Innowacja pedagogiczna "Badam, doświadczam, rozumiem, wiem"

INNOWACJA PEDAGOGICZNA

„BADAM, DOŚWIADCZAM, ROZUMIEM, WIEM”

AUTORZY INNOWACJI: mgr Lachowska Mariola
mgr Mechelewska Anna
mgr Myśliwa Anna

RADOSZYCE 2015

WSTĘP

Prowadzenie i praca metodą projektów w szkole nie jest czymś prostym. Jest to metoda wymagająca przygotowania zarówno nauczyciela jak i ucznia, a czasem nawet osób trzecich. Nie wymaga wprawdzie rewolucyjnych zmian natury organizacyjnej, ale korekty tego typu są niezbędne dla umożliwienia realizacji projektów. Trzeba dać szansę uczniowi na samodzielną pracę, a nauczycielowi na konsultacje. Jednocześnie trzeba przyznać, że metoda projektów jest niezwykle cenna i przyjazna dla ucznia i nauczyciela. Sprzyja ich wspólnej pracy i osiąganiu wysokich efektów. Jest warta wysiłku, jakiego wymaga, by ją poznać i nią pracować.
Głównymi założeniami metody projektów jest samodzielność uczniów. Zaczyna się ona już od wyboru tematu. Jest to jedno z najważniejszych założeń metody projektów, które w decydujący sposób wpływa na poziom motywacji uczniów i poczucie odpowiedzialności. Właściwy stopień motywacji i odpowiedzialności jest gwarantem powodzenia realizacji projektu i wysokiego poziomu efektów. Samodzielność ucznia dominuje także w pozostałych etapach projektu: zbieranie, selekcja i poszukiwanie informacji, generowanie i wybór pomysłów rozwiązań, pisemne opracowanie (sprawozdanie), wdrażanie i prezentacja.
Projekt jest zadaniem, które powinno zawierać problem do rozwiązania. Z problemem mamy do czynienia wówczas, gdy na drodze do celu napotkana jest przeszkoda. Problemem może być też potrzeba zmiany sytuacji, w której występuje niezadowolenie, a także szansa jaką chce się wykorzystać. Wymaga od ucznia podjęcia szeregu działań oraz zastosowania szeregu różnego rodzaju operacji myślowych, by osiągnąć jego rozwiązanie. Między innymi z tego względu metoda projektów pozwala osiągnąć bogatą i wartościową wiązkę celów.
Bogactwo i zróżnicowanie celów można osiągnąć poprzez dość złożone zadanie. Zadanie, które nie tylko zawiera problem, ale ma także określoną strukturę i cechy, w którym każdy etap jest ważny, bo pominięcie któregoś z nich zubaża efekty.
Założeniem metody jest również to, iż projekt musi składać się z:
- samodzielnego określenia tematu przez ucznia,
- kontraktu, który sporządzony jest najpierw w postaci konspektu przez nauczyciela, ucznia lub wspólnie, a który kontraktem staje się, gdy wszystko co dotyczy projektu, zostanie między uczniem a nauczycielem uzgodnione,
- konsultacji, na których uczeń może uzyskać radę i pomoc, na których nauczyciel na bieżąco orientuje się w postępie prac nad projektem i może dokonać etapowej oceny,
- problemu do rozwiązania łącznie z realizacją i wykonaniem wyrobu,
- sprawozdania - pisemnego opracowania przebiegu realizacji projektu wraz z uzasadnieniem celów projektu, osiągnięciami i rekomendacjami dla tegoż projektu; sprawozdanie posiada także określoną budowę, choć nie zawsze musi zawierać wszystkie elementy,
- prezentacji projektów przed szerszym gronem uczniów, nauczycieli, rodziców itp.,
- oceny projektów, która najczęściej jest oceną złożoną z kilku ocen w określonych proporcjach.
Metoda projektów jest sposobem pracy ucznia i nauczyciela. Wyraźnie określa zadania, które ma do wykonania uczeń i nauczyciel. Wynika z nich, że dominuje tu samodzielność ucznia, a rola nauczyciela ogranicza się do wspierania jego wysiłków. Na poziomie edukacji wczesnoszkolnej dzieci wymagają dużego wsparcia merytorycznego, dlatego też rola nauczyciela jest bardzo ważna, aby projekt się powiódł.

