Trudny rodzic - jak go zrozumieć i jak z nim współpracować

TRUDNY RODZIC- JAK GO ZROZUMIEC I JAK Z NIM WSPÓŁPRACOWAĆ

Niepełnosprawność dziecka wnosi w życie rodziny wiele zmian. Doprowadza do zmodyfikowania systemu wartości, do zmiany celów, wymusza nowe spojrzenie na jakość i znaczenie życia człowieka. Narodziny dziecka niepełnosprawnego, choroba czy wypadek wywołują zawsze silne napięcie i procesy psychodynamiczne. Trwają one długo i na ogół są one ukrywane czy tłumione, ale zawsze kiedyś wybuchają. Kontakt z osobami pracującymi z dzieckiem i opiekunami powoduje czasami gwałtowną eksplozję procesów psychoafektywnych, które nie zostały jeszcze przepracowane i opanowane. Jest to często przerażające dla obu stron i rodzi poczucie bezsilności, wstydu i odrzucenia.
Rodzice miewają wobec profesjonalistów ukryte oczekiwania, że przywrócą oni choremu zdrowe i dobre funkcjonowanie psychiczne. Wyobrażenia rodziców wobec wspólnego życia, wspólnej przyszłości ulegają przekreśleniu w momencie kiedy brak jeszcze nowych perspektyw. Pojawiają się jedynie wizje pełne niepokoju i niepewności. Ten lęk i niepewność powodują, że życie staje się bardzo trudne, a osoby dotknięte nieszczęściem stają się bardzo drażliwe na punkcie rzeczywistej lub wyimaginowanej ingerencji ze strony osób trzecich. Rodzice rzadko zgadzają się z realistyczną wizją przyszłości gdyż jest to dla nich bardzo bolesne. Często więc nadzieja zmienia się w całkowitą rezygnację i rodzice przestają oczekiwać czegokolwiek. Nie maja siły włączyć się w pracę, która miałaby przynieść zbyt skromne, ich zdaniem, rezultaty.
Rodzice- bez względu na to czy są trudni czy nie- zawsze wymagają poważnego traktowania. Podstawa skutecznego pozyskiwania rodziców do współpracy jest rzetelne zbadanie ich potrzeb oraz realnych możliwości podjęcia działań na rzecz swoich dzieci. Powszechnym błędem jest rozpoczynanie współpracy z rodzicami od prezentacji propozycji własnych i gotowych rozwiązań w miejsce wspólnego poszukiwania i tworzenia obszarów możliwej współpracy, a także budowania podstaw współodpowiedzialności za postępy w rozwoju uczniów. Bardzo istotne jest również rozpoznanie i docenienie doświadczenia rodziców w celu skutecznego wspierania rozwoju wychowanków. Działając wspólnie wzmacniamy wielokrotnie siłę swojego oddziaływania.
Pamiętajmy, że nauczyciel nie jest w stanie odpowiedzieć na wszystkie pytania i wątpliwości rodziców, ale również rozmówcy (rodzice) wcale nie oczekują od nas błyskawicznych odpowiedzi. Znacznie częściej chodzi przede wszystkim o zaprezentowanie własnych potrzeb i poglądów, a nie o uzyskanie propozycji konkretnych rozwiązań.
Nauczyciele jak i rodzice powinni wzajemnie okazywać sobie szacunek, nie lekceważyć się ,co sprzyja lepszej współpracy. Należy zwracać uwagę na język podczas rozmowy z rodzicami (unikać hermetycznego języka pedagogiki i powoływania się na autorytety).

