Opis i analiza przypadku edukacyjnego - problemy z adaptacją dziecka nieśmiałego i niesamodzielnego

OPIS I ANALIZA PRZYPADKU EDUKACYJNEGO- PROBLEMY Z ADAPTACJĄ DZIECKA NIEŚMIAŁEGO I NIESAMODZIELNEGO.
Przedszkole dla małego dziecka jest zarówno nowym środowiskiem jak również nowym doświadczeniem społecznym. Dziecko dla którego do tej pory całym światem był dom i rodzice musi zmierzyć się z nieznaną sytuacją z nowymi warunkami , nowym miejscem i rówieśnikami. Dla wielu dzieci adaptacja do nowego środowiska nie jest problemem ale niestety są wśród nich takie ,którym funkcjonowanie w nowym środowisku sprawia wiele trudności. Najczęściej są to dzieci, które były wychowywane w pewnej izolacji, tylko ono i dom. Pierwsze doświadczenia życiowe małego człowieka często rzutują na dorosłe życie dlatego ważne jest aby te doświadczenia były prawidłowe.
I. IDENTYFIKACJA PROBLEMU.
Problem dotyczy zachowania dziecka czteroletniego, jego funkcjonowania w grupie które wyraźnie odbiega od zachowania pozostałych dzieci. Problem Janka zaczynał się już w szatni, ponieważ miał problem z rozstaniem się z mamą. W ciągu dnia często płakał i pytał kiedy przyjdzie po niego mama. Janek nie bawił się z dziećmi , obserwował kolegów z boku , był nieśmiały a problemy z niewyraźną mową sprawiały , że zarówno on jak i dzieci nie chciały nawiązać z nim kontaktu. Jeżeli już zaczął bawić się z dziećmi nie chciał dzielić się zabawkami , był zaborczy i reagował płaczem kiedy ktoś zabrał mu zabawkę. Jednocześnie był cichy i spokojny. Denerwował się gdy nie potrafił wytłumaczyć o co mu chodzi. Zauważyłam ponadto, że zupełnie nie radzi sobie z czynnościami samoobsługowymi związanymi z ubieraniem się czy spożywaniem posiłków (siadał na ławce w szatnie i nawet nie próbował niczego ubrać a w czasie posiłków jadł niezdarnie brudząc siebie i otoczenie). Janek miał również zaburzoną motorykę małą jego ruchy były niezdarne, źle trzymał przybory nie potrafił wycinać lepić czy nawet kolorować i robił to bardzo nie chętnie. Ponieważ był nieśmiały, niezdarny i odbiegał od reszty rówieśników postanowiłam przyjrzeć się temu problemowi i podjąć kroki w kierunku poprawy sytuacji.
II. GENEZA I DYNAMIKA PRZYPADKU.
W celu wyjaśnienia przyczyn zachowania Janka postanowiłam zebrać informacje o dziecku podczas wywiadu z mamą. Janek pochodzi z rodziny pełnej ,jest jedynakiem. Razem z rodzicami Janka mieszkają dziadkowie. Oboje rodziców pracuje i chłopcem zajmowali się dziadkowie. Janek miał bardzo sporadyczne kontakty z innymi dziećmi a cały dom kręcił się wokół jego osoby i jego zachcianek. Późne powroty do domu,rodzice rekompensowali nowymi zabawkami i bajkami, Jaś spędzał dużo czasu przed telewizorem. Dziecko było wyręczane we wszystkim a sama mama przyznała ,że kiedy Jaś upuścił zabawkę oglądając bajkę reagował płaczem nie próbując jej podnieść a mama biegła z drugiego pokoju aby mu ją podać. Sama zaobserwowałam kilkukrotnie zachowanie Jasia w szatni podczas odbioru z przedszkola kiedy siadał na ławce rozkładał ręce i czekał aż mama go ubierze bardzo często przy tym wydziwiając. Kiedy przychodził do przedszkola z babcia słyszałam jak babcia rozmawia z dzieckiem używając zdrobniałego dziecinnego języka .Na moje pytanie czy Jaś sam spożywa posiłki w domu babcia poinformowała mnie ,że Jaś potrafi jeść „ nożem i widelcem ”a mama przyznała że dziecko jest karmione a posiłki są rozdrabniane na małe kawałki. Jaś nie lubi rysować i nie jest do tego zachęcany. W rozmowie z mamą dowiedziałam się, że Jaś często bawi się z babcia w teatr, lubi to i dlatego postanowiłam wykorzystać tę informację do moich dalszych działań.