OSOBY WDRĄŻAJĄCE INNOWACJE
Nauczyciele edukacji wczesnoszkolnej, uczący w Szkole Podstawowej
im. gen. bryg. Antoniego Hedy Szarego w Radoszycach.

TERMIN WPROWADZENIA I CZAS TRWANIA INNOWACJI
0l września 2015 r. do 30 czerwca 2016 r.

MIEJSCE REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ
Szkoła Podstawowa im. gen. bryg. Antoniego Hedy Szarego w Radoszycach

ZAKRES REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ
Pierwszy etap edukacyjny: klasy I - III

OPIS REALIZACJI INNOWACJI PEDAGOGICZNEJ

Innowacja pedagogiczna „BADAM, DOŚWIADCZAM, ROZUMIEM, WIEM” w Szkole Podstawowej im. gen. bryg. Antoniego Hedy Szarego w Radoszycach zaistniała w związku z potrzebą kształtowania i rozwijania następujących umiejętności wśród uczniów:
• dobór, wykorzystanie posiadanej oraz zdobywanie nowej wiedzy potrzebnej do realizacji projektu,
• posługiwanie się sprzętem,
• posługiwanie się źródłami informacji,
• operowanie informacją (dobór, selekcja, ocena),
• podejmowanie decyzji,
• poczucie odpowiedzialności,
• ocenianie i samokontrola,
• dostrzeganie i formułowanie problemów,
• rozwiązywanie problemów,
• organizacja pracy (planowanie, podział zadań),
• współdziałanie - praca w grupie,
• komunikowanie inne umiejętności interpersonalne,
• prezentowanie,
Wdrażana innowacja metodyczna będzie uwzględniać treści przyrodnicze zawarte w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla pierwszego etapu edukacyjnego.
Metoda projektów będzie sposobem pracy ucznia i nauczyciela. Dominować będzie tu samodzielność ucznia, a rola nauczyciela ograniczy się do wspierania jego wysiłków.
Oprócz założeń ogólnych istnieją zasady szczegółowe odnoszące się do metody projektów. Na szczeblu nauczania początkowego są to następujące zasady:
• uwzględnianie różnych form aktywności ucznia,
• elastyczność czynności uczniów w zależności od tematu,
• w realizacji projektów wyraźnie uwzględnia się etapy działań: przygotowanie, realizację, utrwalenie i ocenę,
• różnicowanie czasu pracy i przerw,
• eksponowanie czynności praktycznych uczniów jako podstawy czynności teoretycznych,
• racjonalny dobór czasu nauki z przeznaczeniem na ćwiczenia umiejętności szkolnych i pozostałe działania uczniów.
Przestrzegając założeń pracy metodą projektów damy uczniom szansę rozwijania szeregu umiejętności, które w przyszłości wysoko będą cenione w dorosłym życiu.
Planowanie projektu obejmie szereg czynności od pomysłu na projekt, do jego powiązania z celami realizowanego programu nauczania, wyboru wiedzy i umiejętności, które mają rozwijać uczniowie, zadania które mają wykonać, sposobu prezentacji i systemu oceniania. Efektem planowania będzie instrukcja dla uczniów opisująca, co i w jaki sposób mają zrobić, jak zaprezentować wyniki swojej pracy, a także precyzująca, za co i jak będą oceniani. Odpowiedzialność za ten etap spoczywać będzie przede wszystkim na nauczycielu. Uczniowie mogą być jednak włączeni, np. w wybór tematu projektu, a także powinni udzielić nauczycielowi informacji zwrotnej na temat tego, czy instrukcja jest zrozumiała.
Za realizację projektu odpowiedzialni są uczniowie. Nauczyciel pełni wówczas rolę konsultanta i osoby udzielającej wsparcia.
Odpowiedzialność za ocenę projektu spoczywa zarówno na nauczycielu (zaproponowanie sposobu i narzędzi do oceny), jak i na uczniach (samoocena, ocena prezentacji innych grup).
Pierwsza ważna decyzja związana z zaplanowaniem projektu dotyczy wyboru celów. Musimy odpowiedzieć sobie na pytania:
• Czego uczniowie mogą się nauczyć, realizując projekt?
• Jakie treści programowe najlepiej się do tego nadają?
• Na jakie umiejętności położymy nacisk?
Wybór celów może być uwarunkowany wieloma czynnikami. Jednym z nich jest zgodność celów projektu z podstawą programową i specyficznym aspektem, np. szkolnym programem wychowawczym.
Cele projektu uwzględnią treści podstawy programowej. Odpowiadać będą potrzebom, możliwościom i zainteresowaniom uczniów. Warto najpierw poznać rzeczywiste zainteresowania uczniów, to co ich pasjonuje, o czym najczęściej rozmawiają podczas przerw. Następnie zaś włożyć trochę wysiłku w poszukiwanie związków pomiędzy tymi zainteresowaniami, a treściami podstawy programowej. Uczniowie chętniej zaangażują się w pracę, jeśli zorientują się, że to, o czym się uczą ma jakiś związek z ich codziennymi sprawami.
