E-uzależnienia, bezpieczeństwo w Internecie

E – uzależnienia, bezpieczeństwo w Internecie

Uzależnienie od Internetu – korzystanie z globalnej sieci w sposób zaburzający relacje z rzeczywistością, uzależnieni tracą kontrolę nad zachowaniem, znacznie pogarsza się ich funkcjonowanie w sferze fizycznej, psychicznej, interpersonalnej, społecznej, rodzinnej i ekonomicznej.
Uzależnienie behawioralne (czynnościowe) to zespół objawów związanych z utrwalonym, wielokrotnym powtarzaniem określonej czynności (lub grupy czynności) w celu uzyskania takich stanów emocjonalnych jak przyjemność, euforia, ulga, uczucie zaspokojenia. Do uzależnień behawioralnych należy między innymi e – uzależnienie.
E-uzależnienie to uzależnienie od czynności podejmowanych za pośrednictwem Internetu z wykorzystaniem komputera, tabletu, smartfona. Te E-czynności to:
a) odtwarzanie i kopiowanie muzyki, filmów (multimediów) i oprogramowania z sieci,
b) korzystanie z portali społecznościowych, gier sieciowych, elektronicznego hazardu, internetowej pornografii, poczty elektronicznej, handlu internetowego, czatów i komunikatorów internetowych,
c) przeglądanie i gromadzenie informacji z Internetu.
Nowoczesne technologie komunikacyjne trwale i w nieodwracalny sposób zmieniły obraz współczesnej rzeczywistości. Dlatego e – uzależnienie jest nasilającym się problemem, dotykającym coraz młodszych użytkowników nowoczesnych technologii. Uczniowie zagrożeni są głównie nałogowym korzystaniem: z portali społecznościowych, gier internetowych, multimediów, komunikacji online, dokonywaniem zakupów w sieci, e-hazardem i uzależnieniem od telefonu komórkowego/smartfona (fonoholizm).

Czynniki sprzyjające e – uzależnieniom:
Czynniki wewnętrzne
1. Brak dojrzałości emocjonalnej
2. Niska samoocena, negatywny wizerunek samego siebie
3. Brak wiary we własne siły
4. Brak zainteresowań
5. Potrzeba dowartościowania się, zaistnienia, uznania
6. Nieumiejętność budowania relacji społecznych (nieśmiałość)
7. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem

Czynniki zewnętrzne związane z domem rodzinnym
1. Brak poczucia bezpieczeństwa, miłości
2. Brak zainteresowania dzieckiem
3. Wychowanie bez norm i zasad
4. Słaby kontakt z rodzicami
5. Brak kontroli ze strony rodziców
6. Źle zaplanowany czas wolny
7. Nieprawidłowe wzorce w rodzinie w zakresie danej e – czynności
8. Problemy rodzinne, zła atmosfera, kłótnie
9. Coraz niższe koszty zakupu sprzętu komputerowego i dostępu do Internetu

Czynniki zewnętrzne związane ze szkołą i rówieśnikami
1. Słaba więź ze szkołą, problemy w nauce
2. Trudność w odnalezieniu się w społeczności klasowej, szkolnej
3. Nieprawidłowe relacje między rówieśnikami
4. Nieumiejętność komunikowania się z kolegami, koleżankami
5. Brak zajęć pozalekcyjnych
6. Brak zajęć o tematyce uzależnień od Internetu

Objawy e – uzależnień:
1. Silne zaangażowanie, obsesyjne myślenie o Internecie
2. Zwiększająca się ilość czas przebywania w Internecie
3. Nieudane próby kontrolowania czasu spędzonego w Internecie
4. Odczuwanie przygnębienia, niepokoju i podenerwowania z powodu ograniczenia lub zrezygnowania z korzystania z Internetu
5. Występowanie problemów społecznych wynikających z zaabsorbowania Internetem
6. Okłamywanie ludzi z najbliższego otoczenia w celu ukrycia wzrastającego zaangażowania w sprawy Internetu

Symptomy uzależnienia:
Symptomy uzależnienia od urządzeń cyfrowych podłączonych do sieci internetowej dotyczą: emocji (brak poczucia bezpieczeństwa, brak wpływu na dziejące się wydarzenia, niepokój i lęk związany z byciem poza głównym obiegiem informacji), zachowań (np. nierozstawanie się z własnym telefonem, ciągłe dotykanie i odblokowywanie ekranu, korzystanie z telefonu o każdej porze dnia i nocy, nałogowe oczekiwanie na kontakt innych) jak i przekonań (np. niewyobrażanie sobie dnia bez używania smartfona). Dziecko pogarsza się w nauce, coraz częściej zapomina, ma kłopoty z koncentracją, reaguje agresywnie w momentach, gdy rodzice nakazują wyłączenie komputera. Jest w zupełnie innym świecie, wołane - nie reaguje, ma kłopoty z zaśnięciem, błaga, żeby mogło grać jeszcze trochę dłużej, prosi o możliwość przejścia jeszcze jednego etapu w grze. Ewidentnie widać, że ono jest nadmiernie zaangażowane, nie jest w stanie wyłączyć gry, nie reaguje na nasze prośby, a czasami odpowiada wręcz agresywnie. Gdy dziecko przestaje jeść, nie chce wykonywać takich prostych codziennych czynności, bo przymus grania jest silniejszy od niego – takie objawy świadczą o tym, że to już jest uzależnienie.

