszystkiego prawidłowo. Słabo radzi sobie z wycinaniem np. koła i lepieniem z plasteliny.
Szymonek ma dobrą pamięć, szybko uczy się nowych piosenek oraz słówek angielskich. Lubi zajęcia rytmiczne, chociaż jego ruchy są jakby „sztywne” i „kanciaste”.
Szymonek czasami nie słucha poleceń, „zawiesza się”, ma trudności w koncentracji uwagi, łatwo rozprasza się pod wpływem nowych bodźców.
W książce „Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia człowieka” (red. B. Harwas-Napierała) M. Kielar-Turska, w swoim rozdziale pt. „Średnie dzieciństwo. Wiek przedszkolny”, charakteryzuje umiejętności dziecka w sferze społeczno-emocjonalnej. Pięciolatek posiada zdolność do samokontroli, np. potrafi sobie wytłumaczyć bez płaczu i wpadania w złość decyzje, które podejmuje wobec niego dorosły, posiada także umiejętność kontrolowania swoich ekspresji – Szymonek nie zawsze potrafi zapanować nad wybuchem gniewu, szybko się denerwuje, gdy coś nie jest tak, jakby on tego chciał, pojawiają się u niego także trudności z oczekiwaniem na swoją kolej, z przegraną w grze. M. Kielar-Turska uważa, że pod koniec wieku przedszkolnego dzieci zdolne są do zabaw zespołowych, dla których charakterystyczną cechą jest ustalenie wspólnego celu i planu działania. W tym wieku zwiększa się zdolność rozumienia i respektowania zasad społecznych obowiązujących w grupie, kształtuje się umiejętność współdziałania w grupie, dzieci chętnie biorą udział w grach opartych na współzawodnictwie. Szymonek niezbyt chętnie bierze udział w grach zespołowych, dąży do tego, aby zawsze on był pierwszy i najlepszy we wszystkim, mimo znajomości zasad współpracy w grupie, czasami zasad tych nie przestrzega, mimo zwracania uwagi, widać także, że niekiedy sprawia mu to satysfakcję. Szymonek sam nie inicjuje zabawy z dziećmi, jeśli już wchodzi w taką interakcję, trwa to dość krótko. Cały czas występuje u niego przewaga zabawy równoległej, mniej zaś jest zabawy uspołecznionej. Z obserwacji chłopca można wywnioskować, że w funkcjonowaniu społeczno-emocjonalnym pojawiają się u niego trudności oraz deficyty w rozwoju motoryki małej.
Wskazania do rewalidacji dla specjalistów:
• uczenie metod i technik relaksacji, odprężania się, wyciszania się w chwilach złości
• kształtowanie umiejętności socjalnych i komunikacyjnych
• wygaszanie, modyfikowanie niepożądanych społecznie zachowań
• uczenie zachowań właściwych dla danych sytuacji społecznych
• rozwijanie motywacji do porozumiewania się z innymi, komunikowania im swoich potrzeb i stanów emocjonalnych
• kształtowanie empatii i umiejętności odczytywania stanów emocjonalnych innych osób
• uświadamianie konsekwencji własnych negatywnych zachowań
• wyrabianie sprawności manualnej dziecka,
• usprawnianie motoryki dużej i małej,
• wyzwalanie aktywności ruchowej dziecka,
• usprawnianie percepcji wzrokowej, słuchowej, dotykowej i smakowej,
• wyrabianie umiejętności współpracy i współdziałania,
• nauka wielozmysłowego poznawania otoczenia,

Wskazania dla rodziców:
• Pełna akceptacja niepełnosprawności dziecka, miłość, zrozumienie dla jego zachowań, sposobu myślenia
• Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa
• Aprobata dla dobrych zachowań, zachęcanie pochwałą, zwróceniem swojej uwagi na najmniejsze osiągnięcia dziecka
• Pokazywanie dziecku, jak jest wspaniałe, kochane, dla rodziców ważne, budowanie jego poczucia wartości
• Zachęcanie do aktywności sportowej
• Praca w domu – ćwiczenia lewopółkulowe,
• Omawianie różnych sytuacji życiowych, pokazywanie właściwych reakcji i zachowań, odgrywanie scenek sytuacyjnych, zabawy tematyczne z rodzicami,
• Zachęcanie dziecka do kontaktów z dziećmi, inicjowanie takich spotkań,
• Kontakt ze specjalistycznymi organizacjami w celu wymiany doświadczeń, zbierania nowych informacji na temat funkcjonowania dziecka, form terapii,
• Udział chłopca w grupowych zajęciach w poradni psychologiczno-pedagogicznej – np. Trening Umiejętności Społecznych, psychomotoryka
• Podjęcie przez chłopca treningu słuchowego Johansena
• Udział rodziców warsztatach umiejętności wychowawczych, w warsztatach, wykładach dla rodziców dzieci z Zespołem Aspergera.