Wybór umiejętności, jakie uczniowie mają rozwijać realizując projekt, powinny także wynikać z diagnozy ich potrzeb i możliwości. Określając cele projektu w tym zakresie warto skupić się na jednej umiejętności, na którą szczególnie chcemy zwrócić uwagę. Na przykład chcąc rozwijać umiejętność współpracy w grupie, powinniśmy tak zaprojektować zadanie, aby uczniowie rzeczywiście mieli okazję do współpracy. Także system oceniania projektu powinien umożliwić uczniom uzyskanie użytecznej informacji o tym, w jakim stopniu potrafią współpracować i na ile rozwinęli te umiejętności, realizując projekt.
Dobrym pomysłem na to, by w trakcie pracy uczniowie pamiętali o celach projektu jest zapisanie ich w postaci "pytań badawczych" . Chodzi tu o pytania, które dotyczą jakiegoś istotnego problemu związanego z treściami projektu. Wykonując zadanie, uczniowie powinni poszukiwać odpowiedzi na te pytania.
Planując określony projekt, warto zastanowić się nad tym, co może nam pomóc w jego realizacji. Chodzi tu nie tylko o posiadane materiały i pomoce dydaktyczne, ale także osoby, instytucje czy organizacje działające w środowisku szkoły. Refleksja na ten temat może spowodować, że przyjdą nam do głowy zasoby, o których wcześniej nie pomyśleliśmy. Biorąc pod uwagę materiały, które sami gromadzimy, a także zbiory biblioteki szkolnej i innych instytucji działających w środowisku lokalnym, potencjalnych zasobów jest tak wiele, że dopóki nie pomyślimy o nich w kontekście konkretnego projektu, to łatwo niektóre z nich przeoczyć.
Po ustaleniu, czego uczniowie mają się nauczyć, realizując projekt i oszacowaniu zasobów, pora by określić zadania jakie mają wykonać uczniowie, aby osiągnąć zadane cele.
Zadania, które proponujemy uczniom mogą mieć charakter indywidualny lub zespołowy. W przypadku zadania indywidualnego uczniowie rozwijają umiejętność planowania swojej pracy, uczą się odpowiedzialności i samodyscypliny. Z kolei zadania zespołowe pozwalają im rozwijać umiejętności związane z pracą w grupie.
Wybór konkretnego zadania powinien wynikać z celów projektu. Jeśli zakładamy, że uczniowie nauczą się korzystania z różnych źródeł informacji i współpracy w grupie, to zadanie musi być tak pomyślane, by uczniowie mogli te cele osiągnąć. A zatem powinno to być zadanie realizowane zespołowo, a wewnętrzna struktura grupy powinna sprzyjać współpracy. Można to osiągnąć poprzez podział ról i zadań oraz obarczanie odpowiedzialnością za ostateczny efekt wszystkich członków grupy. Ponadto zadanie powinno wymagać od uczniów, by rzeczywiście poszukiwali informacji w różnych źródłach.
Dobrym sposobem na zwiększenie zaangażowania uczniów i uatrakcyjnienia projektu jest zaplanowanie udziału w nim osób z zewnątrz. W roli tej mogą wystąpić różne osoby w zależności od zadania realizowanego przez uczniów.
Kolejnym etapem planowania projektu jest określenie form prezentacji. Stanowi ona podsumowanie efektów długiej, często wielotygodniowej pracy uczniów. Bogactwo zebranych materiałów i przeżytych doświadczeń muszą pomieścić w kilkunastominutowym, często publicznym wystąpieniu.
Decyzje w sprawie formy prezentacji możemy podjąć sami (zapisując to w instrukcji), albo pozostawić ją uczniom. Ważne jest, by wszystkie prezentacje odbywały się w tych samych warunkach i miały określony czas trwania. Warto zachęcić uczniów do korzystania ze środków audiowizualnych i innych pomocy, które mogą ułatwić odbiór prezentacji słuchaczom.
Prezentacja może stać się dla uczniów jeszcze bardziej ekscytującym przeżyciem, jeśli wezmą w niej udział zaproszeni goście. Mogą to być np. eksperci, którzy wcześniej współpracowali z uczniami w trakcie realizacji projektu.
W roli gości mogą też wystąpić uczniowie z innych klas, nauczyciele, albo rodzice. Ich udział nada zwyczajnej lekcji szkolnej walor szczególnego wydarzenia, które zmobilizuje uczniów do większego wysiłku.
Ważnym etapem planowania projektu jest opracowanie systemu oceniania. Chodzi o to, by wszystko to co składa się na ocenianie było spójne wewnętrznie i spójne z celami projektu. Ocenianie w znacznym stopniu decyduje o tym, czy cele projektu zostaną zrealizowane. Wynika to z faktu, że uczniowie podejmują decyzje dotyczące tego, czego się uczyć i w co się angażować pod wpływem sugestii zawartych przez nauczyciela w systemie oceniania. Inaczej mówiąc, uczniowie poświęcą więcej uwagi temu, co jest przez nauczyciela oceniane.
Ostatnim elementem planowania jest ustalenie przebiegu i kolejność zajęć, podczas których będzie realizowany projekt. Jest to szczególnie ważne założenie edukacji wczesnoszkolnej.

