Opis i analiza przypadku dziecka z mutyzmem

OPIS I ANALIZA PRZYPADKU ROZPOZNANIA I ROZWIĄZANIA PROBLEMU EDUKACYJNEGO I WYCHOWAWCZEGO

W swojej pracy staram się rozwijać i wspierać optymalny rozwój moich wychowanków. Cieszę się, kiedy dzieci w harmonijny sposób rozwijają swój potencjał.
Jednak to praca z dziećmi przejawiającymi różnego typu trudności przynosi mi ogromną satysfakcję. Nie ma bowiem dla nauczyciela większego sukcesu, niż przynosząca efekty, udzielona pomoc w przypadku wystąpienia problemu edukacyjnego bądź wychowawczego.

Identyfikacja problemu

K. jest dzieckiem , które zwróciło moja uwagę już od pierwszych
dni w przedszkolu z kilku względów.
Po pierwsze dziewczynka w ogóle się nie odzywała, unikała kontaktu wzrokowego, po drugie nie sygnalizowała swoich potrzeb, po trzecie mechanicznie wykonywała polecenia nauczycielki.
Początkowo nie budziło to moich obaw. Uważałam, iż jest to spowodowane nieśmiałością i wejściem w nowe środowisko, jednak po pierwszych miesiącach pobytu dziecka w przedszkolu nic nie zmieniło się w zachowaniu dziewczynki. Nie odzywała się, najczęściej siedziała przy stoliku bądź na dywanie, nie bawiła się z dziećmi. Z rozmowy
z rodzicami wynikało, że w domu jest zupełnie inną dziewczynką, pełna życia i energii.

Geneza i dynamika problemu

W rozmowie z mamą zebrałam informacje o środowisku domowym
i rozwoju psychofizycznym K.
K wychowuje się w pełnej rodzinie. Jest drugim z trojga dzieci :
( Ol.10, R l.2) .
Z informacji od mamy wynikało iż czas ciąży przebiegał bez najmniejszych zakłóceń, podobnie jak jej dalszy rozwój. Niepokój mamy budzi tylko fakt nadmiernej jej zdaniem nieśmiałości dziecka w stosunku do obcych osób. W domu rodzinnym K. rozmawia tylko z najbliższymi: mamą, tata, babcia , siostrą. Nie nawiązuje kontaktu słownego i wzrokowego z ciociami wujkami czy sąsiadkami, których widuje dość często.
Po rozmowie z mamą oraz dwumiesięcznej obserwacji dziecka objęłam K. pomocą psychologiczno-pedagogiczną w przedszkolu w postaci zajęć
z psychologiem oraz zasugerowałam dodatkowe badanie w poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Przedszkolny psycholog po przeprowadzeniu badań stwierdził u dziecka mutyzm wybiórczy/selektywny.
Literatura fachowa określa mutyzm - jako zahamowanie wypowiadania się (zarówno spontanicznego jak i w odpowiedzi na pytania) przy braku uszkodzenia jakiejkolwiek ze struktur biorącej udział w tej czynności; objaw niektórych chorób psychicznych. [Encyklopedia PWN - 1994].
Mutyzm wybiórczy należy do grupy zaburzeń w funkcjonowaniu emocjonalnym i społecznym – dotyczącym zachowania i emocji, podobnie jak jąkanie i mowa bezładna. Rozpoczynają się zwykle w dzieciństwie lub wieku młodzieńczym (Jastrzębowska 2005).
Jest to złożony problem należący do grupy zaburzeń lękowych. Charakteryzuje się tym, że dzieci nie mówią w wybranych sytuacjach społecznych, podczas gdy poza nimi komunikują się zgodnie z normą rozwojową. Dzieci te potrafią mówić, gdy otoczenie jest sprzyjające, bezpieczne i niestresujące. Mogą współwystępować nieznaczące dla komunikacji wady artykulacji. Nie obserwuje się poważnych wad anatomicznych aparatu mowy, stanowiących przyczynę niemożności mówienia.

Znaczenie problemu

Problem dziewczynki był istotny , ponieważ wpłynął negatywnie na jej adaptacje w grupie. Obserwowała jedynie inne dzieci. Przyswajanie wiedzy było w jej przypadku bardzo zminimalizowane. Dziewczynka była biernym uczestnikiem wszystkich zajęć. Jej izolacja była przyczyną dyskomfortu dla niej, pozostałych dzieci i dla mnie.
Wszystkie zaplanowane działania powinny przyczynić się do poprawy funkcjonowania K. w przedszkolu, grupie rówieśniczej i pomóc jej w osiągnięciu sukcesu w życiu.
Prognoza pozytywna:
- dobra współpraca z K. i jej rodzicami;
- wzrost poczucia własnej wartości;
- poprawa umiejętności komunikowania się;
- poprawa funkcjonowania w grupie rówieśniczej;
- optymalny rozwój dziecka.
Prognoza negatywna:
- brak współpracy z dzieckiem j jego rodzicami;
- utrata poczucia własnej wartości;
- unikanie sytuacji związanych z komunikowaniem się i wypowiadaniem;
- zaburzenia w rozwoju emocjonalnym;
- zaburzenia w rozwoju emocjonalnym;
- izolacja w grupie rówieśniczej;
- pogłębianie istniejących problemów;
- nieosiągnięcie sukcesów w przyszłym życiu zawodowym i osobistym

Propozycje rozwiązania problemu
Cele:
Ułatwienie dziecku komunikowanie się z dorosłymi i rówieśnikami;
Nauczenie radzenia sobie z trudnymi emocjonalnie sytuacjami;

Zadania:
- częsty i efektywny kontakt z rodzicami dziewczynki;
- efektywna współpraca z rodzicami;
- systematyczna praca rodziców w domu;
- zachęcenie rodziców do korzystania z pomocy specjalistów z poradni psychologiczno-pedagogicznej;
- udział dziecka w zajęciach z psychologiem przedszkolnym;
- ustawiczna praca nad umiejętnościami komunikowania się z wykorzystaniem pacynek, kukiełek, za którymi dziecko może się „schować”;
- opracowanie indywidualnego planu pracy;
- stosowanie wzmocnień pozytywnych i gratyfikacji, szczególnie słownej ukierunkowanej na nagradzanie nawet najdrobniejszych osiągnięć;
- budowanie wiary we własne możliwości dziecka;
- zajęci i zabawy integrujące grupę.

