Kosmiczne bajania o władzy. Scenariusze lekcji języka polskiego dla klas V i VI z wykorzystaniem metod TRP (twórczego rozwiązywania problemów)

TOK Lekcji twórczości – TRP w praktyce
Przykład zajęć lekcyjnych z edukacji polonistycznej dla kl.VI – 2x45min.

Część wstępna lekcji
1. Sformułowanie i zapis tematu lekcji (w odniesieniu do celu, który założył i chce osiągnąć nauczyciel).

Temat: Kosmiczne bajania o władzy...

Cel:
doskonalenie umiejętności wypowiadania się na określony temat, zamykania myśli w obrębie zdania z wykorzystaniem słownictwa uczniów wzbogaconego o neologizmy,
doskonalenie umiejętności pisania przemówień dla adwokata, prokuratora, sędziego, króla,
doskonalenie umiejętności przeprowadzania wywiadu,
rozwijanie umiejętności pracy z tekstem,
kształtowanie umiejętności TRP,
doskonalenie umiejętności pracy w grupie.

2. Odniesienie do podstawy programowej i zapis dotyczący jej wzbogacenia (poszerzenia,
pogłębienia treści/zagadnień, wzbogacenia o nowości) oraz zapis treści nauczania dotyczących edukacji twórczej – TRP).

Podstawa programowa – treści nauczania z edukacji polonistycznej:
a) w zakresie czytania i słuchania uczeń: określa temat i główną myśl tekstu, wskazuje bohaterów, wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio, rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi, wymienia elementy świata przedstawionego, opisuje miejsce akcji, wskazuje czas wydarzeń, wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście.
b) w zakresie analizy i interpretacji tekstów kultury uczeń: dostrzega swoistość artystyczną dzieła, odróżnia realizm od fantastyki, odbiera tekst kultury na poziomie podstawowym i przenośnym, dokonuje próby oceny postępowania głównego bohatera, uczestnicząc w rozmowie, słucha z uwagą wypowiedzi innych, mówi na temat, prezentuje własne zdanie i uzasadnia je.
c) w zakresie świadomości językowej: operuje słownictwem z określonych kręgów tematycznych.

3. Cele i treści nauczania – edukacja twórcza (TRP):
Uczeń:
- zna i stosuje do rozwiązania problemu heurystyki TRP –drama, „Wielka Siódemka” .
- rozwija zdolność dostrzegania problemów;
- ćwiczy myślenie dywergencyjne: płynność , giętkość i oryginalność;
- konstruuje wiedzę wykorzystując dostarczone źródła;
- podejmuje decyzje indywidualnie i w zespole;
- prezentuje rozwiązania i wynik pracy zespołowej;
- rozwija umiejętność właściwego podziału ról i zadań w zespole w celu sprawnego i efektywnego wykonania zadania.

FAZA I (w modelu lekcji TRP)

3/ Podanie celu w języku ucznia (będziesz: wiedział, umiał, potrafił...) po dzisiejszej lekcji będziecie potrafili...
Po dzisiejszych zajęciach będziesz znał i rozumiał treść utworu S. Lema pt. „Bajka o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”. W trakcie zajęć będziesz wykonywał różne zadania ułatwiające zrozumienie używanego słownictwa w tekście. Działając w grupie rozwiążecie postawiony problem wykorzystując technikę TRP – „dramę”. W trakcie pracy będziecie się zastanawiać , jak ocenić postępowanie króla Partobona. Będziecie umieli odczytać morał wynikający z bajki. Zaprezentujecie wypracowane przez grupę wspólne stanowisko.

4/ Postawienie pytania problemowego (otwartego: jak?, w jaki sposób?, dlaczego?, co by było gdyby?...).

Pytanie problemowe: Jak ocenić działanie władcy? Czy króla Partobona należy skazać?

5. Ćwiczenie wprowadzające do rozwiązania problemu – rozgrzewka intelektualna.