CELE EDUKACYJNE

1) Nauczanie zgodne z zakresem innowacji pedagogicznej „ Badam, doświadczam, rozumiem, wiem” służyć ma wszechstronnemu rozwojowi uczniów i przygotowaniu ich do kontynuowania kształcenia na wyższym etapie edukacyjnym .
2) Rozbudzanie zainteresowań przyrodniczych uczniów.
3) Kształtowanie postaw prospołecznych, rozwijania odpowiedzialności za działania własne i zespołu oraz umiejętności pracy w grupie.
4) Rozwijanie u uczniów wytrwałości, samodzielności, asertywności, komunikatywności.
rozwijanie zainteresowań i zdolności przyrodniczych uczniów na I etapie edukacyjnym.

Cele operacyjne – uczniowie:
• aktywnie uczestniczą w zajęciach, podejmują działania w ramach realizacji różnorodnych zadań,
• korzystają z różnych źródeł informacji, wykorzystują w pracy technologię informacyjną,
• dostrzegają przyrodę w różnych aspektach życia,
• wykonują zadania na podstawie instrukcji,
• planują i organizują pracę indywidualnie, w parach, grupach,
• rozwiązują problemy i poszukują różnych sposobów ich rozwiązania,
• podejmują różnorodne działania realizując projekt,
• dokonują samokontroli i samooceny.

