Odnowa biologiczna w pigułce dla nauczycieli i uczniów

WSTĘP

Odnowa biologiczna jest to świadome podejmowanie działania na organizm człowieka za pomocą różnych naturalnych środków i warunków środowiskowych, mające na celu ułatwienie, przyśpieszenie i wzmożenie fizjologicznych procesów wypoczynkowych potrzebnych dla zwiększenia i zachowania zdrowia. 
Dlatego celem niniejszej pracy było przedstawienie w skróconej formie znaczenia odnowy biologicznej, w taki sposób, by normalny człowiek, nieobyty z tematem, mógł pojąć, jak ważna jest odnowa w jego codziennym życiu.
Materiały zawarte w pracy pochodzą przede wszystkim z publikacji wybitnych autorów zajmujących się działami nauki związanymi tematycznie z odnową biologiczną, takimi jak: biochemia, chemia, fizjologia kultura fizyczna, medycyna, itp. 
Treść prezentowanych w pracy zagadnień została podzielona na trzy rozdziały i ukazana w układzie problemowym. Wstęp posiada charakter metodologicznego wprowadzenia. Rozdział I przestawia ogólną charakterystykę współczesnej cywilizacji, tj. dokonany postęp w dziedzinie egzystencji społeczeństwa, poprawy warunków pracy z jednoczesnym wzrostem jej wydajności. Łatwy dostęp do osiągnięć medycyny powodujący wydłużenie średniej długości życia ludzi, otoczenie opieką socjalną już od momentu urodzenia. Wspomniana jest cena za postęp w postaci szybszego tempa życia, zanieczyszczenia środowiska, hałasu i stresu.
Rozdział II został w całości poświęcony głównemu utrapieniu ludzkości, jakim jest zmęczenie. Rozdział ma za zadanie wprowadzenie czytelnika w problematykę powstawania i skutków zmęczenia uświadamiając mu znaczenie walki z problemem.
Rozdział III omawia rodzaje i sposoby walki ze zmęczeniem fizycznym, jak i psychicznym i związanym z tym stresem. Doradza, jak wykorzystać najlepiej zasady stosowania odnowy biologicznej.
W zakończeniu dokonano podsumowania i oceny omawianych zjawisk.

SPIS TREŚCI

WSTĘP
Rozdział I UCIĄŻLIWOŚCI ŻYCIA WSPÓŁCZESNEJ CYWILIZACJI
1.Charakterystyka współczesnej cywilizacji
2.Główne zagrożenia cywilizacyjne
a) Skażenie środowiska
b) Stresy psychiczne
c) Problemy zdrowotne
Rozdział II ZMĘCZENIE CENĄ ZA ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA
1. Co to jest zmęczenie
a) Zmęczenie jako część złożonego mechanizmu obronnego
naszego organizmu
b) Nuda jako stan psychiczny poważnie przyśpieszający zmęczenie
c) Mechanizmy zmęczenia
d) Objawy zmęczenia .
Rozdział III CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM ODNOWA BIOLOGICZNA
1. Definicja odnowy biologicznej .
2. Wypoczynek jako odnowa biologiczna
a) Zasady wypoczynku
b) Jak ważny jest czynny wypoczynek
c) Jaki jest najzdrowszy sposób spędzania urlopu
d) Dlaczego niektórzy ludzie nie potrafią wypoczywać
e) Jak najlepiej spędzać czas wolny od pracy
f) Powakacyjne zaburzenia nastroju
g) Co robić, jeśli nie można wziąć urlopu
3. Sport jako narzędzie odnowy biologicznej
4. Wpływ higieny osobistej na nasze zdrowie
5. Odżywianie, jako czynnik odnowy
6. Zabiegi profilaktyczne stosowane w odnowie biologicznej
a) Odnawiającą – hartujące
b) Sauna
c) Kąpiele i masaże
d) Wykorzystanie światła, dźwięku, elektryczności i okładów
w procesie odnowy
ZAKOŃCZENIE
BIBLIOGRAFIA

Rozdział I

UCIĄŻLIWOŚCI ŻYCIA WSPÓŁCZESNEJ CYWILIZACJI 

1.Charakterystyka współczesnej cywilizacji

Historia nie zna okresu, w którym zostałby dokonany tak duży postęp w poprawie warunków egzystencji i wytwarzania dóbr materialnych, jak obecnie. Nigdy jeszcze z postępu w takim wymiarze nie korzystały tak szerokie kręgi społeczne. Z każdą dekadą naszej epoki stwierdza się u dzieci i młodzieży większy wzrost i ciężar ciała. Ulega przyśpieszeniu proces dojrzewania i wzrósł wskaźnik inteligencji.¹
Mimo wszystkich okresowych i lokalnych zahamowań, warunki pracy uległy zasadniczej poprawie. Jednocześnie z tym wzrosła wydajność pracy, a czas pracy uległ wydatnemu skróceniu. Ludzie pracujący mają coraz więcej wolnych dni, dłuższe urlopy, a sama praca wymaga coraz mniejszego wysiłku fizycznego. Zastępują go przecież w coraz szerszym zakresie maszyny i automaty .
Rozwój nauki spowodował, że osiągnięto wiele w dziedzinie fizyki, chemii, biologii, medycyny, techniki i rolnictwa. Postęp nauki umożliwił uzyskanie nowych lekkich i tanich materiałów niezbędnych do rozwoju budownictwa mieszkaniowego i przemysłowego.
Badania nad energią atomową zapewniają dostęp do źródeł taniej energii niezbędnej do dalszego rozwoju cywilizacji.
Świat stał się dla znacznej części ludzkości dość łatwy i wygodny. Poszczególne instytucje społeczne i państwowe obejmują człowieka opieką jeszcze przed jego urodzeniem dzięki specjalnym udogodnieniom i ochronie, z jakiej korzystają kobiety w ciąży. Po urodzeniu troska ta rozciąga się przez wszystkie lata życia, od wyprawki niemowlęcej aż po emeryturę. W tym systemie opieki przewidziane jest wszystko niezbędne dla egzystencji: żłobek, przedszkole, szkoły, różnego poziomu i typu, miejsce pracy, mieszkanie, urlopy, renty i emerytura, zaopatrzenie w żywność i w leki, szpitale i sanatoria, specjalna opieka sfrustrowanych i wykolejonych .
W tym zdawało
by się idealnym świecie ludzie są przytłoczeni tempem życia, hałasem, dużym napięciem nerwowym, chorobami i innymi niedostatkami, które określamy ogólnie jako szkody cywilizacyjne. Poświecimy im więcej uwagi ponieważ mają ważne, a nawet podstawowe znaczenie dla zagadnień związanych ze zmęczeniem i odnową biologiczną współczesnego człowieka1

