Sposoby wyrażania podmiotu i orzeczenia. Scenariusz zajęć z języka polskiego kl. VI

mgr Małgorzata Chmielowiec
nauczyciel języka polskiego

Scenariusz zajęć z języka polskiego kl.VI

Cele lekcji:
Po lekcji uczeń potrafi:
• Określać części zdania
• Określać sposób wyrażenia podmiotu
• Określać sposób wyrażenia orzeczenia
• Rysować wykresy zdań pojedynczych
Metody lekcji:
• Metoda programowa: Metoda ćwiczeń praktycznych,
• Metoda podająca: Rozmowa nauczająca
Środki dydaktyczne:
• Przygotowane przez nauczyciela ćwiczenia

Przebieg zajęć:
1. Zapis tematu. Przygotowanie do zajęć.
2. Rozmowa nauczająca nauczyciela dotycząca sposobów wyrażania podmiotu i orzeczenia. Zapis:
PODMIOT - część zdania, która nazywa:
Wykonawcę czynności
np. Piotr pisze list. Wokół lampy krąży ćma.
Kogoś (coś), o kogo (czego) stanie się informuje
np. Książka leży na stole. Maciek smuci się z powodu przegranej.
Podmiot najczęściej jest wyrażony mianownikiem, ale może też występować w dopełniaczu
np. Nie ma wody.
Jeśli w roli podmiotu występuje kilka wyrazów, to mówimy o PODMIOCIE SZEREGOWYM
np. Paweł i Antoni zapisali się do klubu wspinaczkowego
PODMIOT DOMYŚLNY – nie występuje bezpośrednio w zdaniu. Możemy jednak na podstawie formy orzeczenia (czasem również z treści poprzedniego zdania) domyślić się, kto jest wykonawcą czynności
np. Znów się spóźniłeś. (Ty)
Zdanie, w którym nie ma wyrazu pełniącego funkcję podmiotu i nie można ustalić na podstawie formy orzeczenia, kto jest wykonawcą czynności, nazywamy ZDANIEM BEZPODMIOTOWYM.
np. Przeprowadzono operację na otwartym sercu.
Orzeczenie – to część zdania nazywająca stan, w którym podmiot się znajduje, lub wykonywaną przez niego czynność.
np. Stefan czekał na mnie.
Orzeczenie takie nazywamy ORZECZENIEM CZASOWNIKOWYM
Zdarza się, że wyrazy być, stać się, zostać nie tworzą orzeczeń czasownikowych, są natomiast częścią ORZECZENIA IMIENNEGO.
Orzeczenie imienne odpowiada na pytania jaki (kim) jest (stał się, został) podmiot? I składa się z dwóch członów
- łącznika, którym jest osobowa forma czasownika być, stać się, zostać
- orzecznika, którym może być rzeczownik, przymiotnik, zaimek, wyrażenie przyimkowe lub liczebnik
np. Mój brat został piłkarzem
3. Ćwiczenie 1. Narysuj wykresy zdań, nazwij części zdania, części mowy, określ rodzaje podmiotu i orzeczenia.
Moja starsza siostra jest dobrym kierowcą.
Wszyscy uczniowie od rana są w szkole.
4. Zapis pracy domowej
Narysuj wykres zdania, nazwij części zdania, części mowy, określ rodzaj podmiotu i orzeczenia.
Mój kuzyn zdradził wczoraj stary sekret rodzinny.