Uzależnienie dzieci od Internetu

Pracując w przedszkolu oraz w gabinecie jako psycholog coraz częściej spotykam się z przypadkami uzależnienia dzieci od Internetu i od gier komputerowych. Internet sam w sobie nie jest ani dobry, ani zły. To tylko integralna cyfrowa część otaczającego nas świata, którą dzieci wcześniej czy później poznają. Internet może być wykorzystany dla dobra dziecka. Teraz w sieci dostępne są różne zasoby informacyjne, edukacyjne, rozwijające gry i programy. Przy pomocy Internetu można komunikować się z odległymi przyjaciółmi i krewnymi.
Jednak Internet czasami staje się źródłem uzależnień nawet już w wieku przedszkolnym. Rzeczywistość pokazuje, że większość rodziców przymyka oko na internetowe zainteresowania dzieci i nie myśli o niebezpieczeństwach jakie może zawierać wirtualny świat. Lista niebezpieczeństw jest duża - uzależnienie od Internetu, hazard, oszustwo, trolling, hejt, niebezpieczne informacje itp.
Im młodsze jest dziecko, tym cieńsza jest granica między światem rzeczywistym, a wirtualnym. Bogata wyobraźnia dziecka nie potrafi rozdzielić tych dwóch światów. Wpływ Internetu może zakłócać postrzeganie rzeczywistości przez dziecko. Często zachowania widoczne w grach, Internecie, dzieci przenoszą do świata rzeczywistego. Młodsze dzieci zaczynają myśleć, mówić i funkcjonować jak bohaterowie gier, tracą poczucie czasu, naśladują zachowania agresywne, asocjalne i odbierają te zachowania jako normę społeczną. Gry w wirtualnym świecie również mocno zmieniają psychikę dzieci starszego wieku. Zdarzały się przypadki, gdy nastolatki popełniły morderstwa w trakcie lub w oparciu o gry komputerowe.
Uzależnienie od Internetu jako zaburzenie pojawiło się na liście zaburzeń i chorób psychicznych nie tak dawno. W obecnym ICD-11 od 2016 r. (zaburzenia psychiczne i behawioralne, American Psychiatric Association, APA) pojawiła się definicja „Zaburzenia spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych lub zachowaniami uzależniającymi”.
Zachowanie uzależniające jest zdefiniowane jako zaburzenie psychiczne „charakteryzujące się zaburzeniami kontroli gier, zwiększającym się pierwszeństwem gier w stosunku do innych działań do tego stopnia, że gry dominują nad innymi zainteresowaniami oraz codziennymi czynnościami, a także kontynuacją gry mimo wystąpienia negatywnych skutków” [2]... ICD-11 wprowadza zatem rodzaj uzależnienia od Internetu, który ma również zastosowanie do nadmiernych nawyków związanych z graniem offline.
Badania na temat uzależnienia od Internetu dzieci w wieku przedszkolnym nie były jeszcze przeprowadzone przez polskich naukowców. Natomiast „badania dzieci w wieku 9-16 lat pokazują, że obecnie z Internetu przynajmniej raz w tygodniu korzysta w Polsce ich aż 98 proc. Większość z nich zagląda do sieci codziennie lub prawie codziennie. Z ostatniego badania EU Kids Online przeprowadzonego wśród dzieci z 25 państw Europy wynika, że niedojadanie lub niedosypianie z powodu surfowania po sieci deklaruje prawie 20 proc. polskich nastolatków. Ponad 30 proc. z nich odczuwa dyskomfort, kiedy nie ma dostępu do sieci, a 35 proc. przyznaje, że Internet ma niekorzystny wpływ na ich relacje z rodziną lub przyjaciółmi.” [3]. Ze swoich obserwacji, z rozmów z dziećmi, rodzicami i nauczycielami mogę dodać, że dzieci przedszkolnego wieku również często przebywają przy tabletach, telefonach i komputerach. Dzieci opowiadają o tym, że codziennie spędzają czas przy sprzętach multimedialnych(!). Uzależnienie od gier i Internetu powoduje dużo negatywnych skutków: zachowanie agresywne, nadpobudliwość, nerwicowość, histeria lub odwrotnie zamknięcie w sobie, trudności w nawiązywaniu kontaktu wzrokowego, bezczynność, lęki przed porażką lub niewykonaniem zadania, rezygnacja, „zawieszanie się”, odsuwanie się od dorosłych i dzieci, mówienie skrótami lub językiem slangowym (np. youtuberowski żargon), poczucie zagrożenia, pesymistyczna percepcja ludzi i życia itd.
Dla dzieci przedszkolnego wieku i dzieci młodszego szkolnego wieku najbardziej charakterystyczne są następujące rodzaje uzależnień:
• Obsesyjne surfowanie po Internecie - nieuporządkowane przejścia z jednej strony na drugą stronę (np. oglądanie różnych filmików na YouTube, na Facebook, na Instagram itd.)
• Uzależnienie od wirtualnej komunikacji i wirtualnych znajomych, rozpowszechnianie komunikacji w czatach, na forach i sieciach społecznościowych zamiast komunikacji na żywo (np., Messenger, Whatsapp, Skype i inne) .
• Uzależnienie od gier - różne gry offline i online.