2. Główne zagrożenia cywilizacyjne 

a)Skażenie środowiska

Niemająca precedensu działalność cywilizacyjna w ostatnich dziesięcioleciach naszego wieku doprowadziła do zachwiania równowagi naturalnego środowiska. Skażeniu uległo zarówno powietrze, jak też woda i gleba. Elementy tego skażenia przeniknęły do roślin i do organizmów zwierzęcych, a w ślad za tym do organizmu ludzkiego. Proces ten jest w pierwszym rzędzie wynikiem uprzemysłowienia oraz prób z bronią atomową i wodorową. 
Współczesny człowiek kontaktuje się z tysiącami związków chemicznych, które zostały odkryte i wprowadzone do środowiska w ciągu kilkudziesięciu ostatnich lat. Często są to związki o działaniu chorobotwórczym. Niektóre z tych związków nie wywierają bezpośredniego szkodliwego wpływu, ale w dalszym ciągu nic nie wiadomo o ich odległym oddziaływaniu na człowieka. Przemysł wprowadza do produkcji coraz nowe substancje syntetyczne. Ponadto wiele związków znanych już dawniej wprowadza się do przemysłu w stężeniu bądź też w zestawach niespotykanych uprzednio. Substancje te przechodzą następnie do powietrza, wody i gleby.
Najpoważniejszym problemem jest skażenie powietrza, które może w krańcowych przypadkach przybrać formę smogu. Zanieczyszczenie powietrza jest następstwem głównie procesu wytwarzania energii podczas spalania coraz większych ilości węgla, ropy naftowej i jej przetworów. Produktami tego spalania są: dwutlenek węgla, dwutlenek siarki i duże ilości pyłów. Tak duża ilość zanieczyszczeń niby płaszczem okrywa Ziemię, może doprowadzić do zachwiania równowagi termicznej czego skutkiem będzie podniesienie ciepłoty ziemskiej atmosfery o kilka stopni Celsjusza. Efekt ten spowoduje z kolei stopnienie części lodów na biegunach Ziemi i znaczne podniesienie poziomu oceanów i mórz, co w sumie doprowadzi do anomalii pogodowych. 
Najbardziej niebezpiecznym skutkiem wzrostu zawartości siarki oraz zapylenia powietrza są schorzenia układu oddechowego oraz hamowanie niezbędnych do życia promieni ultrafioletowych. 
Niechlubną rolę w zanieczyszczaniu wód odgrywają niektóre zakłady przemysłowe. Zatruta woda niszczy niekiedy wszystkie formy życia w rzekach. Spożywana przez ludzi i dostarczana zwierzętom dokonuje dalszego dzieła niszczenia. Niektóre rzeki naszej planety zostały już zamienione w ścieki przemysłowe, odrażające swym wyglądem ciemnej, spienionej cieczy oraz swym zapachem, w których występują zatrute wodne organizmy, czego są dowodem ryby trafiające na stół, które niekiedy cuchną fenolem. Związek ten jest trujący dla człowieka nawet w małych stale przyjmowanych dawkach.²
Woda skażona przez ścieki fabryczne, zanim trafi mieszkań, ulega uzdatnianiu. Proces uzdatniania, jak każdy proces chemiczny czy przemysłowy, może przebiegać nieprawidłowo. Oznacza to, iż do mieszkań trafia wówczas woda o właściwościach trujących, z wszystkimi konsekwencjami tego faktu.
Prócz powietrza i wody zanieczyszczeniu ulegają również gleba oraz rośliny, w tym rośliny stanowiące pokarm zwierząt i ludzi. Szczególną rolę odgrywają tutaj przedostające się do żywności izotopy radioaktywne oraz środki owadobójcze i chwastobójcze. W trakcie przemysłowego przygotowania produktów spożywczych stosuje się wiele preparatów konserwujących żywność, barwiących, homogenizujących, utwardzających, emulgujących, zagęszczających, liofilizujących itd. Wszystkie te preparaty są poddawane specjalnej ocenie i nie znamy dotychczas odległych skutków ich oddziaływania na organizm. 
Poważnym wytworem naszej cywilizacji skażającym środowisko jest hałas. Ludzie wystawieni na przewlekłe działanie hałasu mają często osłabiony słuch, nie odbierają zwłaszcza dźwięków o wysokiej częstotliwości. Wykazują też stan niepokoju i nerwowości, która może być wstępem do poważniejszych schorzeń. Podobnie oddziałuje wibracja.³ 

b)Stresy psychiczne

Niepokój i nerwowość jest zjawiskiem dość powszechnie spotykanym we współczesnym świecie. Towarzyszy temu zazwyczaj większa skłonność do męczenia się zarówno fizycznego, jak tez psychicznego. Zmęczenie występuje zarówno podczas pracy, jak rozrywki. Idzie za człowiekiem jak cień, nieustannie przez całe tygodnie, miesiące i lata. Odbiera mu radość życia. Ogranicza wydajność pracy. Uniemożliwia postęp. Prowadzi do wyobcowania, a to z kolei nasila podstawowe dolegliwości. Powstaje błędne koło przyczyn i skutków, z którego bardzo trudno jest się wydostać.
Szybkie tempo życia, uczucie niepewności, niedostateczne przystosowanie do szybko zmieniających się warunków powoduje łatwo u wrażliwych osób zachwianie równowagi nerwowej. W ślad za tym idzie obniżenie odporności na stresy psychiczne i fizyczne, zmniejszenie zdolności do koncentracji, osłabienie siły woli, bezsenność, uczucie lęku, zmiana zachowania się, rezygnacja z walki o zdobycie wyższych kwalifikacji, awansu, a wiec cofanie się, frustracja, czasem szukanie rekompensaty w przygodnym towarzystwie, łatwej miłości, alkoholu, narkotykach. Życie przestaje ludzi wówczas fascynować, traci sens, wartości ideowe tracą swe znaczenie. Ich miejsce może zastąpić programowa niewiara, cynizm, nieuznawanie autorytetów, niekiedy brutalne działanie przeciwko powszechnie uznawanemu porządkowi.
Takie zachwianie równowagi może wystąpić szczególnie łatwo u ludzi pozostających w trudnych warunkach rodzinnych.4 
Ale występuje ono również w środowiskach najzupełniej normalnych, nie zawsze powodując stany szczególnie groźnie dla współżycia społecznego.
Bardzo często są to nieszczęśliwi ludzie, którzy męczą się i dręczą, a nie są w stanie odnaleźć swego miejsca w społeczeństwie ani idei, choćby najskromniejszej, która by ich zafascynowała.
Bogate i różnorodne życie emocjonalne współczesnego człowieka naraża go szczególnie łatwo na wiele sytuacji konfliktowych, a nawet na ciężkie stresy. Można ich doznać w warunkach najmniej oczekiwanych, w życiu rodzinnym, w szkole, pracy, niekiedy dopiero w życiu emerytalnym. Załamują się wówczas jednostki o słabszej konstrukcji psychicznej. Tylko część tych nieszczęśliwych osób obejmują statystyki medyczne i społeczne, a są one wręcz przerażające. Resztę dobrej roboty wykonują setki tysięcy ludzi wrażliwych na cudze niepowodzenie, cierpienie, niepokój, gotowych do pomocy dobrą radą, opieką, właściwą interwencją, niekiedy pomocą materialną.5
Szczególne problemy związane ze stresem w związku z trudnościami adaptacji mają ludzie objęci procesami migracji, ludzi którzy dobrowolnie lub zmuszeni zostali porzucić środowisko, w którym żyły licznie poprzedzające ich pokolenia. Szczególne trudności adaptacyjne mają ludzie objęci migracją ze wsi do miasta, podejmujący pracę w nowych w nowych układach, innych normach społecznych, zawodowych, obyczajowych i etycznych.
W dużych zakładach zanika niekiedy indywidualna odpowiedzialność za efekty pracy. Miejsce odpowiedzialności indywidualnej zajmuje wówczas bardzo trudno wymierna odpowiedzialność zbiorowa. Są ludzie, którzy odczuwają w takich warunkach niedosyt działania. Ich ambicje twórcze nie mogą zostać zaspokojone. Stąd już tylko krok do wyobcowania i nerwic.
W omawianej dziedzinie, podobnie jak w walce ze skażeniem środowiska, dokonano wielu posunięć zapobiegającym najbardziej skrajnym niedociągnięciom. Jest to dziedzina o ciągle zmiennej problematyce, ciągle przesuwających się punktach ciężkości poszczególnych zagadnień, wymagająca ciągle na nowo studiów, weryfikacji i ukierunkowanego działania. Rzutuje ona w sposób szczególny na stan zdrowotny społeczeństwa.6