Wdrażanie oddziaływań

Zaplanowane działania wdrażałam w następujący sposób. Pierwszym etapem była rozmowa z mamą dotycząca zapoznania z zauważonymi przeze mnie trudnościami dziecka. Zaproponowałam współpracę w celu stworzenia wspólnego frontu działań wobec K. Bez wsparcia nauczycieli, rodziców i specjalistów dziewczynka nie będzie w stanie przezwyciężyć swoich problemów.
Zaproponowałam objecie K. pomocą psychologiczno-pedagogiczną w formie zajęć z psychologiem, na które mama wyraziła zgodę.
Za zgodą mamy systematycznie prowadziłam indywidualne zajęcia
z dzieckiem w oparciu o Indywidualny Plan Pracy na terenie placówki mające na celu zniwelowanie występujących trudności i wyrównać szanse edukacyjnych dziecka. Przekazywałam także rodzicom wskazówki do pracy
z dzieckiem w domu.
Zajęcia indywidualne objęły następujące działania: - ćwiczenia oddechowe mające na celu pogłębienie oddechu, wydłużenie fazy wydechowej, naukę oddychania nosem np.: dmuchanie baniek mydlanych, dmuchanie w balonik itp.;
- ćwiczenia słuchowe
- zabawy rymami;
- zabawy sylabami (wyklaskiwanie słów sylabami ,czytanie sylab, wyrazów ruchem warg-bezgłośnie i szeptem) ;
-zabawy przy muzyce;
-powtarzanie po nauczycielu wyrazów - poruszając ustami bezgłośnie, szeptem;
- zabawy z wykorzystaniem pacynek, kukiełek, maskotek
- gry edukacyjne rozwijające umiejętność logicznego myślenia,
- zabawy pantomimiczne
- swobodną ekspresję twórczą.

Efekt oddziaływań

W efekcie wdrożonych przez mnie działań oraz współpracy rodziców
w znacznym stopniu potwierdziła się prognoza pozytywna.

W pierwszym roku intensywnej wspólnej na linii dziecko-nauczyciel-psycholog – rodzice pracy udało się wypracować z K. system sygnalizowania potrzeb fizjologicznych oraz utrzymywania krótkiego kontaktu wzrokowego. Opracowałam prosty system zadawania pytań wymagający tylko przytakiwania bądź zaprzeczania ruchem głowy. Na forum grupy unikałam kierowania pytań bezpośrednio do dziecka, aby dodatkowo jej nie stresowań i nie powodować niekomfortowej psychicznie sytuacji. Pracując z K. indywidualnie w osobnej sali byłam w stanie uzyskać jednowyrazową wypowiedz.
W drugim roku szkolnym po konsultacji z psychologiem i rozmowie
z rodzicami dziecka włączyłam do zajęć w grupie, podobnie jak psycholog ulubioną bajeczkę K. jaką jest Masza. Starałam się tak organizować zajęcia na forum grupy tak aby K. mogła zobaczyć, że inne dzieci lubią to samo co ona. Powolutku następowała poprawa sytuacji dziecka w grupie. K. zaczęła najpierw wyrazami a potem krótkimi zdaniami porozumiewać się z rówieśnikami w grupie podczas swobodnej aktywności. Nadal unikała jednak wypowiedzi kierowanych do nauczyciela. Z wykorzystaniem ulubionej pacynki dziewczynki przypominającej bohaterkę ukochanej bajki K. zaczęła pokonywać lęk przed wypowiadaniem się i udzielała krótkich odpowiedzi na zadawane pytania czy też wyrazami opisywała obrazek.
Obecnie K. dzieckiem 5-letnim, które nie ma istotnych kłopotów
z wypowiadaniem się na tle grupy. Chętnie bierze udział z różnych proponowanych formach aktywności, wypowiada się na forum grupy, wprawdzie robi to bardzo cichutko, ale jej wypowiedzi są logiczne i poprawne pod względem gramatycznym. W bieżącym roku samodzielnie zgłosiła się do recytacji wiersza z okazji wystawianej Jasełki czy też Dnia Babci i Dziadka, co spotkało się z ogromnym wzruszeniem bliskich dziecka, ale także mnie jako nauczycielki, która całym sercem wspiera K. w jej trudnej drodze przełamywania nieśmiałości.

Bibliografia:
• Encyklopedia PWN – 1994r
• Jastrzębowska G., Zaburzenia rozwoju mowy i języka – terminologia i kategoryzacje stosowane w krajach zachodnich, w; red. T. Gałkowski, E. Szeląg, G. Jastrzębowska ,Podstawy neurologopedii. Podręcznik akademicki, Opole 2005, s. 343;
• Ołdakowska-Żyłka Barbara, Grąbczewska-Różycka Katarzyna: „ Mutyzm wybiórczy – dzieci uwięzione w ciszy”, Oficyna MM, 2016;

• Stasiak Milena : „Mutyzm wybiórczy – zaburzenie mowy o podłożu lękowym” http://www.logopeda.org.pl/publikacja.php?id=60;

• Styczek I.: ,Logopedia, PWN, Warszawa 1983, s. 422