W swojej pracy nauczyciel może spotkać się z wieloma trudnymi zachowaniami rodziców:
• agresja, awantura
- w takiej sytuacji należy narzucić jasne reguły rozmowy np. „Widzę ,że jest pan zdenerwowany. Chętnie pana wysłucham jeśli nie będzie pani/pan używać obraźliwych słów”, „Jeżeli pani/pan nie przestanie krzyczeć, odejdę”
-nie można pozwalać się obrażać, jeśli rodzic nie przerywa awantury należy przerwać z nim kontakt (wyprosić go lub wyjść samemu)
-należy unikać otwartej konfrontacji, agresywnego tonu
-trzeba być zdecydowanym, stanowczym i nie okazywać lęku (jeżeli odczuwamy lęk zmieniamy miejsce gdzie są inni nauczyciele lub rodzice, gdy poczujemy się zagrożeni śmiało prosimy o pomoc)
-nie powinno chować się urazy, jeżeli rodzic uspokoi się należy starać się rozwiązać problem
• opór niechęć do kontaktów, łamanie umów
-należy jasno i precyzyjnie formułować swoje oczekiwania i dbać by umowy między nauczycielem i rodzicem były szczegółowe
-ważne jest żeby uodpornić się na wyrażaną manifestacyjnie skruchę (nie poddawać się poczuciu winy), nie odrzucać skruch rodzica, ale nie traktować jej jako usprawiedliwienie i spokojnie odwołać się do wzajemnych zobowiązań
-nie można atakować rodzica, w sytuacji irytacji zachowaniem rodzica należy znaleźć przyczynę naszej złości, porozmawiać o tym z kolega z pracy
• roszczeniowość, oczekiwanie recept
-należy postawić rodzicowi jasne granice, jasno określać czas spotkań
-należy unikać dawania rad, co nie oznacza rezygnacji z zaangażowania
-w rozmowach trzeba skupiać się na wspólnym rozwiazywaniu problemu, pytać o dotychczasowe próby radzenia sobie z zaistniałą sytuacją, czy nowe rozwiązanie jest możliwe do przyjęcia oraz w jaki sposób rodzic wyobraża sobie wprowadzenia go w życie itp.
-trzeba starać się mówić wprost co można, a czego nie można zrobić, a żądania rodzica należy ograniczać bez gniewu czy zniecierpliwienia
-z dystansem należy traktować pozytywne opinie wyrażane na swój temat przez rodzica
• nadmierna emocjonalność kontrola, płacz , dramatyzowanie
-należy okazywać życzliwe okazywanie zainteresowanie rodzicowi
-nie można ulegać emocjonalnym stanom rodzica (nie wolno pozwolić aby wzięły górę uczucia własne nauczyciela wzbudzone przez zachowanie rodzica np. złość)
-należy pozwolić rodzicowi na „wygadanie się”
-trzeba chwalić i wyrażać zrozumienie dla zaangażowanie rodzica w sprawy dziecka
-w przypadku przeżywania rozpaczy przez rodzica należy utwierdzać go w pozytywnych aspektach jego doświadczenia: wskazywać dodatnie cech jego dziecka, odwoływać się do jego pozytywnych umiejętności, przypominać choćby najmniejsze sukcesy
• nadmierna kontrola, podważanie kompetencji nauczyciela
-należy wyrażać uznanie i zrozumienie dla zaangażowanie rodzica w sprawy dziecka
-należy włączać rodzica w procesy podejmowania decyzji związane z jego dzieckiem-jeśli tylko jest to możliwe
-trzeba zachęcać rodzica do brania odpowiedzialności za różne zadania związane z życiem szkoły, zespołu (organizacja wycieczki, uroczystości)
-należy informować go wyczerpująco o jego dziecku, wprowadzić rozsądne zasady kontaktów rodzica z nauczycielem i konsekwentnie tego przestrzegać
-trzeba zdobyć się na cierpliwość i przyjmować do wiadomości uwagi rodzica, co może być dla niego bardzo satysfakcjonujące
-wobec przejawów prób kontrolowania nauczyciela należy zachować tolerancję, dystans i poczucie humoru
• podejrzliwość, nieufność wobec nauczyciela i szkoły
-należy traktować rodzica życzliwie i uprzejmie, ale bez uległości- co będzie sprzyjać budowaniu atmosfery zaufania i ograniczeniu podejrzeń
-trzeba przyjmować do wiadomości zastrzeżenia, podejrzenia i uprzedzenia rodzica, ale nie należy potwierdzać ich, jak również próbować się z nich tłumaczyć czy usprawiedliwiać
-nie należy starać się przeforsować swojego stanowiska za wszelką cenę, należy wycofać się z dyskusji, która wydaję się nauczycielowi bezowocna
-podczas rozmowy z rodzicem należy uważać z poczuciem humoru- może być to odczytane jako lekceważenie
-nawet jeżeli nauczyciel czuje się niesprawiedliwie potraktowany przez rodzica należy zapewnić go o swoim zaangażowaniu na rzecz jego dziecka
• wycofanie, brak kontaktu, nieobecność na zebraniach
-należy uszanować prawo rodzica do wycofania się, zachowania dystansu
-próby zmniejszenia dystansu po wycofaniu się rodzica należy podejmować stopniowo i z wielką uwagą, należy próbować nawiązać kontakt z rodzicem w sytuacjach w których jest on mniej narażony na społeczną ekspozycję i ocenę np.: można podejść do niego na korytarzu i rozpocząć rozmowę w niezobowiązujący sposób
-należy zwracać na niego szczególną uwagę na zebraniach podchwytując wszystkie oznaki nawet słabego zaangażowania
-nie wolno zapominać o uśmiechu, należy okazywać rodzicowi tak dużo życzliwości, jak to tylko możliwe (nie spodziewając się- zwłaszcza na początku- wzajemności)
-należy postarać się zrozumieć przyczyny, z powodu których rodzic się wycofuje
-trzeba motywować rodzica do współpracy