c)Problemy zdrowotne

Ludzkość bardzo wiele spodziewa się po postępie w dziedzinie medycyny, a poszczególne kraje przeznaczały i przeznaczają nadal duże fundusze na służbę zdrowia (Polska niestety do nich nie należy). Postępowania takie ma głębokie uzasadnienie. Antybiotyki zwalczają skutecznie różne zakażenia. Terapia farmakologiczna rozporządza wieloma bardzo skutecznymi środkami nasercowymi, hormonalnymi, witaminowymi, enzymatycznymi i in.
Wobec tak dużych osiągnięć można łatwo dojść do wniosku, iż objęcie opieką lekarską wszystkich obywateli znacznie przedłuży egzystencje ludzką, pozwalając dożyć późnego wieku w dobrym stanie zdrowia. Niestety, rzeczywistość po początkowym entuzjazmie przyniosła pewne rozczarowanie. Niezaprzeczalne są oczywiście osiągnięcia terapeutyczne oraz ogromny postęp w dziedzinie organizacji i rozpowszechnieniu opieki zdrowotnej. Można przytoczyć niezliczoną wprost ilości przykładów sukcesów w walce o zdrowie i życie poszczególnych ludzi. Mimo to bezlitosne dane statystyczne stwierdzają, że w krajach uprzemysłowionych, o wysokiej stopie życiowej, przewidywalna długość życia dla ludzi po pięćdziesiątce zwiększyła się zaledwie o kilka lat w porównaniu z danych z pierwszych lat dwudziestego wieku. Minimalnie więcej wzrosła w tym czasie długość życia kobiet.
Postęp w dziedzinie higieny i medycyny spowodował w latach powojennych duży spadek zapadalności na wiele chorób zakaźnych. W tym czasie jednak zwiększyły się ogromnie zapadalność i liczba zgonów na powikłania miażdżycy, nowotwory, cukrzycę, rozedmę płuc i jej powikłania oraz inne choroby zwyrodnieniowe. Reszty dokonały wypadki komunikacyjne i przemysłowe. W efekcie choroby i wypadki związane z postępem cywilizacyjnym niweczą osiągnięcia związane z postępem medycyny.7 Choroba była niegdyś nieszczęściem dla dotkniętego nią człowieka i dla całej rodziny. Mogła oznaczać katastrofę, utratę pracy, mieszkania i jakichkolwiek szans życiowych. W czasach dzisiejszych nie powoduje ona na ogół katastrofy finansowej, a ludzie chorzy mają zapewnione skromne, ale dostateczne utrzymanie. W takiej sytuacji sfrustrowany człowiek nie jest zainteresowany szybkim powrotem do zdrowia i do swych normalnych obowiązków zawodowych i społecznych. Ucieka w chorobę. Znane są przypadki tzw. nerwic rentowych. Chory uzyskuje nową równowagę dopiero po otrzymaniu zaopatrzenia finansowego, co niekiedy umożliwia mu zwolnienie z wszelkich obowiązków wobec społeczeństwa. Z drugiej strony należy jednakże uświadomić sobie, iż życie w naszych czasach wymaga bardzo stabilnego układu nerwowego. Z trudem przystosowują się do niego ludzie z defektami psychicznymi. Egzystowali oni dawniej w swej wiejskiej lub miejskiej wspólnocie w charakterze dziwaków lub pomyleńców, zarabiając na minimum egzystencji. Życie w obecnym świecie wymaga coraz wyższych kwalifikacji i dużej zbiorowości psychicznej. Coraz trudniej przystosować się do niego, na zasadzie zwykłego partnerstwa, ludziom ze wspomnianymi defektami. Wymagają oni specjalnej opieki i pracy w specjalnych warunkach. Zaburzenia nerwicowe charakteryzują się dwoma zasadniczymi, tzw. osiowymi objawami, jak bezsenność oraz uczucie niepokoju lub wręcz lęku. Ulgę w tym cierpieniu przynoszą środki nasenne i uspokajające. Stąd pochodzi ogromna kariera, jaką leki tego typu zrobiły w ostatnich dziesięcioleciach. Kariera ta jest jednocześnie wyrazem narażania współczesnego człowieka na działanie stresu psychicznego i trudności radzenia sobie ze stresem własnymi siłami. Przy zwiększaniu dawki mogą prowadzić do poważnych powikłań a niekiedy do tragedii.
Duży wpływ na stan zdrowia wywiera postępujące ograniczenie aktywności fizycznej czyli hipokineza.

Rozdział II 

ZMĘCZENIE CENĄ ZA ROZWÓJ SPOŁECZEŃSTWA

1. Co to jest zmęczenie 

a) Zmęczenie jako cześć złożonego mechanizmu obronnego naszego organizmu.8

Zmęczenie jest zjawiskiem normalnym i w pewnych granicach korzystnym dla ustroju. Występuje ono po każdej dłuższej pracy i znika bez śladu, jeżeli odpoczęliśmy dostatecznie długo i właściwie. Jest to tak zwane zmęczenie fizjologiczne, które po należytym dziennym i nocnym wypoczynku w postaci głębokiego snu , nie pozostawia na drugi dzień żadnych śladów. Jeżeli dla określenia zjawisk fizjologicznych – naturalnych, powstałych w ustroju wskutek pracy, przyjmujemy termin zmęczenie, to dla określenia stanów wyłącznie psychicznych, które odpowiadają fizjologicznemu zmęczeniu, możemy używać terminu znużenie.
Zmęczenie i znużenie idą zwykle w parze. Zdarzają się jednak wypadki, kiedy ta równoległość zostaje naruszona. Na przykład człowiek znajdujący się w stanie silnego afektu może nie odczuwać znużenia, chociaż jest bardzo zmęczony. I na odwrót – w pewnych psychicznych stanach depresji, rozgoryczenia. Człowiek wypoczęty może odczuwać znużenie nawet przed przystąpieniem do pracy. Możemy obserwować szybsze występowanie znużenia u ludzi, których wykonywana praca nie interesuje ani z ekonomicznego, ani z innego punktu widzenia. Znużenie i niechęć do wykonywanej pracy mogą występować wśród pracowników także w razie niewłaściwego postępowania kierownictwa, niedostatecznej dyscypliny pracy, braku właściwej jej oceny i kontroli. Mówimy wtedy o złych stosunkach międzyludzkich. 

