Ania Shirley - niezwykła dziewczynka - dlaczego niechciana na Zielonym Wzgórzu? Scenariusze lekcji języka polskiego dla klas V i VI z wykorzystaniem metod TRP (twórczego rozwiązywania problemów)

TOK Lekcji twórczości – TRP w praktyce
Przykład zajęć lekcyjnych z edukacji polonistycznej dla kl. V – 45min.

Część wstępna lekcji
1. Sformułowanie i zapis tematu lekcji (w odniesieniu do celu, który założył i chce osiągnąć nauczyciel).
Temat: Ania Shirley- niezwykła dziewczynka- dlaczego niechciana na Zielonym Wzgórzu?
Cel:
doskonalenie umiejętności wypowiadania się na określony temat, zamykania myśli w obrębie zdania,
doskonalenie umiejętności motywowania postępowania bohaterów,
rozwijanie umiejętności myślenia indukcyjnego i metaforycznego,
kształtowanie umiejętności TRP,
doskonalenie umiejętności pracy w grupie.

2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia,
pogłębienia treści/zagadnień, wzbogacenia o nowości) oraz zapis treści nauczania dotyczących edukacji twórczej – TRP).

Podstawa programowa – treści nauczania z edukacji polonistycznej:
a) w zakresie czytania i słuchania uczeń: określa temat i główną myśl tekstu, identyfikuje bohaterów powieści, wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio, rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi, wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście.
b) w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury uczeń: dostrzega swoistość artystyczną dzieła, odbiera tekst kultury na poziomie podstawowym i przenośnym, dostosowuje sposób wyrażania się do oficjalnej i nieoficjalnej sytuacji komunikacyjnej oraz do zamierzonego celu, uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat, prezentuje własne zdanie i uzasadnia je.
c) w zakresie świadomości językowej: operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych.

3. Cele i treści nauczania – edukacja twórcza (TRP):
Uczeń:
- zna i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP - „metaplan” .
- rozwija zdolność dostrzegania problemów;
- ćwiczy myślenie dywergencyjne: płynność , giętkość i oryginalność;
- konstruuje wiedzę wykorzystując dostarczone źródła;
- podejmuje decyzje indywidualnie i w zespole;
- prezentuje rozwiązania i wynik pracy zespołowej;
- rozwija umiejętność właściwego podziału ról i zadań w zespole w celu sprawnego i efektywnego wykonania zadania.

FAZA I (w modelu lekcji TRP)

3/ Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił...) po dzisiejszej lekcji będziecie potrafili...
Po dzisiejszych zajęciach będziesz znał i rozumiał trudne dzieciństwo Ani Shirley- bohaterki powieści L. M. Montgomery pt. „ Ania z Zielonego Wzgórza”. W trakcie zajęć będziesz wykonywał różne zadania ułatwiające zrozumienie używanych powszechnie metafor. Pracując kartami Dixit będziesz dokonywał skojarzeń i budował proste analogie. Działając w grupie rozwiążecie postawiony problem wykorzystując technikę TRP – „metaplan”. W trakcie pracy będziecie się zastanawiać nad tym, jak wytłumaczyć postępowanie Maryli, która chciała odesłać Anię z Zielonego Wzgórza, co nią kierowało.

4/ Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było gdyby?...).

Pytanie problemowe: Dlaczego początkowo Maryla nie chciała Ani na Zielonym Wzgórzu?

5. Ćwiczenie wprowadzające do rozwiązania problemu (nawiązujące do pytania problemowego i stymulujące myślenie twórcze – dywergencyjne) – rozgrzewka intelektualna.

Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od podziału klasy na grupy 4,5-osobowe.
Każdej z grup wręcza karty pobudzające myślenie twórcze, mogą to być wycinki z gazet, kolorowych czasopism, lub karty dialogowe do gier rozwijających wyobraźnię, np. „Dixit”..Dobór kart nie powinien być przypadkowy. Zaproponowane obrazy powinny stymulować wyobraźnię, wyzwalać umiejętność tworzenia analogii i skojarzeń. Grafika kart powinna być utrzymana w dość specyficznym, metaforycznym, nawet baśniowym klimacie. Mogą to być obrazy dość abstrakcyjne, które wzbudzą zainteresowanie uczniów i wyzwolą chęć samodzielnej i grupowej interpretacji.
Nauczyciel: Obejrzyjcie uważnie zgromadzone przed wami karty. Spojrzyjcie na nie „oczami Ani”. Nadajcie im jakieś nowe, ciekawe tytuły.