Do spotkań nauczyciela z rodzicami dochodzi najczęściej podczas zebrań organizowanych przez wychowawcę, dlatego bardzo ważne jest odpowiednie przygotowanie się do rozmowy z nimi.
W przygotowaniu i prowadzeniu spotkań z rodzicami należy pamiętać o kilku podstawowych zasadach:
1. Odpowiednio wcześnie zawiadom rodziców o potrzebie spotkania, podając kilka możliwych terminów do wyboru.
2. Kontaktując się z rodzicami, określ cel spotkania. Może to pomóc w złagodzeniu obaw rodziców i da możliwość pomyślenia o kwestiach, które będą omawiane na spotkaniu.
3. Przejrzyj dokumentację ucznia i zbierz wszystkie istotne informacje związane z celem spotkania.
4. Sporządź wstępną listę pytań, które zadasz rodzicom.
5. Postaraj się przewidzieć pytania, jakie zadadzą ci rodzice. Niektóre z nich na pewno wystąpią a ty będziesz przygotowany do udzielenia wyczerpujących odpowiedzi.
6. Wybierz odpowiednie miejsce do spotkania. Rzeczą ważną jest stworzenie miłej atmosfery, tak by rodzice swobodnie czuli się na spotkaniu.
7. Zakończ spotkanie pozytywnym akcentem. Powinieneś podziękować rodzicom za przybycie i wykazanie zainteresowania, zaproś do odwiedzenia szkoły i zachęć by zadzwonili do ciebie, jeśli będą mieli jakieś dalsze pytania.
8. Bądź wobec rodziców uczciwy, szczery i nie zawiedź ich zaufania.

Literatura:
1. A. Frohlich- „Stymulacja od podstaw”
2. J. Kordziński- „Jak pozyskać rodziców do współpracy”
3. K. Steede- „10 błędów popełnianych przez dobrych rodziców”
4. A. Karasowska- „Jak budować porozumienie i współpracę w szkole”
5. F. Schulz von Thun, Ch. Thomenn- „Sztuka wyjaśniania. Poradnik dla prowadzących trudne rozmowy”