Negatywne konsekwencje e – uzależnień:
1. Problemy w relacjach interpersonalnych – trudności w prowadzeniu bezpośrednich rozmów, ubogie słownictwo, brak tematów do rozmowy. Problemy te prowadzą do zamykania się w swoich świecie, fizyczne odcięcie od świata społecznego, wyobcowanie ze środowiska (rówieśniczego i rodzinnego), a następnie ograniczenie funkcjonowania społecznego tylko do znajomości wirtualnych.

2. Problemy szkolne – słabe wyniki w nauce lub ich pogorszenie, częste absencje, powtarzanie lub zagrożenie powtarzaniem klasy. Na poziomie funkcjonowania poznawczego dochodzi do zaburzeń uwagi, problemów z koncentracją oraz skupienia myśli tylko na tematyce związanej z daną e – czynnością.

3. Konsekwencje zdrowotne – brak aktywności fizycznej (otyłość), siedząca pozycja (bóle kręgosłupa, barków, karku, nadgarstków i mięśni, zmiany w postawie ciała), stosowanie używek, zaniedbywanie potrzeb fizjologicznych (jedzenie, higiena), choroby oczu, pojawienie się trudności z oddychaniem związanych z niedoborem tlenu.

4. Choroby psychiczne i emocjonalne – zaburzenie osobowościowe (ubogie treści dotyczące ja, niskie poczucie własnej wartości i mała wiara w siebie, mniejsze lub większe zaburzenia tożsamości czy niewłaściwe wzorce zachowań). Zaburzenia emocjonalne (depresja lub nastroje depresyjne, nerwowość, drażliwość, agresja, pobudliwość, spadek odporności psychicznej i syndrom odstawienia).

5. Problemy z prawem – łamanie zasad współżycia społecznego. Zdarza się, że w celu pozyskania pieniędzy na np. e – zakupy dochodzi do podbierania pieniędzy rodzicom, wynoszenia rzeczy z domu do sprzedaży, kradzieże, wymuszenia, pożyczanie i nieoddawanie pieniędzy, młode dziewczyny są skłonne prostytuować się.

Zagrożenia:
1. Szkodliwe treści (pornografia, używki, przemoc, samookaleczenia, śmierć, treści nawołujące do nietolerancji, rasizmu, namawiające do przystąpienia do sekty)
2. Wirtualna prostytucja
3. Niebezpieczne kontakty
4. Cyberprzemoc
5. Prywatność (w sieci zostawiamy całą mapę swojego dnia, począwszy od treningów sportowych, po miejsca, które odwiedzamy)
6. Nękanie w Internecie
7. Nadmierne korzystanie z Internetu

Terapia młodzieży uzależnionej od Internetu:
1. Odkrywanie i rozwijanie potencjału (przekierowanie z e – aktywności na inne zainteresowania, wzmacnianie poczucia własnej wartości, poznanie siebie)
2. Kontakt z rówieśnikami w realu (uczenie bycia razem i radości z bycia razem, zajęcia dotyczące właściwych relacji interpersonalnych i postaw)
3. Asertywność w relacji z samym sobą (asertywność, umiejętność stawiania granic, poczucie odpowiedzialności za swoje działania)
4. Organizacja czasu (nawyk wyłączania komputera po określnym czasie)
5. Zastąpienie gier dysfunkcyjnych edukacyjnymi (przekierowanie zainteresowań na gry o potencjale edukacyjnym)
6. Szanse i zagrożenia w korzystaniu z Internetu (uświadamianie szans i zagrożeń wynikających z korzystania z Internetu jako podstawa podejmowania świadomych wyborów, wyrobienie dystansu wobec komputera jako jedynego środka do realizacji różnych celów, uświadamianie konsekwencji określonych zachowań związanych z korzystaniem z Internetu, uświadamianie mechanizmów i czynników sprzyjających e-uzależnieniom, zapoznanie z wiedzą prawną)

Co możemy zrobić jako nauczyciele:
1. uświadamiać uczniom, rodzicom i nauczycielom negatywne społeczne, etyczne i prawne konsekwencje rozwoju TI
2. promować odpowiedzialną postawę dorosłych oraz prawo dzieci do bezpiecznego korzystania z Internetu
3. kształtować świadomego i mądrego użytkownika mediów
4. uświadomić dzieciom i rodzicom jakie korzyści niesie Internet
5. uświadamiać dzieciom i rodzicom jakie zagrożenia wynikają z użytkowania Internetu
6. motywować do dbania o cudze i własne bezpieczeństwo w Internecie
7. nadzorować obszary internetowe, po których porusza się uczeń
8. zapoznać dzieci i rodziców z zasadami bezpiecznego korzystania z Internetu
9. informować dzieci i rodziców o możliwościach wsparcia ze strony organizacji zajmujących się zwalczaniem nielegalnych treści w Internecie

Bezpieczeństwo w sieci:
Zasady korzystania z Internetu:
1. Nie ufaj osobom poznanym w sieci, nie spotykaj się z osobami poznanymi w sieci
2. Nie podawaj swoich prywatnych danych osobom poznanym w sieci
3. Nigdy nie podawaj swoich haseł
4. Nie zgadzaj się na połączenie video podczas rozmowy z osobą poznaną w sieci
5. Mów głośno, jeśli coś jest nie tak
6. Zabezpiecz swój komputer
7. Chroń swoje zdjęcia
8. Nie wierz wszystkiemu co czytasz w sieci
9. Nie odpowiadaj na zaczepki w sieci, ale też nie dokuczaj innym

Literatura:
Uzależnienia od e-czynności wśród młodzieży: diagnoza i determinanty. Raport; Opracowanie: Małgorzata Styśko-Kunkowska i Grażyna Wąsowicz, 2014
Uzależnienia behawioralne dzieci i młodzieży. Kiedy kończy się przyjemność a zaczyna uzależnienie, 2017