b) Nuda jako stan psychicznym poważnie przyśpieszającym zmęczenie

Wszelka praca trzyma nas w napięciu fizycznym albo umysłowym zarazem. Ale tak samo zabawa: Napięte są mięśnie i uwaga przy grze w piłkę nożną, nerwy przy grze w karty. Skupiamy się na każdorazowym przedmiocie naszej czynności poznając to, co nas interesuje, robiąc co nam jest potrzebne, oglądając to, co nam się podoba, skupiamy się pracując podobnie jak bawiąc się(Fot.4) . Gdy się napięcie uwagi i zainteresowania zmniejsza, przestajemy się bawić . Jeżeli zabawa jest odpoczynkiem po pracy, to tylko przez to, że zmienia kierunek napięcia i daje mu taki kierunek, jaki sam wybieramy. 

c) Mechanizmy zmęczenia

Z fizycznego punktu widzenia zmęczenie to zbiór następujących procesów : Hamowanie przechodzenia bodźca skurczowego przez złącze nerwowo-mięśniowe, zaburzenia na poziomie przekładni elektromechanicznej, wyczerpanie poprzez rozpad substancji odżywczych w komórkach dostarczających energii ustrojowi które przechodzą przez wielką ilość etapów pośrednich. Może w organizmie powstać sytuacja, w której ulegnie zakłóceniu usuwanie produktu końcowego, na przykład dwutlenku węgla. Wówczas zostaje zahamowany normalny przebieg procesów przemiany materii, mianowicie owe produkty przejściowe gromadzą się w organizmie, utrudniając pobieranie przez ustrój nowych zasobów tlenu. Wskutek tego organizm nie dysponuje dostateczną ilością tlenu, aby doprowadzić proces utleniania do końca, co powoduje systematyczny wzrost stężenia produktów przejściowych.9
Niedobór tlenu w ustroju stale wzrasta - a to oznacza także wzrost stopnia zmęczenia. Jest sprawą oczywistą, że podobne rozumienie zmęczenia pozwala uważać jego objawy za odwracalne, przemijające dzięki dopływowi tlenu do ustroju oraz odpowiedniemu odprężeniu poszczególnych układów i narządów.
Praca umysłowa stwarza różnego stopnia obciążenia psychiczne, dla pokonania których potrzebny jest dodatkowy wysiłek. Obciążeniem może być nie tylko rodzaj i czas wykonywania czynności, lecz również organizacja pracy, warunki środowiska, w jakim pracujemy, i towarzyszące pracy trudne sytuacje (stres). Te wszystkie czynniki warunkują rodzaj i czas wykonania pracy. Może on wywoływać zmęczenie umysłowe, którego nasilenie zależy nie tylko od rodzaju, długotrwałości i intensywności wysiłku, ale również od możliwości psychofizjologicznych człowieka i jego reakcji indywidualnych.

d) Objawy zmęczenia

We wszystkich przejawach pracy człowieka zawsze bierze udział wiele układów i narządów. Jeżeli chociaż jeden z nich wykazuje osłabienie funkcji lub całkowicie przestaje działać wskutek zmęczenia – powoduje to zwolnienie lub zatrzymanie pracy całego organizmu, niezależnie od tego, czy inne układy i narządy są również zmęczone, czy też nie. Jeżeli w układzie nerwowym, sprawującym w naszym organizmie funkcje kierowniczą, wystąpią zaburzenia funkcjonalne na tle zmęczenia lub jego głębszych stadiów to spowoduje to rozregulowanie całego organizmu . Co morze się przekształcić w drugi stopień zmęczenia tzw. przemęczeniem, któremu towarzyszą rozmaite zaburzenia ustroju: dolegliwości w poszczególnych narządach oraz chorobowe zjawiska psychiczne. Przemęczenie powstaje w wyniku nie wyrównania należytym odpoczynkiem zmęczenia codziennego. U ludzi przemęczonych występuje uczucie rozbicia , wzmożona nerwowość, bezsenność lub trudność zasypiania i budzenia się w nocy, niekiedy bóle w okolicy serca, uczucie pustki w głowie, bóle i zawroty głowy oraz chwilowe zamroczenie, brak łaknienia itp. Objawy te występują początkowo sporadycznie, potem nasilenie ich jest coraz większe. Są to już poważne oznaki ostrzegawcze. Organizm natarczywie domaga się odpoczynku. W razie zlekceważenia tych sygnałów następuje tzw. wyczerpanie, które ma już charakter wyraźnie chorobowy. Towarzyszą mu takie objawy, jak spadek wagi ciała, brak łaknienia, bezsenność, osłabienie pamięci. Często występują zaburzenia funkcji serca i obiegu krwi, zaburzenia funkcji przewodu pokarmowego, gruczołów wydzielania wewnętrznego itd. 

Rozdział III

CO ROZUMIEMY POD POJĘCIEM ODNOWA BIOLOGICZNA

1. Definicja odnowy biologicznej

Odnowa biologiczna jest to proces ludzkiego organizmu do powrotu zdolności wysiłkowej do poziomu wyjściowego po wysokich obciążeniach fizycznych i psychicznych. Jest to więc świadome działanie na ustrój człowieka za pomocą różnych naturalnych środków i warunków środowiskowych, mające na celu ułatwienie, przyspieszenia i wzmożenia fizjologicznych procesów wypoczynkowych dla zwiększenia zdrowia i wydolności organizmu.