Nauczyciel rozpoczyna zajęcia od podziału klasy na grupy 3-osobowe.
W nich uczniowie opowiadać będą treść „Bajki o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła” metoda skrzynki pytań:
a) uczniowie losują wcześniej przygotowane pytania z pudełka np.: co było wielką pasją króla Poleandra Partobona ?, czego król chciał dokonać?, w jaki sposób doszło do stworzenia smoka?, jakie szkody wyrządził smok?, kto miał pomóc królowi? w co zmieniła się maszyna? jak zaistniała sytuacja odbiła się na władcy?
b) uczniowie zaznaczają fragmenty lektury, które odnoszą się do wylosowanych pytań
c) następnie formułują odpowiedzi na podstawie cytatów
d) na koniec ochotnik prezentuje treść bajki jako spójnej całości

Część główna lekcji

FAZA II (w modelu lekcji TRP)

6. Wprowadzenie do ćwiczenia głównego – praca z tekstem utworu S. Lema: „Bajka o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”
a) - uczniowie odszukują fragmenty opisujące Kyberę i działania króla,
– wyjaśniają na podstawie Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych znaczenie słowa „cybernetyka”,
- zaznaczają wyrazy opisujące strukturę cyberpaństwa i podają ich znaczenie np.: cybergaje- lasy cybernetyczne, cybergąszcze- gęste zarośla cybernetyczne, cybergąśle- cybernetyczne instrumenty muzyczne...,
- ze Słownika wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych tłumaczą termin „neologizm”,
b) – uczniowie zapoznają się z cytatami opisującymi władcę Kybery – Partobona np.:
„ Nie miał żadnych zgoła wrogów.”
„Cenił nade wszystko cybernetykę jako sztukę wojenną.”
„ Metodom strategii nowoczesnej hołdował.”
„ Aż znudziły się królowi gry wojenne na planecie i dalej postanowił sięgnąć.”
„Smok chce pozbawić mnie tronu, a co dopiero, jak narobisz ich mnóstwo!”
„Teraz jednak nie do waśni mu było, chciał tron i życie ratować.”
„ Dzięki ci, stara maszyno cyfrowa, dzięki, napracowałaś się, zasłużyłaś na odpoczynek, więc cię teraz wyłączę.”

- określają charakter władcy,
- krótko charakteryzują Partobona

FAZA III (w modelu lekcji TRP)

7. Wykonanie ćwiczenia głównego przez uczniów z wykorzystaniem konkretnej heurystyki twórczej. Wybór techniki/metody TRP. Planowanie pracy: podział ról i zadań, wybór formy oraz sposobu pracy.

Przeprowadzenie dramy polegającej na postawieniu przed sądem wojowniczego króla Partobona.
Uczniów dzielimy na pięć grup, które wyłonią z siebie postaci w konkretnych rolach- reszta stanowić będzie zespół przygotowawczy dla:
- cybersędziego,
- cyberadwokata,
- cyberprokuratora,
- króla,
- dziennikarze
W kolorowych kopertach uczniowie otrzymują słownictwo potrzebne do przeprowadzenia rozprawy sądowej właściwe dla odpowiedniej roli oraz plan cyberrozprawy.
Dziennikarze dostają pytania z WIELKIEJ SIÓDEMKI, według których przeprowadzą wywiad z królem po rozprawie.

Słownictwo dla cybersędziego
Wstać! Cybersąd otwiera cyberrozprawę. Oskarżenie skierowane ...Niech wystąpi... Oddaję głos... Proszę o przedstawienie cyberargumentów... Ogłaszam werdykt... Zamykam cyberrozprawę...

Słownictwo dla cyberprokuratora
Wnoszę... Oskarżam... Twierdzę, że... Przedstawiam dowody cyberzbrodni...
Władca Kybery szukał cyberwrogów... niszczył...marzyły mu się... doprowadził do zniszczenia... wielu cyberałów i cyberników poległo....Smok niszczył... Wnoszę o ukaranie... Jest winien zniszczenia Kybery...