III. ZNACZENIE PROBLEMU.
Proces adaptacji dziecka do nowego otoczenia odbywa się we wszystkich sferach działania a w szczególności w sferze emocjonalnej, społecznej i poznawczej. Dla małego dziecka to rodzina zaspokaja jego potrzeby otacza dziecko troską i uwagą dlatego nowe środowisko jakim jest przedszkole sprawia, że dziecko nie potrafi się odnaleźć w nowej sytuacji i roli. Wszystko dla niego jest nowe: otoczenie, przestrzeń, osoby czy rytm dnia. Rodzina jest niewątpliwie najważniejsza dla dziecka ale ważne są właściwe, zdrowe postawy wychowawcze rodziców. Nadmierne chronienie, wyręczanie, nadopiekuńczość, brak norm i zasad sprawia ,że dziecko będzie niepewne, nieśmiałe, nie będzie umiało nawiązać kontaktów z rówieśnikami, nie będzie umiało odnaleźć się i dostosować do nowego środowiska , będzie czuć się zagubione co wpłynie na brak wiary we własne możliwości. Nieśmiałość stanowi przyczynę problemów w sferze społecznej co utrudnia kontakty z ludźmi, hamuje ekspresję i jest przyczyną odizolowania . Ważne jest żeby już od pierwszych chwil przyjścia dziecka do przedszkola czuło się w nim bezpieczne, akceptowane i ważna jest tu również rola rodziców w przygotowaniu dziecka do pójścia do przedszkola. To jak będzie czuło się w przedszkolu może rzutować na jego karierę szkolną.
IV. PROGNOZA
a) Negatywna:
Brak pracy z dzieckiem nieśmiałym i niesamodzielnym może prowadzić do nasilenia się działań niepożądanych co może prowadzić do niedostosowania społecznego, zaniżonej samooceny i zamknięcie na otaczający świat a wówczas Jaś:
• będzie niesamodzielny i niezaradny,
• będzie wystraszony i lękliwy,
• będzie izolował się od grupy rówieśniczej
• zamknie się w sobie
• nie będzie umiał odnaleźć się w nowych sytuacjach
• nie będzie potrafił poradzić sobie w sytuacji trudnej lub wymagającej samodzielnego działa-nia
• nie będzie umiał nawiązać prawidłowych relacji społecznych
• nie będzie chciał chodzić do przedszkola

b) Pozytywna
Efektem wdrożenia działań opiekuńczo- wychowawczych powinno być osiągnięcie postawy, w której Jaś:
• pokona nieśmiałość i lęk
• stanie się samodzielny
• będzie potrafił współdziałać z kolegami
• nawiąże prawidłowe kontakty z rówieśnikami
• nauczy się radzić sobie w każdej sytuacji lub przynajmniej będzie próbować
• będzie chętnie chodzić do przedszkola
• w przyszłości będzie prawidłowo funkcjonować w każdym nowym środowisku
• będzie czuł się bezpiecznie
• nabierze wiary we własne możliwości
• usprawni wymowę co ułatwi mu komunikację
V. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ.
Przed podjęciem jakichkolwiek działań musiałam pamiętać, że muszę zdobyć zaufanie Janka i jego rodziców a moje działania opierać na technice ”małych kroczków”. Dziecko musi powoli oswoić się z nową sytuacją w atmosferze życzliwości i zrozumienia a wówczas będę mogła zrealizować cele i zadania, które chcę osiągnąć:
a) Cele:
• osiągnięcie sprawności ruchowej, manualnej i samoobsługowej
• kształtowanie umiejętności komunikowania się
• stworzenie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa
• odnalezienie swojego miejsca w grupie
• poznanie przez dziecko swoich mocnych stron
• dobra i owocna współpraca rodziców z nauczycielem
• rozwijanie poprawnej wymowy dziecka

b) Zadania:
• częste chwalenie dziecka
• stawianie dziecku zadań na miarę jego możliwości
• zachęcanie do aktywnego udziału w zajęciach i zabawach
• nawiązanie dobrego kontaktu z dzieckiem i zdobycie jego zaufania
• uświadomienie rodzicom konieczności spójnych oddziaływań wychowawczych w domu i przedszkolu
• rozmowa z rodzicami o konsekwencji niesamodzielności dziecka i jej wpływu na funkcjonowanie w grupie i nowym otoczeniu
• stwarzanie sytuacji do rozwoju czynności samoobsługowych
• wdrażanie dziecka do pełnienia ról w grupie, podniesienie jego wartości i znaczenia dla grupy
• zorganizowanie spotkania z logopedą w celu zweryfikowania problemu nieprawidłowej wy-mowy i podjęciu właściwych działań