2.Wypoczynek jako odnowa biologiczna

a) Zasady wypoczynku

Najskuteczniejszym środkiem zwalczającym zmęczenie jest wypoczynek. Jak wykazały badania naukowe, okres wypoczynku po jednorazowym zmęczeniu składa się z dwóch faz. W pierwszej fazie następuje gwałtowny powrót do stanu wyjściowego, w drugiej przebiega wolniej i organizm wraca do normy po dłuższym okresie czasu. W związku z tym bardziej skuteczne jest stosowanie wielu przerw krótkich niż kilku przerw dłuższych. Stosując wypoczynek należy pamiętać, że zdolność do pracy zmienia się fazowo zarówno w czasie kilku dni, jak i bezpośrednio po pracy. Duży wysiłek fizyczny może obniżyć zdolność do pracy nawet na okres kilku dni i dopiero potem organizm wraca do stanu wyjściowego.10 Po odpoczynku następuje trwająca kilka dni faza zwiększonej wydolności, potem wydolność organizmu powoli wraca do stanu wyjściowego. Zaleca się rozpoczynanie pracy powtarzanej właśnie w fazie zwiększonej wydolności, czyli inaczej superkompensacji. 
W odróżnieniu od przeciętnego człowieka w praktyce sportowej mamy często do czynienia tzw. aktywnym odpoczynkiem, który polega na tym, że w czasie przerwy wypoczynkowej pracują inne grupy mięśniowe, niezaangażowane poprzednio. Taka forma wypoczynku okazała się skuteczniejsza od przerwy całkowicie biernej. Oprócz sportowców zalecana jest osobom pracującym np. w biurach, którzy prowadzą niezdrowy siedzący tryb życia, osobom pracującym fizycznie itp.

b) Jak ważny jest czynny wypoczynek

Wielu psychologów uważa wypoczynek za przeciwwagę pracy. Zbytnie zmęczenie może wywoływać szkodliwy stres, zmniejszyć zdolność koncentracji i obniżyć wydajność. Czynny wypoczynek pozwala odświeżyć i ożywić ciało i umysł. 
Według specjalistów mózg potrzebuje różnorodnej stymulacji, by działać na najwyższych obrotach. Niektórzy ludzie znoszą całkiem dobrze codzienną rutynę, jeśli powtarzają tę samą czynność całymi tygodniami lub miesiącami. W takiej sytuacji zmniejszają swa wydajność. Potrzebę stymulacji wywołują jednak inne mechanizmy. Może pojawić pragnienie zmiany, a nawet przeżycia czegoś ekscytującego. Czynny odpoczynek zapewnia odrzucenie rutyny, co pozwala mózgowi wrócić do szczytowej formy. 
Zbyt wiele zmian może jednak być równie szkodliwe, jak ich brak. Jeśli rozkład dnia codziennie jest inny, może pojawić się silne pragnienie spokoju, odrobiny relaksu i odpoczynku. Najprawdopodobniej pragnienie to wiąże się z poziomem neuroprzekaźników w mózgu.11

c) Jaki jest najzdrowszy sposób spędzania urlopu

Każdy, kto wybiera się na wakacje, powinien podjąć silne postanowienie, że nie tylko odłoży na bok codzienne zajęcia, lecz również wyrzuci je ze swojej pamięci(Fot.5). 
Ważne jest także to, by potraktować urlop z otwartym umysłem, to znaczy przyjmować wszystko, co podróż lub pobyt w innym miejscu nam przynosi, smakować to, co nowe i nieznane. Do tego potrzebna jest umiejętność wypoczywania, bez względu na nieuniknione trudy podróży. Niektórzy potrzebują podczas wakacji ciągłej stymulacji. Muszą obejrzeć wszystkie atrakcje i zakończyć wieczór w dyskotece. Inni wolą kilka godzin zwiedzania w ciągu dnia, a potem pełny relaks, na przykład wygrzewając się na słońcu na plaży. Jeśli wyjeżdżamy na urlop z rodziną, trzeba zadbać o to, by trochę pobyć w samotności. Przebywanie bez przerwy wśród ludzi może wywołać rozdrażnienie.

d) Dlaczego niektórzy ludzie nie potrafią wypoczywać

Pracoholicy uważają czas spędzany poza pracą za czas stracony. Zazwyczaj wydaje im się, iż każdą minutę powinni poświęcać na osiąganie wyznaczonych celów. Niezależnie od tego, czy są oni dyrektorami wielkich przedsiębiorstw, czy jeszcze studentami, wszystkich cechuje niezdolność do wypoczywania.
Nadmierny pęd ku osiąganiu sukcesów może wynikać ze skrzywienia głęboko zakorzenionej etyki pracy. Psychoterapeuci uważają, iż jedynym ze sposobów nakłonienia pracoholików do odpoczynku jest przekonanie ich, że relaks zwiększy ich wydajność i sprawi, iż lepiej będą wypełniać swoje obowiązki.
Dla niektórych odprężenie jest czymś, czego muszą się nauczyć. Psychoterapeuci i lekarze rodzinni zalecają takim ludziom, by przekonali się o zaletach wypoczynku, zajmując się czynnościami, które w niczym nie przypominają codziennej rutyny. Proponują im też, by wstąpili do klubu sportowego, znaleźli sobie jakieś hobby lub sporządzili listę rzeczy, które w głębi duszy chcieli zrobić.12

e) Jak najlepiej spędzać czas wolny od pracy 

Ludzie mają różne pomysły na spędzanie wolnego czasu. Jedni marzą o tym, by wygodnie usiąść w fotelu z książką w ręku. Inni wolą pracę w ogrodzie, taniec do białego rana lub wędrówkę z plecakiem. Specjaliści uważają, iż to, jaką formę wypoczynku preferujemy, zależy od wychowania oraz osobistych upodobań. Czasami na wybór formy spędzania wolnego czasu ma wpływ otoczenie. Osoby, które – by pasować do idealnego wizerunku – spędzają wakacje w kurortach, egzotycznych krajach, kupują jacht lub letnią posiadłość, często odczuwają większy stres. Relaksujące i niezbyt kosztowe wakacje są z reguły najlepszym sposobem, by odzyskać siły fizyczne i psychiczne.

f) Powakacyjne zaburzenia nastroju

Nawet po najwspanialszych wakacjach wiele osób lubi znaleźć się z powrotem w domu, na własnych śmieciach. Niektórzy po powrocie czują się zdezorientowani i wybici z rytmu. Są ono ofiarami powakacyjnego zaburzenia nastroju. 
Zaburzenie to polega na reakcji umysłu na kontrast między wakacyjną swobodą a presją codziennego życia. Szczególnie dotyka ono tych, którzy mają stresującą pracę lub swojej pracy nie lubią.
Jedynym ze sposobów pokonania tego zaburzenia jest powrót do domu na kilka dni przed ponownym pójściem do pracy. Pomaga to zaaklimatyzować się w normalnych warunkach i powrót do pracy nie jest aż tak wielkim szokiem.
Czasami powakacyjne zaburzenia nastroju sprawiają, iż osoby nimi dotknięte dokonują pozytywnych zmian w swoim życiu, na przykład postanawiają spędzać czynie czas wolny, zmienić pracę lub zwrócić się o pomoc do specjalisty.

g) Co robić, jeśli nie można wziąć urlopu

Trudno przecenić znaczenie wakacji. Kiedy jednak sytuacja w pracy nie pozwala ci na wzięcie zasłużonego urlopu, kilka krótkich chwil relaksu w ciągu dnia pomoże zredukować stres i da ci zmianę tempa, której potrzebujesz. W wielu instytucjach i zakładach zachęca się pracowników, by robili częstsze i dłuższe przerwy. Dowiedziono bowiem, iż regularne chwile odpoczynku zwiększają wydajność pracy. Podczas przerwy może też przyjść do głowy najlepsze rozwiązanie skomplikowanego problemu.13 

3. Sport jako narzędzie odnowy biologicznej

Ostatnimi czasami w społeczeństwie modne i popularne są zajęcia sportowe różnego typu takie jak sporty walki, gry zespołowe, jazda na rowerze, różnego rodzaju nowoczesne formy ruchowe takie jak: aerobik, kalane tik, Taj-chi, taniec nowoczesny i klasyczny, a kończąc na żeglarstwie. Wpływ ćwiczeń fizycznych na organizm ćwiczącego staje się widoczny po pewnym okresie czasu. Ćwiczenia fizyczne właściwie dobierane, systematycznie i w racjonalny sposób stosowane, przyczyniają się do powstawania progresywnych zmian morfologicznych i funkcjonalnych, takich jak: większa odporność i wytrzymałość kości na urazy mechaniczne, przyrost masy mięśniowej, lepsze zaopatrywanie w tlen, zwiększenie siły mięśni, zwiększenie odporności na zmęczenie, polepszenie nastroju poprzez możliwość wyładowania nadmiaru negatywnych emocji itp.