METODYKA PROWADZONYCH ZAJĘĆ

Preferowane będą aktywne metody pracy pozalekcyjnej:
• rozmowa nauczająca, pogadanka, elementy wykładu jako metody przygotowujące do
działań praktycznych z wykorzystaniem pomocy dydaktycznych w postaci albumów, prezentacji multimedialnych, filmów dydaktycznych,
• dyskusja,
• praca w grupach,
• ćwiczenia praktyczne indywidualnie i w grupach,
• praca samodzielna.

TREŚCI NAUCZANIA

Treści nauczania zgodne z podstawą programową dla I etapu edukacyjnego (wybrane zagadnienia z edukacji przyrodniczej i społecznej).

BLOK TEMATYCZNY: „ZWIASTUNY WIOSNY”
(propozycje do wykorzystania):
• „Wiosenne rośliny”
• „Co słychać w świecie zwierząt?”
• „Elementy pogody”
• „Wiosna astronomiczna i kalendarzowa”.
Cele projektu:
• zdobycie wiadomości na temat zwiastunów wiosny,
• zbudowanie przyrządów do obserwowania pogody,
• umiejętność odczytywania pomiarów,
• umiejętność sporządzenia notatki z wykorzystaniem zasobów internetowych,
• przedstawienie wyników pracy w formie prezentacji.

BLOK TEMATYCZNY: „W ZDROWYM CIELE – ZDROWY DUCH”
(propozycje do wykorzystania):
• "Piramida zdrowego odżywiania"
• "Sport to zdrowie",
• "Odżywiamy się zdrowo i kolorowo – rola warzyw i owoców",
• „Moda na każdą pogodę”
• „Jak spędzamy czas wolny?”
Cele projektu:
• wyrabianie nawyków zdrowego odżywiania i trybu życia,
• współpraca w grupach podczas wykonywania zadań,
• wykonanie 2 albumów: "Odżywiamy się zdrowo i kolorowo", "Sport to zdrowie",
BLOK TEMATYCZNY: „MALI BADACZE”
(propozycje do wykorzystania):
• „Jak powstaje burza?”
• „Jak powstaje tęcza?”
• „ Dlaczego mamy dzień i noc?”
• „Jak wygląda życie na biegunach?”
• „Dlaczego ludzie chcieli polecieć w kosmos?”
• „Wyruszamy na afrykańskie safari”
Cele projektu:
• zdobywanie wiedzy i umiejętności potrzebnych we współczesnym świecie,
• wdrażanie do dokładnej obserwacji otaczającego nas świata pod kątem zachodzących w nim zjawisk fizycznych i przyrodniczych,
• kształtowanie umiejętności pracy w zespole,
• rozwijanie wyobraźni i pomysłowości uczestników,
• uczestniczenie w doświadczeniach, pokazach, formułowanie wniosków z obserwacji,
PLAN DZIAŁAŃ DO PROPONOWANYCH BLOKÓW TEMATYCZNYCH:

1. Korzystanie z różnych źródeł wiedzy.
2. Spotkanie z ekspertem.
3. Zajęcia w terenie.
4. Zajęcia badawcze.
5. Przetwarzanie wiedzy.
6. Prezentacja.

PROCEDURY OSIĄGANIA CELÓW

Osiągnięcie wyznaczonych celów jest uwarunkowane stosowaniem odpowiednich metod i form pracy. Proponowane w programie metody są zróżnicowane, odwołują się do różnych stylów uczenia się i powinny być stosowane przemiennie.
Korzystanie z metod aktywnych pozwala uczniom zdobywać własne doświadczenia w zakresie podstawowych pojęć i wiedzy przyrodniczej. Podstawą organizacji pracy przy realizacji programu jest podmiotowość ucznia oraz jego preferencje i potrzeby.
Zadaniem nauczyciela jest koordynowanie procesem uczenia się i zachęcanie uczestników zajęć do podejmowania różnorodnych aktywności poprzez zadawanie pytań, poszukiwanie odpowiedzi, rozwiązywanie zadań, zaspokajanie ciekawości poznawczej uczniów.
Uczeń powinien ponadto wykształcić w sobie cechy:
• zdyscyplinowania, współpracy w grupie, asertywności
• wysokiej wymagalności wobec siebie i innych,
• zaradności,
• pewności siebie, śmiałości w kontaktach interpersonalnych.