VI. WDRAŻANIE DZIAŁAŃ.
Prawidłowa adaptacja do nowego środowiska jakim jest przedszkole, przezwyciężenie nieśmiałości i usamodzielnienie będzie możliwe jeśli dziecko będzie miał okazję do częstych kontaktów z rówieśnikami oraz otrzyma szansę realnego przeżywania sukcesów.
W związku z tym podjęłam następujące działania ramach sześciu obszarów:
1. Budowanie atmosfery zaufania i bezpieczeństwa
2. Kształtowanie umiejętności komunikowania się
3. Prawidłowa współpraca z rodzicami.
4. odnalezienie swojego miejsca w grupie
5. Poznanie swoich mocnych stron.
6. Rozwijanie samodzielności dziecka.

Ad.1 Aby zdobyć zaufanie dziecka i sprawić by czuł się bezpiecznie starałam się być zawsze w pobliżu dziecka i przy każdej okazji rozmawiać z nim na swobodne , luźne tematy ,np. o ulubionych zwierzętach czy zabawkach). Pamiętałam aby te rozmowy przebiegały w pogodnej atmosferze i kiedy Janek miał na to ochotę. Starałam się stopniowo zapraszać do naszej rozmowy inne dzieci aby Janek mógł podyskutować także z nimi. Wspólnie z dziećmi stworzyliśmy „Kodeks grupowy” który konsekwentnie przestrzegaliśmy, nagradzałam i chwaliłam każde nawet najmniejsze śmiałe i odważne zachowanie chłopca. Starałam się często czytać dzieciom „Bajki terapeutyczne” związane z różnymi problematycznymi dla dzieci sytuacjami . Dzieci ,w tym Janek wiedziały ,że mogą zawsze zwrócić się do mnie prosząc o pomoc. Stworzyłam kącik „Misiowy sekretnik” w którym dzieci mogły w chwili kryzysu odpocząć, przytulić misia i wyszeptać mu do ucha swoje troski i żale gdy nie chciały czy wstydziły się powiedzieć tego samego mnie. Zauważyłam że Jaś lubi oglądać książeczki więc zaproponowałam mu że może przynieść z domu swoje ulubione bajki, które pokaże dzieciom i ,które wspólnie przeczytamy.
Ad.2 Zaproponowałam mamie Jasia wizytę w Poradni Logopedycznej w celu sprawdzenia poprawy i jakości mowy dziecka.(na co się zgodziła). W celu rozwoju umiejętności komunikowania się z rówieśnikami i dorosłymi podejmowałam częste rozmowy z chłopcem, prowokując go do dłuższych wypowiedzi najczęściej w oparciu o książeczki, wspólne wymyślanie dalszych losów bohaterów, oceniania i wczuwania się w ich stany emocjonalne ” co ty byś zrobił?”Często bawiłam się z dziećmi w zabawy rozwijające aparat mowy takie jak np. naśladowanie dźwięków różnych przedmiotów z otoczenia, zwierząt, zabawy z wykorzystaniem słomek ,piórek itp.
Ad.3 Aby moje działania przyniosły efekt systematycznie współpracowałam z mama przekazując rodzicom jakie są mocne i słabe strony Janka i na co należy zwrócić uwagę. Na spotkaniu z rodzicami wygłosiłam pogadankę na temat właściwych i nie właściwych postaw rodzicielskich i ich konsekwencjach. Prosiłam mamę aby nie wyręczała Janka i pozwoliła mu działać. Zasugerowałam aby mama Janka porozmawiała również z babcią na ten temat samodzielności i poprawności mowy gdyż babcia spędza z Jankiem sporo czasu.