4. Wpływ higieny osobistej na nasze zdrowie

Duże znaczenie dla pełnej odnowy biologicznej ma systematyczne wykonywanie zabiegów z zakresu higieny osobistej. Stosując te zabiegi, stosujemy jednocześnie autopsychoterapię. Przestrzeganie higieny osobistej i pielęgnacja ciała zwiększają odporność organizmu na wszelkie schorzenia, wytwarzają korzystne dla zachowania równowagi psychicznej odruchy. Jakże często zwykła kąpiel w ciepłej wodzie usuwa zmęczenie.14 Codzienne, dwukrotne – rano i wieczorem przed snem – mycie się mydłem do pasa, podmywanie się, czyszczenie zębów oraz płukanie jamy ustnej i gardła, codzienne mycie nóg i zmywanie całego ciała pod natryskiem – stanowią jednocześnie zabiegi hartujące ustrój. Nie wolno też zapomnieć o utrzymaniu w należytym stanie i czystości paznokci i palców rąk i nóg oraz włosów.
Psychiczne samopoczucie zależy również od schludnego ubierania się, a nawet od wyczyszczonych butów, świeżej koszuli czy nowego krawata.
Przestrzeganie higieny osobistej w codziennym życiu, tak aby nawyki higieniczne stały się nieodzownym działaniem odruchowym, wysokie poczucie estetyki własnego wyglądu – są poważnymi sprzymierzeńcami odprężenia psychicznego. Stanowią jednocześnie potężny czynnik utrzymujący ustrój w określonej samodyscyplinie.

5. Odżywianie jako czynnik odnowy

Odżywianie stanowi jedną z podstawowych funkcji każdego żywego organizmu. Ma ono ogromne znaczenie dla człowieka. Od sposobu odżywiania zależy nasze samopoczucie, zdolność do pracy, a nawet długość naszego życia. Tylko prawidłowe odżywianie się pozwala na całkowite rozwiniecie wszystkich naszych możliwości – tak umysłowych, jak fizycznych. Natomiast niewłaściwe jakościowo i ilościowo żywienie i nieprzestrzeganie organizacyjno – higienicznych zasad odżywiania przyczynia się do szybszego powstawania stanów zmęczenia, znużenia, przemęczenia i wyczerpania psychofizycznego.
Stwierdzono, że rozmaite sposoby odżywiania wywierają decydujący wpływ na funkcje centralnego układu nerwowego, a przez to na cały ustrój. Dieta, w której występuje nadmierna ilość tłuszczów, powoduje największe podrażnienie kory mózgowej. Nieco mniejsze wywołuje dieta z dużą ilością białka. Natomiast odżywianie się z przewagą produktów węglowodanowych powoduje obniżenie procesów pobudzania w korze mózgowej i ośrodkach podkorowych.
Dlatego też, uwzględniając wszystkie inne środki i metody sprzyjające regeneracji komórek nerwowych, nie można pomijając potężnego wpływu żywienia na regulacje wymienionych procesów w ośrodkowym układzie nerwowym.15

6. Zabiegi profilaktyczne stosowane w odnowie biologicznej

a) Odnawiająco – hartujące

Zabiegi odnawiająco – hartujące oparte na stosowaniu bodźców naturalnych lub wytworzonych sztucznie np. przez aparaty, posiadają odmienne właściwości i wywołują różne skutki w oddziaływaniu na skórę, układ nerwowy, mięśnie, w rozmieszczeniu krwi, na gospodarkę cieplną, przemianę materii itp. W doborze bodźców obowiązują pewne zasady, np. bezpośrednio po treningu lub zawodach powinien nastąpić kilkunastominutowy okres wypoczynku biernego na boisku lub w szatni, następnie wskazany jest letni natrysk, kąpiel, masaż podwodny lub ręczny. Krótki 10 – 15 minutowy zabieg ma charakter uspokajający, cechuje go niewielkie natężenie bodźcowe.
Często praktykowane korzystanie z sauny bezpośrednio po wysiłku nie jest wskazane z uwagi na występowanie przegrzania wysiłkowego ustroju.
Jeżeli trening lub zawody odbywają się w złych warunkach atmosferycznych, stosuje się ciepłe natryski, kąpiele, ewentualnie krótki zabieg w saunie. Odwrotnie – przy znacznych przegrzaniach zabiegi muszą być letnio – chłodne, stosowane zazwyczaj stopniowo, łagodnie i krótkotrwale. Powodują one obniżenie podwyższonej ciepłoty ciała, zwężenie nadmiernie rozszerzonych obwodowych naczyń krwionośnych, wpływają korzystnie na samopoczucie. Trzeba zwrócić uwagę na hartowanie organizmu. Pod pojęciem hartowania rozumiemy uodpornienie organizmu na zmiany warunków środowiskowych przez ćwiczenie mechanizmów adaptacyjnych. Dotyczy to nie tylko zimna, ale także wielu innego rodzaju bodźców, także psychicznych.

b) Sauna

Sauna stanowi coraz bardziej popularny u nas zabieg ciepło – hartujący przyśpieszający proces odnowy. Właściwie stosowane kąpiele w sunie przyspieszają rozluźnienie mięśni, usuwają produkty zmęczenia i wpływają na poprawienie stanu psychicznego. Sauna nie jest jednak lekarstwem na zaległości treningowe, środkiem obniżającym ciężar ciała lub kąpielą o nadzwyczajnych nieograniczonych skutkach.16
Z uwagi na duże zainteresowanie tym zabiegiem, jak również z uwagi na niebezpieczeństwa wynikające z nieumiejętnego korzystania z sauny – podajemy kilka uwag. Z sauny nie można korzystać zbyt często. Czas trwania całego zabiegu wynosi około 30 minut. Przed wejściem do sauny, na około 1 godzinę należy wstrzymać się od picia płynów. Nie należy również pić w czasie przebywania w sunie, także na 1 godzinę po jej opuszczeniu. Temperatura wnętrza sauny przy dobrym nagrzaniu wynosi od 80 – 120 stopni Celsjusza. Po przyzwyczajeniu się do gorąca, kamienie należy polać wodą.
Z sauny należy korzystać z umiarem, racjonalnie, w sposób zapewniający należyty odpoczynek.
Wskazania przy korzystaniu z sauny:
Dobrze umyć całe ciało, osuszyć, zważyć się;
Siedzieć na dolnych ławach do czasu spocenia się, polać kamienie 0.5l zimnej wody,
Ochłodzić się prysznicem przez 1-3 min., osuszyć ponownie skórę,
Wejść do sauny, po rozgrzaniu się ponownie polać wodą kamienie, wykonać masaż gałązkami brzozowymi,
Ochłodzić ciało prysznicem,
Wytrzeć się dobrze i wypoczywać na leżaku 20 – 30 minut,
Ponowne zważenie się po zabiegu umożliwi kontrolę strat wodno – elektrolitowych.