Słownictwo dla cyberadwokata
Proszę o uniewinnienie... Wnoszę o przeanalizowanie... Biorę w obronę... Wyjaśnię jego postępowanie...
Cyberwojownok konstruował maszyny myślące... udoskonalał... gromadził cyberbroń, by... państwo kwitło... wynalazki pomagały... nie powinien ponieść kary... dostał nauczkę... zmienił się... wnoszę o darowanie kary...

Słownictwo dla króla
Wysoki cybersędzio! Jestem niewinny... Wynalazłem... Myślałem, że wynalazki... Nie sądziłem, że zaszkodzę... Kocham swych poddanych... Przepraszam... Obiecuję...

Dziennikarze /pytania Wielkiej Siódemki/
Kto?
Co?
Kiedy?
Dlaczego?
W jaki sposób?
Co jeśli?
Czy aby na pewno?

8. Po przygotowaniach uczniowie przystępują do przeprowadzenia rozprawy.
Po ogłoszeniu wyroku i przemowie króla, władca udzieli wywiadu dziennikarzom.

9. Następuje omówienie wspólnej pracy uczniów i ich występów. W trakcie rozmowy/dyskusji, uczniowie argumentują ostateczny wyrok sądu.

Część końcowa lekcji – podsumowanie

FAZA IV (w modelu lekcji TRP)
Odszukanie morału zawartego w bajce- metodą promyczkową .

- Przygotowanie arkusza papieru z narysowanym kołem, rozdanie uczniom karteczek samoprzylepnych i flamastrów;
- Na karteczkach uczniowie zapisują odpowiedzi na pytanie: Jaki morał wypływa z „Bajki o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”?
- Następnie umieszczają karteczki wokół koła, które będą imitować promienie słońca;
- Na koniec wspólnie wybierają propozycje najciekawsze, najtrafniejsze i przeklejają je bliżej koła.

- Uczniowie zanotują wnioski wynikające z ćwiczenia i dokończą samodzielnie zdania:

- W „ Bajce o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła” dobro zwyciężyło, ale...
- Z utworu możemy dowiedzieć się, czym jest nadużywanie...
- Nieprzemyślane decyzje mogą...
- Przekonanie o niezawodności maszyn i wynalazków może...
- Rządy dyktatorskie prowadzą do...

10. Ważne pytania nauczyciela (skłaniające uczniów do autorefleksji i samooceny/oceny koleżeńskiej):
np. Co nowego dzisiaj odkryliście? Co podczas dzisiejszych zajęć Was zastanowiło? Co sprawiło Wam problem? Czy łatwo jest osądzić człowieka?

11. Informacja zwrotna od uczniów o efektywności sposobów pracy na lekcji służących uczeniu się (światła, mówiące kartki, zdania niedokończone, kostka, kosz i walizka, buźki itp.)

12. Praca domowa, jako forma utrwalenia, poszerzenie wiedzy, pracy własnej wynikającej z ciekawości poznawczej ucznia – ciekawe zadania do wyboru (dla chętnych).
Napisz swoją bajkę science fiction.

Informacje i wskazówki dla nauczyciela związane z realizacją lekcji:
1/ Heurystyki twórcze zastosowane do rozwiązania problemu: drama, metoda promyczkowa.
2/ Formy i sposoby pracy: indywidualna, w grupach.
3/ Środki dydaktyczne i potrzebne materiały: skrzynka z pytaniami dotyczącymi treści utworu S. Lema „Bajka o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”, kilka egzemplarzy (odpowiadający liczbie grup) utworu „Bajka o maszynie cyfrowej, co ze smokiem walczyła”, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, koperty ze wskazówkami i planem rozprawy sądowej dla każdej z grup, arkusz papieru z narysowanym kołem, kolorowe samoprzylepne karteczki.