Ad.4 Aby pomóc Jankowi znaleźć swoje miejsce w grupie wykorzystywałam zabawy integracyjne w celu zapamiętania imion kolegów i wspólnej zabawy . Janek z początku był niechętny ale kiedy to dzieci wybierały go do zabawy (wcześniej przeprowadziłam rozmowę z dziećmi prosząc szczególnie te starsze o objęcie opieką kolegi) zaczęło mu się to podobać. Zabawy z elementami ruchu rozwijającego W.Sherborne sprzyjały poznawaniu siebie, uczyły współpracy partnerem. Zwróciłam uwagę że Janek jest zawsze w pobliżu mnie gdy np. przygotowuję pomoce, przypinam obrazki do tablicy więc zaczęłam angażować go do pomocy np. podawał mi obrazki czy kołki i czynił to bardzo chętnie.
Ad.5 W celu pokazania mocnych stron Janka zauważyłam że Jaś lubi oglądać książeczki, opowiada o nich i uważnie słucha więc starałam się siadać z nim i chętnymi dziećmi i czytać jak najczęściej. Przypomniałam sobie o zainteresowaniach Janka zabawą w teatrzyk dlatego zorganizowałam małe przedstawienie kukiełkowe „Czerwony kapturek” prosząc Janka o występ. Występ spodobał się kolegom i teatrzyk z udziałem Janka stały się częstym elementem zabaw. Dzieci nagradzały Janka brawami co wyraźnie podnosiło jego samoocenę. Zabawy w teatr była mocną strona chłopca i sprawiała mu wiele radości. Starałam się włączać Janka do czynnego udziału w uroczystościach przedszkolnych, chwaląc go za opanowanie tekstu ( dostosowanego do jego możliwości).
Ad.6. Wspierając rozwój samodzielności dziecka cierpliwie uczyłam samodzielności, instruowałam, nie wyręczałam i chwaliłam ustnie każdy mały , a naklejką „czerwone serduszko” każdy większy sukces dziecka. Zwracałam Jankowi uwagę na cierpliwość w dążeniu do celu. Pragnąc rozwinąć motorykę małą zachęcałam Janka do częstego wspólnego malowania , lepienia czy nawet wycinania. Najpierw było to staranne kolorowanie a potem pierwsze samodzielne rysunki. Zawsze malowaliśmy to co Jaś lubił, np. zwierzątka. Uczyłam chłopca prawidłowego posługiwania się sztućcami, chwaląc go gdy zjadł samodzielnie nie brudząc się przy tym jak dotychczas. Dużą nagrodą dla Janka było pełnienie roli dyżurnego .Czuł się ważny i doceniony. Starałam się jak najczęściej angażować Janka do wszelkich zabaw ruchowych w celu poprawienia jego sprawności ruchowej.
VII. EFEKTY DZIAŁAŃ.
Efektem wdrożonych przeze mnie działań oraz współpracy i zaangażowania rodziców była duża zmiana w zachowaniu i rozwoju dziecka. Janek powoli zintegrował się ze swoja grupą chętnie korzysta z zaproszenia do wspólnej zabawy i potrafi zgodnie współdziałać. W wyniku systematycznych zajęć logopedycznych poprawiła się wymowa dziecka co ułatwia mu komunikację. Jest odważniejszy i potrafi poprosić o pomoc. Zabawa w teatr sprawiła ze wzrosło jego poczucie wartości. Janek jest bardziej samodzielny ,sam zakłada buty i kurkę , w szatni również nie jest już wyręczany przez mamę. Spójne działania moje i mamy przyniosły duże efekty a mama dostrzegła swoje błędy wychowawcze ,które na szczęście szybko zniwelowała co korzystnie odbiło się na rozwoju jej dziecka. Chłopiec nauczył się również pięknie spożywać posiłki. Jest cierpliwszy niż na początku i nie reaguje płaczem na niepowodzenia. Jest wesoły i chętnie przychodzi do przedszkola , ma kolegów i czuje się tu bezpiecznie. W znacznym stopniu poprawiła się sprawność manualna dziecka oraz usprawniła motoryka mała.
Prowadzone przeze mnie działania przyniosły zamierzony efekt lecz nadal będę pracować z Jankiem aby dorównał rówieśnikom ,potrafił funkcjonować w nowym środowisku i odnosił sukcesy edukacyjne.
VIII. BIBLIOGRAFIA
Zimbardo P.G.”Nieśmiałość, co to jest? Jak sobie z nią radzić? ‘
Molicka M. „ Bajki terapeutyczne”
Kozłowska A. „Zaburzenia emocjonalne w wieku przedszkolnym”
Czapińska A.”Jak pomóc dziecku nieśmiałemu?” ”