c) Kąpiele i masaże

Oprócz oddziaływania wody na ochładzanie i ogrzewanie ciała należy wspomnieć o innych właściwościach zabiegów wodnych w odnowie biologicznej. Zaliczyć do nich należy czynnik balneochemiczny uzależnionych od zawartych w wodzie związków. W praktyce stosuje się jako zabiegi rekreacyjne kąpiele mineralne i aromatyczne przy użyciu wód zawierających przeważnie jony chlorkowo – sodowe , bromowo – sodowe i chlorkowo – jodowo – sodowe przy wykorzystaniu dostępnych w aptekach: szlamu ciechocińskiego soli iwonickiej lub nawet zwykłej, nieoczyszczonej soli kuchennej. W czasie kąpieli słonej następuje podrażnienie zakończeń czuciowych skóry powodujące przyspieszenia przekrwienia skóry.
Dodatkowych walorów nabiera kąpiel przy użyciu specjalnych aparatów typu ,,Tangentor”, ,,Aquavibron” lub innych stosuje się tzw. masaże podwodne. Przy użyciu aparatu typu ,,Tangentor” masaże wykonywane w specjalnych wannach pozwalają na stopniowanie bodźców mechanicznych. Masaż podwodny jest niezmiernie ważny po intensywnym treningu lub meczących zawodach. Można go stosować 2 – 3 razy w tygodniu.
Masaż przy użyciu aparatu ,,Aquavibron” morze być stosowany jako automasaż w kąpieli. Jest on szczególnie przydatny przy masażu mniejszych grup mięśniowych, stawów kończyn górnych i dolnych, nie wymaga stosowania preparatów poślizgowych. 
Masaż wirowy wykonywany jest w wodzie, którą wprowadza w ruch wirnik specjalnego aparatu. Praca wirnika powoduje działanie szeregu ciągłych bodźców o jednakowej sile, działających ogólnie rozluźniającą. Znane są aparaty do masażu wirowego na kończyny górne i dolne.
Masaż może być stosowany zarówno w środowisku wodnym jak również na sucho, głównie jako zabieg przyspieszający wypoczynek po wysiłkach. Najbardziej rozpowszechniony jest masaż ręczny. Musi być przeprowadzony odpowiednią techniką, stosowany na odpowiednie grupy mięsni lub pojedyncze mięsnie. Rozróżniamy masaż klasyczny, segmentarny, punktowy, izometryczny itp.17 
Masaż klasyczny polega na stosowaniu ustalonej z góry kolejności chwytów działających na całe ciało lub jego poszczególne części. Kierunek działania: do serca i do węzłów limfatycznych. Stosuje się najczęściej : głaskanie, rozcieranie, oklepywanie, ugniatanie, wstrząsanie ewentualnie inne rodzaje technik. 18
Masaż segmentarny i punktowy – stosowany jest przez działanie odpowiednimi ruchami masażysty na obwodowy układ nerwowy, tzn. segmenty rdzenia, drogi nerwowe lub określone punkty motoryczne w mięśniach. Przez odpowiedni ucisk na te okolice uzyskuje się odległe reakcje w centralnym układzie nerwowym, które z kolei doprowadzają po serii zabiegów do pożądanych zmian na obwodzie. Obydwa rodzaje masażu mogą być wykonywane tylko przez specjalistów znających doskonale topografię i fizjologię układu nerwowego.
Masaż izometryczny stosowany jest na napiętych, a nie na rozluźnionych mięśniach. Skurcz izometryczny w połączeniu z masażem współdziała w wyrabianiu siły dzięki dużemu wpływowi na rozrost włókien mięśniowych. Masaż izometryczny stosowany jest również w rehabilitacji, np. przy zanikach czy niedowładach mięśni.

d) Wykorzystanie światła, dźwięku, elektryczności i okładów w procesie odnowy

Zgodnie z opinią fachowców granica między zabiegami odnawiającymi a leczniczymi jest często płynna, stąd zachodzi potrzeba stosowania i znajomości kilku powszechnie stosowanych metod fizykoterapeutycznych, w których wykorzystuje się wpływ czynników elektrofizykochemicznych na ustrój człowieka. Światło jest, jak wiadomo, czynnikiem stymulującym czynności fizjologiczne i psychiczne człowieka, np. światło czerwone wzmaga pobudliwość, niebieskie uspokaja. Wśród wielu metod wykorzystujących czynniki fizykalne, elektrochemiczne, energię ultradźwiękową (prąd stały, zmienny, prądy diadynamiczne, wielkiej częstotliwości) najczęściej stosowane są w sporcie i nie tylko: nagrzewanie ciepłem suchym (termofor, poduszka elektryczna, lampa Sollux), parafinoterapia, naświetlanie promieniami ultrafioletowymi, diatermia krótkofalowa, okłady i zawijanie borowinowe.

Nagrzewanie lampą Sollux – stosuje się najlepiej w serii codziennych zabiegów przez 10 – 15 minut przy dolegliwościach zmęczeniowo – gośćcowych , przeciążeniowych. Przy określonych przypadkach naświetlanie może trwać do 30 minut, a nawet dłużej. Obsługa lampy Sollux jest dość prosta, ale należy zachować podstawowe zasady bezpieczeństwa określone instrukcja obsługi aparatu.19 

Naświetlanie lampą kwarcową
Przy naświetlaniu lampą kwarcową wykorzystuję się działalność promieni ultrafioletowych, które zalecane są dla zawodników najczęściej w okresie przygotowawczym i przejściowym cyklu treningowego. Naświetla się na ogół całe ciało od 0,5 do 2 minut (na każdą stronę) z odległości 1 m. Z uwagi na bezpieczeństwo osób poddawanych zabiegowi należy ustawić nieco z boku pacjenta, z dala od kaloryferów, instalacji wodnych, elektrycznych itp. Zawodnicy zbyt zmęczeni nie powinni brać naświetlań.

Prądy diadynamiczne (DD)
Mogą być stosowane wyłącznie przez fachową obsługę na zlecenie lekarza. Stosuje się je przykładając odpowiednie elektrody bezpośrednio na określone miejsce ciała pacjenta. W czasie zabiegu zwiększa się stopniowo natężenie prądu nie przekraczające granicy bólu. Zabieg trwa od 1 – 5 minut zależnie od wskazań. Prądy DD działają przeciwbólowo, na wzmożoną aktywność naczyniowo – ruchową powierzchni skóry, na zmniejszenie zakwaszenia, działają na wegetatywny układ nerwowy i zmniejszanie napięcia tkanek.