KRYTERIA OCENY EWALUACJI PRACY UCZNIA

Ocenie podlegać będzie to, co jest rzeczywiście ważne i co zawarliśmy w celach projektu. Jeśli zdecydowaliśmy, że ważne są określone treści, to powinny one stanowić merytoryczną podstawę zadania, a następnie być oceniane. Istotne jest też to, że system oceniania powinien dostarczać uczniom informacji użytecznych w treści i łatwych do przyjęcia w formie. Dzięki tym informacjom uczniowie powinni znać stan swojej wiedzy i doskonalić umiejętności. Dlatego też powinny to być informacje o tym, co ważne, a nie o tym co łatwiej ocenić. Nie oznacza to, że wszystkie cele projektu muszą być uwzględnione w równym stopniu przy systemie oceniania.
Specyficznym aspektem systemu oceniania jest planowa i systematyczna refleksja uczniów nad tym, jak przebiega proces uczenia się, co im w tym pomaga, a co przeszkadza. Zebranie informacji na ten temat powinno być częścią podsumowania projektu. Podobnie zresztą nauczyciel powinien poddawać refleksji swoje działania na etapie planowania i realizacji projektu.
Ocenianie powinno być stałym elementem uczenia się i odbywać się systematycznie. W trakcie pracy uczniów nad zadaniem nauczyciel powinien udzielać informacji pozwalających korygować ewentualne błędy oraz ocenić stopień zaawansowania pracy. Czasami warto też zebrać informacje na temat podstawowych zagadnień stanowiących merytoryczną podstawę projektu, aby przekonać się, czy uczniowie dysponują wiedzą wystarczającą do tego, by wykonać zadanie.
Szczególnym aspektem systemu oceniania jest ocena efektów projektu oraz sposobu ich zaprezentowania przez uczniów. Do oceniania można na tym etapie włączyć także gości lub ekspertów.
Opanowanie wszystkich umiejętności określonych w programie innowacji jest warunkiem uzyskania przez ucznia pozytywnej oceny. Obserwowanie i rejestrowanie osiągnięć uczniów odbywać się będzie w toku realizacji projektu jak i po jego zakończeniu. W miarę postępów realizacji projektu zakres sprawdzania i oceniania będzie się rozszerzał - ewaluował. Zasady jej stosowania będą zawarte w regulaminach oceniania.

OPIS PLANOWANEJ PROCEDURY I NARZĘDZI EWALUACJI WEWNĘTRZNEJ

Cele:
• Sprawdzenie, czy cele zakładane w programie nauczania zostały osiągnięte.
• Analizowanie treści, metod i organizacji prowadzonych zajęć.
• Dostosowanie treści programowych do potrzeb i oczekiwań uczniów.

Kryteria:
80 % pozytywnych opinii – cele zostały osiągnięte w stopniu wysokim
50 % pozytywnych opinii - cele zostały osiągnięte w stopniu zadawalającym.
Poniżej 50% pozytywnych opinii - cele zostały osiągnięte w minimalnym stopniu

Pytania kluczowe:
1. W jakim stopniu cele zostały zrealizowane?
2. W jakim stopniu potrzeby i oczekiwania uczniów są spełnione?
3. W jakim stopniu wiedza i umiejętności nabywane w trakcie nauki są przydatne w dalszym kształceniu?

Metody zbierania danych:
Ewaluacja prowadzona będzie po zakończeniu realizacji innowacji pedagogicznej.
Zbieranie informacji od uczniów odbywać się będzie za pomocą kwestionariuszy ankiet. Dokonuje tego nauczyciel prowadzący zajęcia.