Część główna lekcji

FAZA II (w modelu lekcji TRP)

6. Wprowadzenie do ćwiczenia głównego – metoda paseczkowa
a) uczniowie siedzą w kole , ciągną kolorowe paski i układają je na środku, przedstawiając wydarzenia z pierwszych lat życia Ani,
b) następnie w grupach porządkują chronologicznie paski obrazujące wydarzenia, które doprowadziły sierotę na Zielone Wzgórze:

Wyjazd pani Hammond.
Opieka nad dziećmi pani Hammond.
Pobyt w sierocińcu w Hopetown.
Narodziny w żółtym domku w Bolingbroke w Nowej Szkocji.
Śmierć rodziców z powodu febry.
Pojawienie się pani Spencer.
Wysiadka na stacji w Avonlea.
Zamieszkanie u państwa Thomasów w Marysville.
Podróż z Mateuszem.
Śmierć pana Thomasa.
Przybycie na Zielone Wzgórze.

c) kolejną propozycją jest zabawa w kalambury, kiedy uczniowie przedstawiają wylosowaną scenę z wcześniej uporządkowanego planu.

FAZA III (w modelu lekcji TRP)

7. Wykonanie ćwiczenia głównego przez uczniów z wykorzystaniem konkretnej heurystyki twórczej. Wybór techniki/metody TRP. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór formy oraz sposobu pracy.

W czteroosobowych grupach uczniowie tworzą metaplan w celu znalezienia odpowiedzi na pytanie problemowe: Dlaczego początkowo Maryla była przeciwna zatrzymania Ani na Zielonym Wzgórzu?

Jak jest? Jak być powinno?

Dlaczego nie jest tak, jak być powinno?

Wnioski:
8. Weryfikacja – sprawdzanie rozwiązania, udoskonalanie,
Uczniowie w grupach zastanawiają się nad odpowiedzią na pytanie problemowe wykorzystując technikę „metaplanu”. Przedstawiają własne pomysły. W trakcie rozmowy/dyskusji, argumentują własne zdanie. Podejmują decyzję co do trafności wyborów.

9. Prezentacja rozwiązań przez uczniów.
Grupy prezentują samodzielnie wykonane – metaplany. Każda z grup eksponuje i wyjaśnia sposób myślenia grupy i dojścia do jednego zgodnego stanowiska.

Część końcowa lekcji – podsumowanie

FAZA IV (w modelu lekcji TRP)

Uczniowie odszukują i odczytują fragmenty powieści opisujące zmiany, jakie zaszły w Ani od czasu, kiedy zamieszkała na Zielonym Wzgórzu.

Na podstawie przytoczonych cytatów formułują odpowiedzi na pytanie, jak miejsce i otaczający ludzie wpływają na przemianę dziewczynki.

10. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej):
Uczniowie siedzą w kręgu. Nauczyciel rozkłada przed nimi raz jeszcze karty Dixit i prosi o wybranie takiej karty, która ilustruje zajęcia, pokazuje drogę , którą przeszli uczniowie w ciągu 45 min. samodzielnego i grupowego działania. Prosi o uzasadnienie wyboru. Zadaje pytania ułatwiające identyfikację z problemem, np. Co nowego dzisiaj odkryliście? Co podczas dzisiejszych zajęć Was zastanowiło?

11. Informacja zwrotna od uczniów o efektywności sposobów pracy na lekcji służących uczeniu się (światła, mówiące kartki, zdania niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.)

12. Praca domowa, jako forma utrwalenia, poszerzenie wiedzy, pracy własnej wynikającej z ciekawości poznawczej ucznia.

Przygotuj widokówkę, na której przedstawisz piękno krajobrazu Wyspy Księcia Edwarda i wyślesz pozdrowienia dla bliskiej osoby.

Informacje i wskazówki dla nauczyciela związane z realizacją lekcji:
1/ Heurystyki twórcze zastosowane do rozwiązania problemu: metaplan .
2/ Formy i sposoby pracy: indywidualna, w grupach.
3/ Środki dydaktyczne i potrzebne materiały: karty dialogowe „Dixit” (do wyboru przez nauczyciela) lub wycinki z kolorowych gazet, kolorowe paseczki z wydarzeniami z życia Ani Shirley, dla każdej z grup arkusze papieru z pytaniami właściwymi do stworzenia metaplanu, kredki/ mazaki, egzemplarze powieści L. M. Montgomery „ Ania z Zielonego Wzgórza”.