Ultradźwięki
Stosowanie ultradźwięków polega na tym, że energia kinetyczna drgających cząsteczek materii przenikając np. tkanki człowieka, stopniowo maleje przekształcając się w inne rodzaje energii (cieplna, chemiczna, elektryczna) i te właśnie rodzaje energii stanowią czynniki lecznicze. Sumaryczny efekt ultradźwięków wyraża się wzrostem ciepłoty tkanek, wzmożeniem przemian biochemicznych itp. Dzięki oddziaływaniu termicznemu można nagrzewać bardziej niedostępne i głęboko położone tkanki (np. staw kolanowy, biodrowy). Ultradźwięki stosuje się przy przewlekłych chorobach stawów, stanów przy stłuczeniach, bólach mięśniowych, przeciążonego aparatu ruchu, przy nerwobólach itp. wyłącznie przez fachowy personel na zlecenie lekaza.20 

Parafinoterapia
Tzw. okłady parafinowe stosuje się m.in. przy bólach zmęczeniowych i przeciążeniowych jednorazowo lub w serii 10 – 15 zabiegów w zależności od zaleceń lekarza. Parafinę należy rozgrzać w specjalnych ,,kuchenkach” lub w łaźni w garnku do temperatury 50 – 60 stopni Celsjusza. Należy pamiętać, że parafina jest łatwopalna. Zabieg wykonuje się nakładając na skórę kilka warstw parafiny przy pomocy szerokiego pędzla lub zamoczonego w parafinie kompresu z gazy. Po nałożeniu kompresu należy parafinę przykryć ceratą i kocem pozostawiając do wychłodzenia. Przy zachowaniu bezpieczeństwa może być stosowana w warunkach obozowych lub w domu, w ciągu całego cyklu leczniczego.

Okłady i kąpiele borowinowe – stosowane są szeroko w lecznictwie uzdrowiskowym. Kąpiele zalecane są przez lekarza w warunkach sanatoryjnych. Ambulatoryjnie stosuje się w sporcie okłady przy wykorzystaniu kostki borowinowej ,,Iwonka”, którą rozpuszcza się w wodzie o temp.40 – 50 stopni Celsjusza i dodaje garść szlamu ciechocińskiego. Z wytworzonej w ten sposób papki robi się okłady na mięśnie lub stawy przykrywając następnie ceratą i kocem. 

Stosowanie zabiegów odnawiających, a tym bardziej leczniczych powinno być uzgadniane z lekarzem opiekującym się pacjentem lub zawodnikiem, w zależności od bieżących potrzeb oraz intensywności ćwiczeń, musi być uwzględnione w opracowywaniu planów treningu. Zapewnienie fachowej obsługi przez instruktora odnowy lub technika fizykoterapii jest nieodzowne.
Ścisłe powiązanie odnowy biologicznej z procesem wysiłku musi być w pełni doceniane z uwagi na pozytywne i efektywne działanie wielu rodzajów zabiegów stosowanych w sporcie i wprowadzane w codziennej pracy zwykłego człowieka.

ZAKOŃCZENIE

Z pośród omówionych w niniejszej pracy zagadnień dotyczących odnowy biologicznej ciekawe i możliwe do zrealizowania były podpunkty z rozdziału trzeciego. Opisujące w jego pierwszej części, w jaki sposób powinien i jak mógłby wyglądać odpoczynek po trudach życia, w którym powinniśmy skończyć z codzienną rutyną, oraz z biernym wylegiwaniem się przed telewizorem itp. Musimy zrozumieć, że możemy czerpać z życia wystarczająco dużo, a jednocześnie dzieląc się nim z innymi. 
Środkami odnowy biologicznej do osiągnięcia równowagi psychofizycznej będą: sport tylko w formie rekreacji, który może być świetnym hobby w każdym wieku, zwykłe pójście na spacer do parku czy do lasu na grzyby itp. Ważna jest higiena i racjonalne żywienie pozwalające się cieszyć dobrym samopoczuciem i długowiecznością. Dla zahartowania lub przywrócenia możliwości naszego ustroju, stosować można różnego rodzaju zabiegi profilaktyczne, możliwe do wykonania samemu w domu bądź w specjalnych ośrodkach przeznaczonych do tego, tj. gabinety odnowy biologicznej, siłownię, salony masażu, przychodnie rehabilitacyjne, wszędzie tam, gdzie stosuje specjalistyczne zabiegi fizjoterapeutyczne np. masaże. Dalej, wodolecznictwo, elektrolecznictwo, światłolecznictwo, termoterapia z coraz popularniejszym leczeniem zimnem w tak zwanych kriokomorach. I wiele innych których można przytaczać w nieskończoność.
Znaczenie hasła "odnowa biologiczna" ostatnimi czasy nabrało ogromnego znaczenia, co ma związek z ogromnym krokiem, jaki wykonał świat w ciągu ostatnich dziesięcioleci. Ludzie zapłacili ogromną cenę za wygodne domy, ładne samochody, dostępność pożywienia. Wystarczy, że wejdą do pierwszego lepszego sklepu.
Ceną za nasze wygody jest wieczny brak czasu, którego wartość porównywalna jest do wartości złota. Pęd ku karierze zawodowej tzw. wyścig szczurów . Rezultatem jest pogorszenie zdrowia fizycznego i w takim samym stopniu psychicznego.
Ludzkość zaczęła szukać wytchnienia i sposobu na zahamowanie swoich słabości. Sięgnęła po zdobycze współczesnej wiedzy, a mianowicie aspekty, jakie się kryją pod hasłem odnowa biologiczna.

BIBLIOGRAFIA

1. Dawidowicz Aleksander, Eberhardt Andrzej, Ronikier Aleksander.: Zmęczenie, wypoczynek. Wiedza Powszechna, Warszawa 1978.

2. Jethon Zbigniew.: Zmęczenie jako problem współczesnej cywilizacji. PZWL, Warszawa 1977.

3. Kozłowski Stanisław.: Fizjologia wysiłków fizycznych. PZWL, Warszawa 1976.

4. Kuński Henryk, Janiszewski Mirosław.: Poradnik lekarski aktywności ruchowej osób w wieku średnim.PZWL, Warszawa 1985.

5. Straburzyńska- Lupa Anna, Straburzyński Gerard.: Fizjoterapia. PZWL, Warszawa 2003.

6. Tajniki ludzkiego umysłu wyd. Reader’s Digest, Warszawa 1997

7. Talaga Jerzy .: Piłka nożna trening. WSiT ,Warszawa 1973.

8. Wnuk- Lipiński Edmund.: Czas wolny współczesność i perspektywy. Inst. Wyd. CRZZ, Warszawa 1975

Autor mgr Tomasz Kuncik