W przeciwieństwie do alkoholu, nikotyny i narkotyków w przypadku uzależnienia od Internetu nie ma substancji czynnej. Niemniej jednak mechanizm powstawania zależności jest dokładnie taki sam. Te same receptory adrenaliny, serotoniny, dopaminy działają w obszarach mózgowych i tworzą się szlaki przyjemności. Nie jest to uzależnienie chemiczne, lecz psychologiczne.
Etapy są takie same jak w uzależnieniu chemicznym:
1. Przyjemność z interakcji z obiektem uzależnienia; dążenie do niego; zanurzenie w środowisku internetowym z utratą kontroli nad spędzonym tam czasem; utrata sensowności treści (na zasadzie "nie ważne co, żeby tylko w Internecie"); zaburzenie wszystkich innych działań, w tym aktywności społecznej.
2. Występowanie abstynencji. Wtedy widoczne są zewnętrzne problemy: zaczerwienienie skóry, drżenie rąk, brak powietrza, nadpobudliwość, pragnienie krzyku, histeria, agresja.
3. Pełne zanurzenie w sieci, dosłownie przez 24 godziny na dobę, a nawet jednocześnie na kilku ekranach (komputer, telefon, tablet).
4. Pełna desocjalizacja, utrata kontaktów nie tylko w przedszkolu, szkole, ale także z członkami rodziny.
Oznaki uzależnienia od Internetu:
• zwiększenie czasu spędzonego w telefonie, tablecie, na komputerze,
• spadek wyników na zajęciach w przedszkolu, w szkole,
• utrata zainteresowania tym, co się dzieje wokół,
• zaburzenia snu (nocna aktywność w wirtualnym świecie prowadzi do zakłóceń snu. Rodzice w tym samym czasie śpią i nie zdają sobie sprawy, ile godzin dziecko spędza przy komputerze i do jakiego stopnia jest ono wyczerpane w przestrzeni wirtualnej).
• często ostre wahania nastroju,
• nieodpowiednie zachowanie w odpowiedzi na propozycję wyłączenia komputera, aż do awantury.
Jak sprawdzić, czy dziecko ma problem z uzależnieniem od Internetu? Istnieje bardzo prosty sposób. Odciąć dziecko od sieci, od sprzętu medialnego (tabletu, telefonu, komputera) i zobaczyć jego reakcję. Jeśli dziecko zareaguje krzykiem, złością, awanturą i próbami dostania się do komputera za wszelką cenę to mamy problem.
Nad uzależnieniem od Internetu powinni pracować specjaliści: neurolodzy, psychiatrzy i psycholodzy. Warto również zwrócić się do centrów terapii uzależnień. Żeby pomóc dziecku rodzice muszą aktywnie współpracować ze specjalistami i wykonywać porady i zalecenia.
Profilaktyka.
Można uratować dziecko przed uzależnieniem od Internetu spełniając kilka prostych warunków:
1. Mieć czas na komunikację z dzieckiem. Ważne jest, aby rodzina miała ufną atmosferę. Kiedy rodzice sadzają swoje pociechy za klawiaturę, aby nie zakłócały ich czynności, otwierają drzwi do uzależnienia.
2. Być przewodnikami dla dzieci w Internecie. Rodzice powinni trochę wyprzedzać swoje dziecko w oswojeniu Internetu. Muszą pokazać dziecku wszystkie możliwości sieci - a nie tylko gry i sieci społecznościowe.
3. Wiedzieć, co dziecko robi w sieci. Małe dzieci nie powinny być w portalach społecznościowych. Natomiast uczniowie szkół starają się być w kontakcie z rówieśnikami i brać udział w czatach. W takim przypadku trzeba dodać dziecko do znajomych w sieciach społecznościowych i wspierać jego komunikację w Internecie. Jednocześnie będą Państwo świadomi osób, z którymi się komunikuje wasze dziecko.
4. Dbać o czas wolny dziecka. Jeśli dziecko ma wiele zainteresowań i hobby: książki, sport, muzyka, kolekcjonerstwo - nie będzie miał wiele czasu, aby bez celu wędrować po sieci, i będzie o wiele więcej motywacji do korzystania z Internetu do przydatnych celów.
Ważna uwaga: warunki te muszą być spełnione, zanim dziecko usiądzie przy komputerze, a nie wtedy, gdy jest ono już wciągnięte w wirtualny świat.
Internet jest ważnym narzędziem do wyszukiwania informacji, uczenia się i komunikacji. Aby upewnić się, że dziecko nie pogrąża się "w sieci", rodzice będą musieli znaleźć czas, by komunikować się ze swoim synem lub córką. Powinni dbać o to, aby życie i czas wolny dzieci były fascynujące i wszechstronne.

W artykule użyto dane badań:
1.http://www.kbpn.gov.pl/portal?id=1768880
2.http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_2_2017/169Gaebel_PsychiatrPol2017v51i2.pdf
3.http://www.poradnikzdrowie.pl/psychologia/nalogi/uzaleznienie-dziecka-od-internetu-i-komputera-objawy-i-przyczyny_39708.html).